Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1984, Blaðsíða 37

legt aö í ljós komi traust eiginfjárhlutfall og
sterk veltufjárstaða. Svo tekið sé dæmi af
hinu gagnstæða, þá má segja að það sé
reynslan, að eiginfjárstaða, sem er lakari en
20% af heildarfjármagni og veltufjárhlutfall
sem sé lægra en 1:1 hafi venjulega í för með
sér óþægilega tíðar heimsóknir stjórnanda
fyrirtækisins í bankann.
En það er ekki nóg að eiginfjárstaðan sé
sterk og veltufjárhlutfallið í lagi. Einn þýðing-
armesti þáttur fjárhagslegra athugana hag-
deilda bankanna er nákvæm könnun á því,
hvort samræmi sé milli dvalartíma fjármagns
og fjármuna í fyrirtækinu. Við sjáum oft
dæmi þess, að arðbær fjárfesting í varan-
legum rekstrarfjármunum, sem skilar sér
e.t.v. á 5-10 árum, er fjármögnuð að veruleg-
um hluta með styttri lánum, e.t.v. 2-3ja ára
lánum, sem flokkast sem langvinn lán í
ársreikningum. Oft er fjárfestingin fjármögn-
uð að hluta beint úr rekstri, einfaldlega með
því að greiða ekki reikninga.
Rekstrar- og greiðsluáætlanir eru besta
tækið til að kanna hvort allt sé með felldu í
þessum efnum. Ef þær liggja fyrir eru liðir
efnahagsreiknings samræmdir liðum rekstrar-
reiknings. Sérhverjum lið efnahags í upphafi
tímabils er síðan bætt við samsvarandi lið
áætlaðs rekstrarreiknings. Loks er dreginn
frá samsvarandi liður í greiðsluáætlun og
mismunurinn táknar því áætlaðan lið efna-
hagsreiknings í árslok. Oft hefur það viljað
brenna við, að rekstrar- og greiðsluáætlanir
séu samdar á samhengislausan hátt, ólíkt því
sem hér er frá greint, því margir kunna ekki
að stilla þessum áætlunum upp. Kemur þá í
hlut hagdeildar að gera þeim grein fyrir í
hverju gögnunum er ábótavant og í sumum
tilfellum að aðstoða við leiðréttingu þeirra.
Flestir endurskoðendur kannast við hvim-
leiðar fyrirspurnir frá hagdeildum bankanna
um sundurliðun ýmissa stærða ársreiknings.
Flestar þessar fyrirspurnir eiga rætur að rekja
til þess, að þær skýringar sem reikningn-
um fylgja nægja ekKi til þess að starfsmaður
hagdeildarinnar geti áttað sig á, hvaða efna-
hags- og rekstrarliðir eigi saman. Ég get tekið
sem dæmi, að við gerð greiðsluáætlunar
ganga stjórnendur oft út frá birgðasöfnun, en
gera hins vegar ráð fyrir, að litlar eða engar
skuldir séu í árslok á móti, væntanlega í því
skyni, að sýna hærri fjárþörf og fá þannig
meiri rekstrarlánafyrirgreiðslu. Er þá nauð-
synlegt fyrir bankann, að fá sundurliðun á
samþykktum víxlum í ársbyrjun, því í þeirri
tölu er víxlum vegna fjárfestinga oft blandað
saman við. Mér er nær að halda, að ef
endurskoðendur gæfu þessum sjónarmiðum
gaum þegar við gerð ársreiknings, mundu
þeir oft spara sér vinnu síðar.
Til þess að fá megi mynd af raunverulegum
gjaldfresti sem fyrirtækið veitir að jafnaði,
þurfa ársreikningarnir að geyma upplýsingar
um stöðu seldra viðskiptavíxla á uppgjörs-
degi og þarf að sundurliða hana eftir bönkum.
Áður en ég vík frá vinnu hagdeildar, langar
mig til að nefna örfá atriði sem mér virðist að
betur mættu fara í mörgum ársreikningum.
Flestir ársreikningar sem bankarnir fá til
meðferðar eru gerðir af löggiltum endur-
skoðendum. Fer sem betur fer í vöxt, að þeir
séu endurskoðaðir. Nokkrum vonbrigðum
veldur þó, hve tregir margir endurskoðendur
eru til að taka ábyrgð á eða þátt í
mati birgða. Er þessu auðvitað miður farið.
Einnig eru birgðir ýmist lækkaðar eigna-
megin í efnahagsreikningi vegna niðurfærslu
birgða eða skuld er mynduð á móti, og er
nokkuð um að fyrir þessu sé ekki gerð grein.
Á sama hátt fer það nú í vöxt, að verð-
breytingarfærslunni sé skipt upp, annars
vegar verðbreytingarfærslu á birgðir ein-
göngu og henni blandað saman við vöru-
notkunina og hins vegar verðbreytingar-
færslu að öðru leyti. Er stundum ekki gerð
grein fyrir þessu fráviki frá hinni hefðbundnu
meðferð. Frá sjónarhóli lánastofnunar væri
æskilegt að fá athugasemd um verðmæti
birgða, t.d. miðað við síðasta innkaupsverð,
því þetta verðmæti getur skipt miklu máli í
35