Norðurslóð - 27.10.2002, Page 3

Norðurslóð - 3
Silfur sem Tryggvi smíðaöi á búning móður sinnar. Stokkabelti og
myllur. Þeir Elías Halldórsson hjálpuðust að við víravirkið glœsilega.
Spunavél smíðuð af Halldóri Hallgrímssyni, yngri, á Melum. Byggða-
safninu Hvoli.
dúkkurúm
sleðar
skólapúlt til að hafa á hnjánum
Fyrir fullorðna
trúlofunarhringar
kleinujám (úr kopar)
kommóður í fullri stærð
skápar margs konar, sumir
glerjaðir
upphengi fyrir handklæði
myndarammar útskornir
koffort og ferðatöskur
rúm og stólar
bókbandsstólar
búrkistur
jólatré
orf og hrífur
skíði og sleðar
Trúlofunarhringana boraði
hann úr túkalli (kopar), opnaði
svo hringinn og barði hann flat-
ann, rúnnaði síðan á ný og
beygði í hring í réttri lengd og
kveikti saman endana með silfri.
Trégripirnir voru gjarnan meira
eða minna skreyttir. Oft með
fangamarki eigandans, blómum,
ártali og öðru sk'rauti, ýmist mál-
uðu eða teiknuðu.
Af vandaðri smíði nefnir Ingi-
björg söngtöflur í kirkjur: á
Tjörn, á Völlum og annað hvort
Stærri-Árskógi eða Hrísey, ef
ekki báðar. Vallataflan brann en
hinar prýða enn kirkjumar og
þjóna sínu hlutverki. Þá smíðaði
Tryggvi fjölmargar líkkistur um
Lcesing úr stofuhurð á Melum,
smíðuð af Halldóri eldra. Á
Byggðasafninu Hvoli.
sína daga. Hann nýtti daginn vel,
í skammdeginu reyndi hann að
smíða sem mest meðan bjart var
en mörg bústörfin vann hann þá
frekar í myrkrinu. Eins tálgaði
hann hrífutinda í myrkrinu og
fleira sem minna þurfti að vanda.
Skíði og pottaviðgerðir
Tryggvi smíðaði talsvert af skíð-
um, helst úr eik svo sem títt var.
Var það allmikið fyrirtæki. Mest-
ur var vandinn að gera beygjurn-
ar og kostaði það að hann þurfti
að flytja til strompinn á gamla
eldhúsinu á Þorsteinsstöðum og
fá hann beinna yfir eldavélina.
Til að gera beygjur á skíðin
þurfti fyrst að sjóða framendana
í vatni. Upp úr suðupottinum
stóðu skíðin og upp í gegnum
strompinn. Eftir suðuna lagði
hann skíðin á borð, þvingaði
klossa ofan á þau framan til,
strengdi svo vír úr gati fremst á
þeim og í keng sem festur var
um miðbik þeirra og herti á.
Þetta þurfti að endurtaka. Einn-
ig bakaði hann beygjurnar yfir
prímus til að þær kipptu sér síð-
ur til baka.
Tryggvi hafði ekki smiðju og
smíðaði því ekki mikið úr járni,
fór þó stundum í Mela til slíkra
verka. Hins vegar smíðaði hann
nokkuð úr silfri, líklega meira
meðan hann var enn á Melum.
Hann smíðaði stokkabelti á bún-
ing móður sinnar og mynd af því
hér á síðunni talar sínu máli.
Lóðbolta notaði hann alla tíð
mikið til að bæta göt og kveikja
saman brotna málmhluti. Hann
kom sér upp vatnsleiðslu á und-
an öðrum í framdalnum. Rörin
fékk hann úr bryggju Þorleifs
gamla á Hóli niður. Þau höfðu
sprungið og eyðilagst í frosti eitt
haust. Tryggvi fékk að hirða rör-
in og dró þau heim. Þar lóðaði
hann þau öll saman með prímus
og lóðbolta og fékk þannig vatn
í bæinn, og rörin entust marga
áratugi. Algengt var í Svarfaðar-
dal að bæta þyrfti potta. Göt
komu helst á botninn og einkum
í löggina. Tryggvi hafði sínar
aðferðir við að lóða og bæta í
götin. Þegar götin og bæturnar
voru orðin of mörg klipptiTryggvi
neðan af pottinum ögn frá botni.
Hann klippti raufar í kantinn að
neðan og sló hann síðan út í litla
brík. Síðan klippti hann málm-
plötu í nýjan botn, ögn stærri að
þvermáli. Þá hnoðaði hann mjóa
lengju úr brauðdeigi og lagði
hana í löggina að utan og barði
kant botnsins utan um bríkina
og deigið, að því loknu lóðaði
hann saman botninn og pottinn.
Eftir því sem þetta var gert oftar
grynntist potturinn.
Að bjargast við lítil efni
Á kreppuárum, stríðsárum og
loks haftaárum var lítið aðgengi
að innfluttum varningi og auk
þess voru efni Tryggva ekki mik-
il. Hann var gætinn í fjármálum
og þótti mest um vert að búa vel
að sínu. Gunnlaugi bónda, syni
hans, segist svo frá:
„Efnið sem hann hafði var oft
ekki gott. Ég man þegar timbur-
bryggjan var sett við hafnargarð-
inn á Dalvík þá voru búkkuð
niður stór tré í undirstöður.
