Norðurslóð - 18.12.2002, Page 6

6 - Norðurslóð
Ioktóberblaði Norðurslóðar
voru birtar þrjár myndir sem
sýndu vel byggðina á Dal-
vík eins og hún var sumarið
1957.1 texta með myndunum var
svolítið minnst á fjárhúsahverfið
sem var í sunnanbænum, nánar
tiltekið í ofanbænum. Það er
ágætt að rifja það upp hér, að á
árunum milli 1950 og 1960 var
skiptingin á Dalvíkinni hjá
strákagenginu sem réð ríkjum -
til dæmis í skipulagningu á ára-
mótabrennum og auðvitað í
fleiru - sunnanbæingar, utanbæ-
ingar og þeir í kotunum. Skipt-
ingin milli utan- og sunnanbæjar
var um Lágina. Sunnanbæingar
skiptust síðan í ofanbæinga og
neðanbæinga og var skiptingin
um Bjarkarbraut. Og fyrst á ann-
að borð er hér komið í útúrdúr í
aðfaraorðum að þessari frásögn
er rétt að minnast þess að eldra
fólkið í ofanbænum talaði um
það fara o'ná Dalvíkina þegar
það brá sér úr Goðabrautinni og
niður að Ungó eða í Grundar-
götuna.
Þegar verið var að búa mynd-
irnar í októberblaðinu til prent-
unar var, eins og oft áður, nauð-
synlegt að fá fleiri til liðs til að
rýna í þær og hafa á því skoðun
hvað var hvað og hvernig þetta
var og hvernig hitt. Þegar kom
að fjárhúsahverfinu var farið í
smiðju til Friðþjófs Þórarinsson-
ar sem mundi vel alla staðhætti á
þessum tíma. Undirritaður var
heldur ekki ókunnur á þessum
slóðum enda hluli af strákageng-
inu sem þvældist þarna um og að
auki var Toni Bald með kindur í
þessu hverfi frá 1950 og allt þar
til hverfið var, af skipulagsástæð-
um, flutt upp undir Stórhól.
Heimaslátrun
Þegar sest er niður og spurt
hvernig var þetta aftur, er eðli-
legt að ýmsar minningar vakni.
Maður sér fyrir sér augnablik
eins og Stínu í Kambi koma út úr
fjósinu þeirra Nonna, sem var
nyrst í miðröðinni, hún með
skýluklút bundinn um hárið enda
að koma frá því að mjólka og
kallar á Gunna son sinn að reka
kúna niður á Fiafnarbraut í veg
fyrir kúareksturinn úr utanbæn-
um. Líka man maður eftir á vor-
in þegar einhver kallaði og bað
okkur að sækja Öllu í Grímsnesi
til að draga lamb úr kind. Alla
var handsmá og lagin að hjálpa
kindum við burð. Sumarminn-
ingin úr hverfinu er þegar búið
var að flytja hey inn í hlöðurnar,
og þá hve gaman var að djöflast í
heyinu. Það var hins vegar minna
gaman að taka þátt í sjálfum
heyskapnum. Haustinu fylgdi
síðan heimaslátrunin. Langflest-
ir slátruðu bara í hverfinu og þá
undir fjárhúsveggnum. Sumum
var illa við að krakkar væru að
þvælast mikið um þegar var ver-
ið að slátra en aðrir létu sér
nægja að biðja okkur að líta und-
an meðan skotið var eða rotað
með þar til gerðum áhöldum.
Síðar þegar leið á haustið fór
reykingarilminn að leggja yfir
hverfið því þarna voru auðvitað
reykingarkofar. Raunar lá alltaf
yfir hverfinu ákveðinn „ilmur“
því þarna voru öskuhaugar í
orðsins fyllstu merkingu. Fólk
kom með ösku úr eldavélum eða
kolaofnum og setti þarna í laut. I
minningunni er fjárhúsahverfið
mikill ævintýraheimur.
Ein gata í gegn
í framhaldi af myndaskoðuninni í
október héldum við Friðþjófur
áfram upprifjuninni. Hann átti
heima í Bjarnarhóli frá 1935 og
fylgdist því með þessari þróun frá
upphafi ef svo má segja, enda
fannst mér áhugavert hvernig
hann myndi fyrst eftir Dalvíkinni.
Hann segir að þá hafi þetta í
raun bara verið gatan í gegnum
bæinn, það er að segja Skíða-
brautin, og svo Hafnarbrautin
og auðvitað líka niður á sandinn
sem er Grundargatan. Síðan var
Karlsbrautin norðan við lág.
Bjarkarbrautin kom ekki fyrr en
nokkru seinna en húsin sem
voru komin, auk Bjarnarhóls,
voru Grímsnes, Bergþórshvoll,
Arnarhóll og gamla Laxamýri.
Húsin við Sognstún, það er
Haukafell, Þórshamar og Strand-
berg voru öll byggð fyrir 1940.
Ofan við Bjarnarhól og Gríms-
nes var vegarslóði sem náði ann-
ars vegar upp á túnin sem menn
höfðu til að heyja og hins vegar
Vaskurgamli, liundur Palla í Bergþórshvoli, stendurframan við húsið.
