Norðurslóð - 23.01.2002, Blaðsíða 4

4 - Norðurslóð
Gangan langa
Gengin vatnaskilin umhverfis Svarfaðardal
Sextándi kafli: Af Heljardalsheiði í Sandárdalsbotn
Horft til norðiirs af Hnjótafjalli innanverðu þvert yfir botn Skallárdals. Há-
kambar lengst til vinstri og þar sér til Fljóta. Hvarfdalsskarð til hœgri og þar
vestanvið sér til Ólafsfjarðar.
Horft niður Skallárdal og Svarfaðardal af Hákömbum. Skjöldur til vinstri en
liœgra megin má telja Skeiðsfjall, Búrfellsltyrnu, TeigarfjaU og Stólinn. í bak-
sýn eru fjöllin liandan Skíðadals
Horft af Einstakafjalli niður Hvarfdal að Ólafsfirði.
Horft af Sandskálarhnjúki þvert yfir Sandskarð að Þverfjalli. Snjór í nyrðri
botni Sandárdais og upp af honum er Kerlingarhnjúkur.
Er þessi leiðalýsing að verða
sagan endalausa? Ætlar þessu
aldrei að linna á síðum Norður-
slóðar? Hvar endar þetta? Hug-
mynd okkar er reyndar að gang-
an endi í Ólafsfjarðarmúla, en
ekki vitum við hvenær. Gangan
hófst sumarið 1995 og haustið
2000 enduðum við á lægsta
punkti hennar í 870 m hæð á
Heljardalsheiði.
Haustið 2001 biðum við svo
lengi eftir hentugu veðri til að
halda áfram, en kannski muna
menn það að ágústmánuður var
með eindæmum þokusæll, svo
torfundnir voru tveir samhang-
andi einhlítir góðviðrisdagar til
að ganga um hæstu fjöll. Eg var
í sambandi við Veðurstofuna
alltaf annað slagið og loks síð-
asta dag ágústmánaðar taldi
veðurfræðingur að einn góð-
viðrisdagur næðist hugsanlega -
aðeins einn. Við þremenning-
arnir, Árni, Grétar og ég ákváð-
um því að leggja af stað
snemma að morgni 31. ágúst og
fara án viðlegubúnaðar og
reyna að komast eins langt og
við gætum léttklyfjaðir á þess-
um eina degi.
Við Stóruvörðu
Pað leit ekki vel út þegar ég
vaknaði um klukkan 6 að
morgni. Svartaþoka, og afskrif-
aði ég daginn. Þegar ég svo tal-
aði við Arna í síma taldi hann
sig hafa upplýsingar frá Þor-
steini Skaftasyni á Dalvík um að
þar væri bjartara og lögðum við
því af stað á jeppanum hans
Árna, hittum Þorstein á Dalvík
og hann ók okkur alla leið upp
að sæluhúsinu á Heljardals-
heiði.. Var þetta auðvitað í
fyrsta sinn frá því við hófum
gönguna fyrir 5 árum að við
þurftum engum tíma að eyða í
það að komast inn á vatnaskilin.
Talsvert hafði létt til en enn
voru skýjahnoðrar á sveimi og
óttaðist ég að við fengjum ekki
glansbjartan dag. Sá ótti reynd-
ist óþarfur, því fljótlega hurfu
öll ský og við gengum í sól og
logni nær allan daginn. Eftir að
við höfðum skoðað okkur um á
háheiðinni og virt fyrir okkur
gömlu og nýju slóðina yfir Helj-
ardalsheiði, Stóruvörðu, hlöðnu
tóftirnar og sæluhúsið, þá
kvöddum við Þorstein. Hann
ætlaði að skilja bílinn okkar eft-
ir við Þverá, en þangað vonuð-
umst við til að komast á þessum
eina degi. Við lögðum af stað í
norðvesturátt frá sæluhúsinu kl.
8,30, vitandi það að vel þurftum
við að ganga til að ná Þverár-
dalnum. Ég var kunnugur fyrsta
hluta leiðarinnar, því ég hafði
tvívegis gengið umhverfis
Hnjótafjall á skíðum, einu sinni
í villu með Hirti á Tjörn og öðr-
um Svarfdælingum og svo síð-
astliðinn vetur undir leiðsögn
Árna Björnssonar ættuðum frá
Syðra-Garðshorni. Vissi ég því
að leiðin fyrir botn Skallárdals
var auðveld. Þetta er í raun leið-
in sem nefnd er Hákambar og
var á milli Kolbeinsdals og
Fljóta og jafnvel yfir í Ólafs-
fjörð.