Kannski 60-80 cm í þvermál. En
honum var gefinn einn kubbur
sem var sagaður ofan af einum
Járnsmiðurinn á Melum smíðaði
margar reislur fyrir sveitungana.
Byggðasafninu Hvoli.
búkkanum til að jafna hæðina.
Hann var óskaplega hrifinn af
þessum kubb. Hann fletti þetta
allt niður í þunnar fjalir og smíð-
aði svo úr því skápa og ýmislegt
smádót. Hann talaði alltaf um
„trjávið" með virðingu, aldrei
um „spýtur“. Helgi Trausti Árna-
son múrari sagði einu sinni frá
því að hann sem drengur á Atla-
stöðum hefði farið með brotinn
girðingarstaur út í Þorsteinsstaði
og beðið pabba að smíða úr hon-
um bíl, og bíllinn kom eftir
nokkra daga. Krossviður eða slík-
ar plötur sáust ekki þá. Pabba
var mjög sárt um viðinn, t.d. ef
mamma var að stela frá honum
spýtum til að stinga í eldinn.
Gamla konan fór eitt sinn illa út
úr því þegar hún stal rafti frá
honum og ætlaði að brjóta hann
með fætinum í eldinn. En það
voru naglar í honum og hún hitti
akkúrat á nagla. Þá sagði hann:
Þér var nær!
Þorsteinsstaðahúsið byggðum
við á stríðsárunum og það var
hvergi hægt að fá efni í gluggana.
Á endanum var hægt að fá 4x4
tommu drumba og pabbi sagaði
þá eftir endilöngu með hússvans
(langskurðarsög). Hann heflaði
svo fölsin, hann átti marga hefla,
hafði pantað suma frá Þýska-
landi. Mölina í steypu fluttum við
í pokum á klakk utan og neðan af
áreyrum.
Þegar snjóflóð féllu hérna
uppi í heiðinni þá fengu síma-
menn hann oft til að draga staur-
ana uppeftir á hesti og þeir gáfu
honum oft brotið sem var niðri í
jörðinni. Hann kom með þetta
heim og sagaði það allt í sundur
og þurrkaði.“
Túrbínuhjól frá Þverá í Skíða-
dal, smíðað á Bílaverkstœði Dal-
víkur. Jónas fékk það eftir notk-
un sem skraut á flaggstöng sína
við Bjarkarbraut.
Þvottavélin
Eitt sinn smíðaði Tryggvi þvotta-
vél. Erla Guðmundsdóttir, hús-
freyja á Þorsteinsstöðum segir:
„Það get ég sagt þér, að mér
fannst nú ekkert að fá rafmagns-
þvottavélina seinna meir þegar
hún kom miðað við þá byltingu
sem það var að fara af brettinu
og í tunnuna. Þetta var áður en
rafmagn kom í Þorsteinsstaði en
ég hélt áfram að nota tunnuna í
þó nokkur ár eftir að rafmagnið
kom.“ Þessari hagleikssmíði er
lýst svo: Þetta var standandi tré-
tunna, á fjórum fótum. Öxull
gekk gegnum tunnuna ofarlega
og spaðar út frá honum. Tryggvi
sagaði í sundur tvær netakúlur
og skrúfaði neðan á þessa spaða,
tvær hálfkúlur hvoru megin. Við
öxulinn var fest skaft sem hreyft
var fram og aftur eins og bensín-
dæla. Þegar kúlan var uppi fyllt-
ist hún af lofti,og slóst svo niður
í þvottavatnið ýmist hægra eða
vinstra megin, í neðstu stöðu fór
loftið úr henni og hrærði auka-
lega í vatninu á leiðinni upp.
Tunnan þótti svo mikið þarfa-
þing að hún var látin ganga á
milli bæja.
Lýkur svo frásögn af Mela-
mönnum.
Þórarinn Hjartarson
Baldur Þórarinsson
Dalvíkurbyggð
Greidslu-
áskorun
Hér með er skorað á gjaldendur í Dalvíkurbyggð að gera
nú þegar skil til sveitarfélagsins, stofnana þess og
fyrirtækja á ógreiddum gjöldum sem gjaldféllu fyrir 1.
nóvember 2002.
Um er að ræða m.a. eftirfarandi:
Fasteignaskatt, holræsagjald, sorphirðugjald, lóð-
arleigu, gatnagerðargjöld, heilbrigðiseftirlitsgjald,
hundaleyfisgjald, hafnargjöld, húsaleigu, vatns-
skatt, aukavatnsskatt, gjald fyrir heitt vatn, leik-
skólagjald, tónlistarskólagjald, mötuneytisgjald,
heimilishjálp, reikninga frá vinnuskóla, ýmis
önnur gjöld.
Hafi gjöld þessi ekki verið greidd innan 20 (tuttugu)
daga frá dagsetningu þessarar áskorunar má búast við
því að fjárnáms verði krafist hjá skuldurum án frekari
fyrirvara.
Dalvík, 11. nóvember 2002,
Fjármála- og stjórnsýslustjórinn í Dalvíkurbyggð
Guðrún Pálína Jóhannsdóttir