Norðurslóð - 18.12.2002, Qupperneq 2
2 - Norðurslóð
Norðurslóð
Útgefandi: Rimar ehf.
Ritstjórar og ábyrgðarmenn: Hjörleifur Hjartarson, Lauga-
steini, 621 Dalvík, sími: 466 3370. Netfang:
hjhj@ismennt.is
Jóhann Antonsson, Dalvík. Netfang: ja@radgjafar.is
Framkvæmdastjóri: Sigríður Hafstað, Tjöm. Sími: 466
1555 .
Umbrot: Þröstur Haraldsson. Netfang: throsth@isholf .is
dt
Eilíf, dýrleg,....
SB 1997 nr. 6
Sálmur: Páll Jónsson á Völlum í Svarfaðardal.
Lag : Jón Hlöðver Áskelsson, 0802
Samið skv. pöntun Marteins. Friðrikssonar fyrir
Tónlistardaga Dómkórsins 27. okt. 2002.
Frumflutt í úts. f. bl. kór a capella
l.erindi: Ei - líf, dýr - leg, æðst-a ver - a, al-völd,
m
w
hei - lög rík af náð, þakk - ar - fórn skai þér fram ber - a.
Pér, ó guð, sé lof - gjörð tjáð. Mik - ill, góð - ur
einn þú ert, öll þín verk það segj - a bert.
Þú einn ræð - ur öll - u yf - ir, allt þú
ÍPtiÉ
bless - ar sem að lif - ir.
© JHÁ 0802
Þó mín dauðleg augu eigi
auglit þitt nú sjái hér,
né þann ljóma líta megi,
ljóssins Guð, er skín hjá þér,
hjarta mitt samt þekkir þig,
þig, er veikan styrkir mig
og sem faðir elskar, gleður,
öllum náðargæðum seður.
Frá þér ljós og lífið streymir,
líkn og blessun hvert eitt sinn.
Mig þín föðurforsjón geymir,
frelsar, annast Drottinn minn.
Þú mér vísar lífsins leið,
léttir kross og heftir neyð,
veitir mátt og megn að stríða
mitt í freisting, hryggð og kvíða.
Gæsku þinnar geislar skína
gjörvalt yfir ríki þitt,
allt mér vottar elsku þína,
í þér fagnar hjarta mitt.
Allt sem lifir í þér gleðst
og af þinni mildi seðst,
allt sem lifir lof þér segi,
lof þitt, faðir, aldrei þegi.
Eilíf, dýrleg,
æðsta vera
Sálmurinn hér að ofan var fluttur í fyrsta sinn með nýju lagi á
Tónlistardögum Dómkirkjunnar í Reykjavík 26. október síðast-
liðinn. Hann er afurð tveggja Norðlendinga. Ljóðið orti séra Páll
Jónsson prestur á Völlum í Svarfaðardal á nítjándu öld en lagið
er spánnýtt eftir Jón Hlöðver Áskelsson tónskáld á Akureyri.
Lagið er samið að beiðni dómorganistans Marteins H. Frið-
rikssonar en Dómkórinn sem hann stjórnar hefur haft þann sið
um tveggja áratuga skeið að panta ný tónverk hjá íslenskum eða
erlendum tónskáldum til flutnings á Tónlistardögum á haustin.
Vanalega er flutt eitt lengra verk en að þessu sinni var leitað til
fjögurra tónskálda og þau beðin að semja lög við íslenska sálma
að eigin vali. Bára Grímsdóttir valdi sálm eftir Einar Sigurðsson
í Heydölum, Hildigunnur Rúnarsdóttir fann gamalt vers sem
enginn veit hver orti og Snorri Sigfús Birgisson (sem reyndar er
ættaður úr Svarfaðardal) tók sjálfan Hallgrím Pétursson til með-
ferðar.
Jón Hlöðver valdi sér sálm eftir Pál Jónsson sem var prestur á
Völlum árin 1858-1878. Um hann segir meðal annars í riti sem
gefið var út í tilefni af endurvígslu Vallakirkju ekki alls fyrir löngu
að hann hafi verið „gáfaður, gott skáld, mælskur og andríkur.
Enn fremur var hann skemmtilegur sagnamaður og allmargar
sagnir eftir honum hafðar í prentuðum þjóðsagnasöfnum. Þekkt-
astur er þó séra Páll sem sálmaskáld og voru 27 sálmar eftir hann
í sálmabókinni sem gefin var út 1886. Hann hafði sjálfur unnið að
útgáfu bókarinnar ásamt 6 öðrum ágætismönnum. Eftir hann eru
líka til Bænakver og Vikubænir, prentuð og gefin út 1871 og
1879.“
Af þessum 27 sálmum varð sálmurinn um hina æðstu og eilífu
veru fyrir valinu þegar Jón Hlöðver leitaði fanga. Samdi hann
fallegt lag við þennan sálm og verður dómorganistanum vonandi
að ósk sinni að með því að panta fjögur sálmalög frá íslenskum
tónskáldum hafi kirkjan auðgast um fjögur tónverk sem lifa
munu með þjóðinni rétt eins og sálmarnir sem þau eru samin
utan um. Það mun tíminn þó leiða í ljós. -ÞH
Handverkshornið
Tehettan
Freyja
Það var Valva Gísladóttir tón-
menntakennari sem átti hug-
myndina að Freyju, tekerlingun-
um sem hafa notið vinsælda inn-
anlands sem utan. Fyrirmyndin
var rússnesk Ketilríður og Valva
fékk tvær handverkskonur, þær
Sigríði Hafstað á Tjörn og Sigur-
björgu Snorradóttur á Krossum,
í lið með sér. Þetta var árið 1994.