Á Hnjótafjall
Við gengum þarna rösklega á
grjótinu í blíðunni, heyrðum í
gæsum í fjarska og fljótlega
sáum við í vestri eitt formfeg-
usrta fjall Tröllaskagans, Deili
(nafngift Jóns Eyþórssonar),
sem stendur einsog píramíti upp
úr Deildardalsjöklinum. Við
gengum upp grófa grjóturðina,
fyrst uppá ónefndan hnjúk og
síðan á fyrsta fjallið, klettaborg
sem nefnist Vörðufjall (nafngift
Kolbeins Kristinssonar á
Skriðulandi, 1119m). Þar er
stæðileg varða og var það furðu-
legt að strax og við greindum
vörðuna úr mikilli fjarlægð virt-
ist okkur sem væri hvítur skjöld-
ur eða málning á norðurhlið-
inni, þeirri sem snéri að Hnjóta-
kverkinni. Þegar við komum
upp, eftir um klukkutíma
göngu, kom í ljós að þetta var
bara klakastykki sem hafði
hlaðist þarna á vörðuna í ein-
hverri norðanáttinni. Þarna
nærðumst við og nutum útsýnis
til allra átta, út Deildardalinn og
yfir Skagafjörðinn og yfir
Hnjótakverkina í átt að Rimum
og við þekktum mörg ljöllin í
austri og suðri. Nú sáum við að
Hnjótafjallið var slitrótt og vest-
arlega í það var allmikið skarð
eða gjá. Niðurgangan af Vörðu-
fjallinu var auðveld eftir grjót-
hrygg, en við þurftum að vara
okkur á steinum sem sól hafði
ekki skinið á og voru glerhálir
eftir næturfrostið. Við gengum
eftir stuttri fönn, og það var sér-
kennilegt hvernig snjó hafði
svifað frá klettunum efst í
Hnjótakverkinni, þar við kletta-
vegginn var hyldjúp gjóta í snjó-
inn. Við gengum svo upp og út á
Hnjótafjallið (1130m), allt að
gjánni, en þar var fjallið mjög
sprungið. Nú opnaðist okkur
einnig sýn í Skallárdalinn hand-
an Hnjótafjallsins (mynd 1). í
beinu framhaldi af Hnjótafjall-
inu til vesturs er Ennishnjúkur á
milli Deildardals og Unadals.
Á Einstakafjall
Við þurftum að fara svolítið
niður á jökulinn til vesturs,
vegna þess að bratt var beint
norður af Hnjótafjallinu. Héld-
um við nú áfram fyrir botn
Skallárdalsins og er hryggurinn
á milli dalbotna Skallárdals og
Unadals sennilega hinir eigin-
legu Hákambar. Gengum við
fyrst eftir allangri fönn á lítinn
malarhnjúk, og síðan niður í
þröngt og bratt skarð með ör-
stuttri fönn og þá eftir sand-
steini og síðar grjóti og loks aft-
ur á snjó. Ut Unadalinn sáum
við Hofsós og á firðinum blasti
Drangey við með Skagann í
baksýn og fagurt var að horfa út
Skallárdalinn (mynd 2). Rani
vestur frá Hákömbum deilir
Unadalsbotninum í tvennt og
nefnist sá nyrðri Geldingadalur
og þegar þangað kemur erum
við komnir í fannþakið skarðið
á milli Skallárdals og Unadals
og nefnist það Syðstavik (910m)
og er þar auðfarið á milli dal-
anna tveggja. Kann nafnið
Syðstavik að vera skagfirskt, því
komi menn upp Unadal geta
þeir einnig farið annað skarð til
norðurs (sem þá hefði verið
„Nyrstavik") og liggur sú leið
niður Mjóafellsdal í Fljótum.
Það er hin kórrétta Há-
kambaleið. Við sáum Fljóta-
fjöllin framundan og alveg nið-
ur að Þrasastöðum. Lengi hafði
blasað við okkur snæviþakinn
norðurbotn Skallárdals og nefn-
ist hann Einstakafjall. Einnig
þetta hlýtur að vera skagfirsk
nafngift því Skallárdalsmegin
lítur fjallið út sem venjuleg hlíð,
en það gnæfir hins vegar sem
hvassbrýnt fjall yfir Mjóa-
fellsjökli í botni Mjóafellsdals.
Við gengum nú upp snævi þakta
hlíðina, jafnan halla líklega 2-3
km í dásamlegu göngufæri og
dásemdarveðri. Það er björt
minning bundin við þetta hvít-
klædda fjall. Þegar upp kom á
fyrsta tindinn (1030m) sáum við
vel niður Mjóafellsdalinn. Þessi
tindur gnæfir fyrir botni Mjóa-
fellsdalsins og hefur líklega gef-
ið fjallinu nafn. Við gengum síð-
an enn lengra í austurátt og
uppá hátindinn (1078m) sem er
í raun innsti hluti fjallshryggjar-
ins sem skilur að Mjóafellsdal
og Hvarfdal. Hvarfdalur opnast
niður alveg innst í Fljótum rétt
við Lágheiði, og sáum við þá til
Ólafsfjarðar út Hvarfdalinn
(mynd 3). Fjallshryggurinn á
milli þessara dala er langur og
er hæstur í svonefndri Mjóa-
fellshyrnu, sem er aðeins lægri
en Éinstakafjall. Líklega er
Mjóafellið sjálft hryggurinn
norðan hyrnunnar. Þarna uppi
mötuðumst við kl 12 og ég lék
eitt lag á munnhörpuna þrátt
fyrir engar áskoranir en við
góðar undirtektir.