Hann setti alltaf svip á fjárhúsahverfið og umhverfið í kringum Palla-
kofann.
niður norðan við Bergþórshvol
og Arnarhól og á milli Víkurhóls
og hesthússins sem var niður við
Hafnarbraut. Sigurhæðir voru
svo byggðar í þessum vegarslóða
og þar með lokaðist hann niður
á Hafnarbrautina, en lengi á eftir
var þessi slóði notaður til að fara
á túnin. Þegar Sigurhæðir voru
byggðar var nyrðri hlutinn af
Goðabrautinni gerður, það er að
segja suður að Bergþórshvoli.
Minningabrot
úr vcröld sem var
Kýr á beit á Kúabökkunum sum-
arið 1957. Kirkjan efst til vinstri
er í byggingu, skólinn nýrisinn
fyrir miðri mynd en örin bendir á
hús Friðþjófs hálfbyggt.
Á beit á kúabökkunum
Flest heimili á Dalvík á þessum
tíma voru með kýr og kindur og
þá með fjós og íjárhús nálægt
sínu íbúðarhúsi. Friðþjófur seg-
ist muna að Sigurjón í Laxamýri
hafi byggt fjárhús á barði ofan
við Grímsnes og ofan við vegar-
slóðann sem minnst var á. Það
hafi líklega verið fyrsta húsið í
þessu fjárhúsahverfi. Veiga í Sæ-
grund byggði sér torfkofa sem
hún var með skepnur í, ofan við
Sigurjón. Þar fyrir ofan byggði
Jói leikari í Þrastarhóli hesthús,
að mestum hluta úr torfi. Síðar
byggðust fleiri hús í línu út frá
þessum húsum svo að í grófum
dráttum voru þarna þrjár raðir
fjárhúsa. Nonni í Kambi og
Sveinn bróðir hans byggðu fjár-
hús á túni ofan við þessi hús. Það
stóð hins vegar ekki lengi því
Nonni byggði neðar svo sem vik-
ið verður að seinna.
Friðþjófur segir eina af ástæð-
um þess að fjárhúsahverfið byggð-
ist vera að eftir því sem byggðin
varð skipulegri hafi þrengt að
því að hafa útihúsin við íbúðar-
húsin. Auk þess rýmkaði þetta
fyrir beit, auðveldara varð að
beita skepnum upp í fjallið. Og
svo var barðið sem byggt var á
snjólétt þannig að staðsetningin
var ekki tilviljun. Félagsskapur
sem hét Landnám hafði samið
við fulltrúa ríkisins, sem var Þór-
arinn á Tjörn, um beitarrétt í
landi Böggvisstaða sem var rík-
isjörð. Samningurinn náði yfir
flæðarnar eða kúabakkana og
svo breiðuna sunnan við Ár-
gerði auk beitarréttar í fjallinu.
Hann segist muna eftir því þegar
staðið hafi verið yfir kúnum á
beit í fjallinu. Framan í Mold-
brekkunum heitir einmitt Kúa-
hvammur og voru kýrnar oft
reknar þangað seinnipart sum-
ars. Annars var ekki mikið um
kýr í fjárhúshverfinu. Nonni í
Kambi var með kú sem hann
hafði fyrst niður í fjósinu í Sogni
því hann keypti hana af Jóhanni.
Nonni byggði síðan fjós og fjár-
hús norðan við torfkofann hennar
Veigu í miðröðinni. Toni Bald
var með kú í torfkofanum, lík-
lega bara veturinn eftir að hann
hætti búskap á Hrafnsstöðum.
Síðan var hann með kindur þar.
Fúsi Ágústar byggði fjárhús sunn-
an við torfkofann. Toni keypti
síðan af Fúsa og flutti sig með
kindurnar þangað.
„Sigurður sonur minn“
með hænur
Jonni á Sigurhæðum var með kýr
en hann var með fjárhús og fjós
á móts við neðstu röðina, aðeins
út úr hverfinu norðan við stíg
eða götu sem lá upp að Stór-
hólnum norðan við fjárhúsa-
hverfið. Fleiri voru ekki með kýr
þarna og sá búskapur lagðist af
nokkru fyrir 1960. Jonni eða lík-
lega var það aðallega Siggi hafði
hænur í húsunum. Siggi var líka
með mikla dúfnarækt þarna.
Það var fjós og hlaða sunnan
við Grímsnes og hann sagðist
muna það að þegar Þorsteinn
sonur hans var lítill hefði verið
farið að selja gerilsneydda mjólk
í kaupfélaginu. Það þótti ekki
börnum bjóðandi svo þau hefðu
áfram keypt mjólk af Stínu í
Kambi og Öllu í Grímsnesi.
Þetta var eftir að þau fluttu inn í
húsið sitt í Goðabrautinni 1958.
Það voru orðin hálfgerð leiðindi
út af rekstrinum á kúnum eftir
götum bæjarins því þær skildu
eftir sig fleira en gott þótti.
Þegar Tóti faðir Friðþjófs
byggði Bjarnarhól var fyrir 40
kinda fjárhús og hlaða norðan
við húsið sem Þorsteinn Jónsson