í fyrstu unnu þær þrjár einungis
tehettur. Valva mótaði andlitin
og hinar tvær saumuðu búninga,
ýmist tröll, presta, alþýðukerl-
ingar eða kerlingar í íslenskum
búningi.
Fyrir nokkrum árum fluttist
Valva af landi brott og síðan þá
hafa Sigríður og Bogga einar séð
um framleiðsluna. Þær leggja
metnað sinn í að nota einungis
ekta efni í kerlingarnar, bómull,
ull og silki. Slipsin eru útsaum-
uð, hár fléttað, húfur með dúski
og silkisvuntur. Kerlingarnar eru
afskaplega vandaðar og fallegar
og hver og ein hefur sinn per-
sónuleika og sitt eigið nafn, t.d
Snæfríður á Hóli, Ásgerður í
Miðkoti osfrv.
Hér eru tvö dœmi af handverki Freyju. Á efri myndinni er hópur te-
hettukvenna að tygja sig á kvenfélagsfund en á þeirri neðri eru jóla-
sveinar sem fóru snemma til byggða og hafa verið til sýnis og sölu á
handverkssýningu í salarkynnum Handverks og hönnunar við Aðal-
strœti í Reykjavík. Þar verða þeir til 22. desember nk.
Ekki þótti þeim stallsystrum
nóg að gera einungis tehettur og
bættu fljótlega við kaffihettum
og litlum eggjahettum. Hnetu-
karlar skutu upp kollinum og
hafa farið sigurför um landið þó
litlir séu. Þeir eru búnir til úr val-
hnetum, hausinn úr heslihnetu
og fætur úr könglum. Þetta er
málað og eru hnetupörin í ís-
lenskum búningum, jólasveinar,
Bakkabræður og fleiri skemmti-
legir karlar og kerlingar.
Fyrir utan sameiginlega vinnu
hefur Sigríður saumað fallegar
töskur, kaffikönnukápur, hatta
og margt fleira. Töskurnar eru
skreyttar með útsaumi. Þess ber
að geta að Tehettan Freyja hefur
haslað sér völl á listiðnaðar-
markaðnum. Vörur þeirra eru
seldar í öllum helstu listiðnaðar-
búðum landsins. Tehetturnar eru
vinsælar tækifærisgjafir og hafa
ekki síst verið vinsælar til gjafa
erlendis.
Gaman verður að fylgjast með
nýjum vörum frá þessum mætu
handverkskonum í framtíðinni.
ÍÓS
Munir og minjar
Á byggðasafninu í Hvoli er fjöldi muna sem bera
vitni um horfna starfshætti og margir þeirra
koma nútímabörnum ef til vill spánskt fyrir sjón-
ir. íris Ólöf Sigurjónsdóttir forstöðumaður Byggða-
safnsins í Hvoli gerir hér lítilleg skil munum og
minjum af safninu, auk þess sem birtar eru mynd-
ir af skrýtnum hlutum sem lesendur mega ráða í
til hvers voru notaðir. Ef þið hafið einhverjar
upplýsingar um munina hvetjum við ykkur til að
hafa samband við írisi á byggðasafninu í síma
466-1497 eða 892-1497.
Mynd 7. Hvað er þetta?
Nr. 989. Spónamót
Gefandi: Olafur Tryggvason, Ytra-Hvarfi, Svarf-
aðardal.
Spónamót er áhald notað til spónagerðar. Víða
notaði fullorðið fólk einungis spæni þegar það
mataðist en í kringum 1930 eru hin hefðbundnu
hnífapör tekin við að mestu. Orðið spónamatur
er haft um þann mat sem ekki þarf að tyggja.
Spænir voru gerðir úr horni og þóttu þeir best-
ir úr nauta- og kúahornum. Hrútshorn þóttu
síðri. Það náðust 2 spænir úr kýrhornum en 3 úr
uxahornum. Spónamótin voru notuð til að móta
spónblaðið með þartilgerðri trékúlu. Mótið virk-
aði eins og þvinga þar sem hitað spónsefnið var
sett f mótið og formað með trékúlunni og press-
að. Eftir mótun var svo spónninn slípaður með
þjöl eða sandi og borin á hann feiti, oft lýsi. Ef
spónn hitnaði of mikið þurfti að móta hann aftur
í spónamótinu. ÍÓS