Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1985, Blaðsíða 8
Alexander G. Eðvardsson,
löggiltur endurskoðandi.
SAMSTÆÐU-
REIKNINGSSKIL
Hér á eftir fer úrdráttur úr kandidatsritgerð
sem samin var við Viðskiptadeild Háskóla
íslands árið 1982.
Fyrstu tveir kaflar þessarar greinar fjalla
stuttlega um erlend lög og reikningsskilaað-
ferðir við gerð samstæðureikningsskil. Þriðji
kafli lýsir þeim íslensku aðstæðum og reikn-
ingsskilaaðferðum sem valda því að ekki er
hægt að nota beint erlendar aðferðir hérlend-
is, heldur verður að aðlaga þær þessum
íslensku aðstæðum. í fjórða og síðasta kafla
er lýst með skýringardæmi tillögu að gerð
samstæðureikningsskila samkvæmt íslensk-
um aðstæðum.
1. ERLEND LÖG OG REGLUR
VARÐANDI
SAMSTÆÐUREIKNINGSSKIL
1.1. Scimstœðureikningsskil — skilgreining:
Samstæðureikningsskil eru reikningsskil
þar sem ársreikningar eins eða fleiri dótturfé-
lags eru lagðir við ársreikning móðurfélagsins
með því að leggja þá saman línu fyrir línu
(þ.e. að leggja saman samstæðar eignir,
skuldir, tekjur og gjöld). Við gerð samstæðu-
reikningsskila verður að fella niður innbyrðis
viðskiptastöðu og innbyrðis viðskipti og gera
grein fyrir hlutdeild minnihluta í dótturfélög-
um.
1.2. Hvencer gera skal samstœðureiknings-
skil:
Yfirráð eins félags yfir öðru er mikilvæg
forsenda þess að viðkomandi félag sé innifalið
í samstæðureikningsskilum. Móðurfélagið
þarf á beinan eða óbeinan hátt að hafa vald
til þess að hafa áhrif á stefnu og stjórnun
félaga sem innifalin eru í samstæðureiknings-
skilum. Þetta vald og notkun þess gefur til
kynna ákveðna samtengingu móðurfélags og
dótturfélaga í eina efnahagslega einingu.
Mikilvægt er að gera sér grein fyrir því að
félag getur öðlast yfirráð yfir öðru félagi á
óbeinan hátt. Ef t.d. A á 85% hlutafjár í B
og 45% í C og B á síðan 45% í C þá eru bæði
B og C undir yfirráðum A þar sem A hefur í
raun 90% vald í C. Vald þetta samanstendur
af 45% beinni eignaraðild og 45% með
óbeinni eignaraðild. í Bandaríkjunum og
Kanada hefur verið gerður staðall, þar sem
félög, sem eiga 50% hluta eða minna i öðrum
félögum, hafa þau félög ekki með í samstæð-
ureikningsskilum, jafnvel þótt félagið stjórni
í raun hinu félaginu. Mat á því hvort að félagi
sé í raun stjórnað af öðru félagi verður að fara
fram í hverju tilfelli fyrir sig. Atriði sem taka
verður tillit til í þessu sambandi eru:
a) möguleiki félags til þess að fá umboð frá
öðrum hluthöfum.
b) eignarhlutar starfsmanna og annarra sem
6