Á Sandskálarhnjúk
Síðan gengum við til austurs út
með Skallárdalnum með vegg-
brattan Hvarfdalsbotninn á
vinstri hönd niður smáhjalla á
grjóti og snjó og var allbratt síð-
asta spölinn niður í Hvarfdals-
skarð (830m) sem er innarlega í
norðurhlíð Skallárdals og teng-
ist Hvarfdal. Um skarðið er
ágæt gönguleið á milli Skallár-
dals og Hvarfdals. Þá réðumst
við til uppgöngu upp bratta hlíð
Sandskálarhnjúks sem er utan
Hvarfdalsskarðsins og munu
Hrafnabjörg vera klettarnir í
hnjúknum sem snúa að Skallár-
dalnum. Þarna gengum við upp
allbrattar skriður og síðar fann-
ir. Þegar upp kom á brúnina
mötuðumst við aftur og nutum
þess að sjá fallegar skálar í hlíð-
um Hnjótafjallsins, en vatn er í
ystu skálinni og smájökull í
þeirri innri. Við gengum svo upp
snæviþakta hlíð á hátind Sand-
skálarhnjúks (1130m) og þar
blasti við sýn bæði út Fljótin
endilöng með bæjum og vötn-
um og einnig út Ölafsfjörð. Við
höfðum áður séð í fjarlægð
næsta skarð sem mundi verða á
vegi okkar, Sandskarð í botni
Sandárdals og veit það einnig
yfir í Hvarfdal eins og Hvarf-
dalsskarðið. Ur fjarlægð gat það
virst nokkuð óárennilegt. Nú
voru farnir að myndast skýja-
bólstrar á suðurhimninum, og
gat virst svo sem veðurspá Veð-
urstofunnar væri að rætast. Við
gengum austur eftir Sandskálar-
hnjúknum og höfðum þver-
hnýpið niður í Hvarfdalinn á
vinstri hönd. Ekki fórum við
langt út eftir fjallinu sem aðskil-
ur Skallárdalinn og Sandárdal-
inn, en það mun heita Tungufjall
utan við Sandskálarhnjúkinn og
Skjöldur yst.
Á Þverfjall
Við hröðuðum för norður eftir
Sandskálarhnjúnum (mynd 4)
og komumst klakklaust niður í
Sandskarð (950m) með því að
vera Sandárdalsmegin við
hrygginn og ganga eftir stór-
grýttri urð og skriðum. Snjór
var beggja megin við skarðið en
það var autt og þar var lítil
varða. Þarna bræddum við snjó
með prímusnum og nærðumst
enn einu sinni, því framundan
var glíma við brattan hrygg upp
úr Sandskarðinu, á fjall sem er
þvert fyrir botni Sandárdals og
mun heita Þverfjall. Klukkan
14,10 lögðum við upp þennan
bratta hrygg, þar sem skiptust á
mörg klettabelti með rauðum
lögum á milli og var þarna ótrú-
lega gróðursælt, enda veit
hryggurinn á móti suðri. Við
greindum jöklasóley, fjalla-
deplu, Ólafssúru, grasvíði,
krækilyng, lokasjóðsbróður,
kornsúru og túnfífil. Efstu
klettarnir voru nokkuð torfarn-
ir, en á tindi Þverfjallsins
(1160m) var frábært útsýni til
allra átta. Við gengum síðan
norður eftir fjallinu sem smá-
lækkaði til norðurs, og var jafn-
hallandi skriðuhlíð niður í
Sandárdal en þverhnýpi niður í
Hvarfdal.
Strand í Sandárdalsbotni
Þverfjallið lækkaði smám sam-
an og við sáum nú að Sandár-
dalurinn hefur í raun tvo botna,
Sandskarðið syðst en við nálg-
uðumst nú nyrðri botninn.
Hryggurinn sem við gengum á
mjókkaði smám saman. Skyndi-
lega og okkur algjörlega að
óvörum komum við að algjör-
lega ófærri gjá og þverhnýpi og
framundan var mjór hryggur
með tindum og skörðum. Þessi
torfæra í nyrðri botni Sandár-
dals var okkur ofviða, þannig að
við fórum niður skriðuna í
Sandárdalinn og á niður á smá-
jökul sem þar er í botninum. Þar
sem við vorum orðnir þreyttir
og dregið var fyrir sólu, klukkan
var orðin margt og dagur stuttur
ákváðum við að láta þetta duga
og ganga út Sandárdalinn til
byggða. Gengum við því út
þennan fallega dal að óöngu-
stöðum og nutum fossanna í
Sandánni bæði frammi á daln-
um og í dalsmynninu. Við kom-
um að Göngustöðum á sjöunda
tímanum og voru bændur í hey-
skap. Bíllinn okkar var við
Þverá, því í morgunbjartsýni
héldum við að við mundum
komast alla leið þangað, en vor-
um nú aðeins hálfnaðir. Við
hringdum því í Þorstein Skafta-
son sem kom og sótti okkur. Við
veltum því fyrir okkur hvort
nokkrar líkur væru á því að við
gætum náð öðrum degi á þessu
hausti, en okkur þótti það hæp-
ið því nú var komið fram í sept-
ember.