Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1984, Blaðsíða 10

endurskoðandi tekur að sér að framkvæma.
Af 1. gr. laga nr. 67/1976 um löggilta
endurskoðendur verður ráðið, að hlutverk
þeirra sé að gefa hlutlaust og áreiðanlegt álit
á reikningsskilum til notkunar í viðskiptum.
Petta er að mínu viti full þröng skilgreining á
hlutverki endurskoðenda. í reynd taka þeir
að sér fleiri og víðtækari verkefni. En það
hlutverk, sem vikið er að í 1. gr. endurskoð-
endalaganna er svo mikilvægt, að telja má
það kjarna starfs endurskoðanda.
Eins og áður hefur komið fram, er það
skilyrði bótaskyldu eftir sakarreglunni, að
tjóni hafi verið valdið með saknæmum hætti.
Endurskoðandi myndi teljast sekur, ef hann
hefur brotið starfsskyldur, sem á honum
hvíla. En hverjar eru starfsskyldur hans?
Svar við þeirri spurningu fer vitanlega mjög
eftir því hvaða verkefni endurskoðandinn
hefur tekið að sér (sbr. Gomard, bls. 72).
Verður þess vegna að athuga efni samnings
þess, sem gerður hefur verið um þjónustu
endurskoðandans. Slíkur samningur myndi
oftast vera munnlegur og getur það valdið
erfiðleikum, ef aðila greinir á um efni hans.
Viðsemjandi endurskoðandans getur t.d.
haldið því fram, að hann hafi lofað að
endurskoða ársreikning, þótt endurskoðand-
inn hafi einungis tekið að sér að ganga frá
skattframtali. Úr ágreiningi um efni munn-
legs samnings verður að leysa eftir almennum
lagareglum um sönnun, sem ekki er unnt að
rekja hér. Hins vegar skal bent á, að
endurskoðandi getur líklega oftast komist
hjá deilum um efni samnings með því að láta
koma skýrt fram á þeim gögnum, sem hann
lætur frá sér fara, hve víðtækt verksvið hans
hafi verið. Má hér minna á ýmis ákvæði í
leiðbeinandi reglum um áritanir, t.d. það, að
í áritun á óendurskoðuð reikningsskil skal
koma fram, að reikningsskilin séu ekki
endurskoðuð og endurskoðandi geti því ekki
látið í ljós álit sitt á þeim. Er aldrei of vel
brýnt fyrir mönnum að gera skýra og greini-
lega fyrirvara í áritun, ef óvissuþættir eða
önnur atriði gefa tilefni til. (Meginreglan um
gildi áritunar er í 10. gr. laga nr. 67/1976, en
skv. þeirri grein merkir áritun löggilts endur-
skoðanda á reikningsskil, nema annað sé
tekið fram, að reikningsskilin og bókhaldið,
sem þau eru byggð á, hafi verið endurskoðuð
af honum og að reikningsskilin gefi, að hans
mati, glögga mynd af hag og afkomu aðila
og að bókhaldið sé fært eftir viðurkenndum
bókhaldsreglum).
Hafi endurskoðandi tekið að sér endur-
skoðun og annað hvort ekki unnið verkið eða
skilað því of seint, er hann að jafnaði
skaðabótaskyldur, ef hann getur ekki sýnt
fram á, að vanefndir hans stafi af orsökum,
sem hann gat ekki ráðið við. Dæmi: Endur-
skoðandi veikist svo alvarlega, að hann getur
ekki vegna sjúkdómsins gert ráðstafanir til að
fá annan til að vinna verkið eða tilkynnt
skjólstæðingi sínum um hvernig komið sé.
Slíkar óviðráðanlegar orsakir myndu afar
sjaldan vera fyrir hendi.
Hafi endurskoðandi hins vegar framkvæmt
endurskoðun er hann skaðabótaskyldur, ef
hann lætur hjá líða að gera venjulegar
athuganir á stöðu fyrirtækis eða annars aðila,
sem endurskoðunin nær til. Hann verður t.d.
að kanna, að eignir þær, sem ársreikningur
sýnir, séu til. Það fer svo eftir atvikuiyi hve
rækileg könnun er nauðsynleg. Þess verður
t.d. ekki krafist, að endurskoðandi eða
starfsmenn hans geri sjálfir vörutalningu
(Helgi V. Jónsson 1978, bls. 30) eða skoði öll
verðbréf í eigu viðskipavinar síns, t.d. banka
eða vátryggingarfélags. Dreifikönnun (úr-
takskönnun) verður í mörgum tilfellum talin
nægileg. Hins vegar myndi það venjulega
teljast nauðsynlegt, að endurskoðandi kanni
rækilega upplýsingar um eignarhald á fast-
eignum, svo og þinglýstar veðskuldir. Úti-
standandi skuldir verður endurskoðandi að
meta í samræmi við góða endurskoðunar-
venju. Ef hann hefur rækt skyldur sínar í
þessu efni verður hann ekki dæmdur skaða-
bótaskyldur, þótt tjón hljótist t.d. af því, að
8