Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1985, Blaðsíða 15

Eftirfarandi fyrirmæli varðandi skiptingu
kostnaðarverðs fjárfestingar samkvæmt
kaupaðferð voru sett fram af bandarískri
reikningsskilanefnd (APB opinion no. 16):
„Allar raunverulegar eignir (identifiable
assets) sem keyptar eru og yfirteknar skuldir
við samtengingu skal færa á gangvirði á
kaupdegi. Það sem greitt kann að vera fyrir
félag umfram gangverð eigna að frádregnum
skuldum skal færa sem viðskiptavild."
Algengt er að færa upp viðskiptavild við
samtengingu félaga vegna þess að það verð
sem greitt er fyrir félag, eða hluta í félagi, er
oft hærra en gangverð einstakra eigna sem
keyptar eru. A hinn bóginn kemur einnig
fyrir að gangverð einstakra eigna er hærra en
það verð sem greitt er fyrir félag eða eignar-
hluta í félagi. Slík kaup geta átt sér stað ef
félag hefur lengi verið rekið með tapi eða ef
verð á hlutabréfum er mjög lágt. Sá hluti
gangverðs sem umfram er kaupverð er færður
til hlutfallslegrar lækkunar á fastafjármunum,
öðrum en fjárfe.stingum í skuldabréfum.
2.2. Samlegðaraðferð (pooling-of-interests
accountins):
Á síðari hluta fjórða ártugs þessarar aldar
óx mjög áhugi manna á samlegðaraðferðinni
(pooling-of-interests accounting). Vinsældir
þessarar aðferðar byggðust á þeirri staðreynd
að ákveðnar samtengingar félaga, þar sem
greitt var með hlutafé, voru líkari því að vera
sameining á hagsmunum hluthafa frekar en
kaup á eignum. Sameining á hagsmunum
hluthafa var augljós í samtengingum, þar sem
greitt var með hlutabréfum og þar sem félög
voru af líkri stærð. Hluthafar og stjórnendur
þessara félaga héldu sínum hagsmunum og
störfum óbreyttum eftir samtengingu líkt og
verið hafði fyrir samtengingu félaganna. Þar
sem hvorugt félaganna getur í slíkum tilfell-
um kallast kaupandi eru allar eignir, skuldir
og eigið fé samstæðunnar færðar við bók-
færðu verði. Ekki er samkvæmt þessari
aðferð tekið tillit til gangverðs útgefinna
hlutabréfa eða gangverðs hreinnar eignar
viðkomandi félaga.
Samstæðureikningsskil við samtengingu
samkvæmt samlegðaraðferðinni eru nokkuð
frábrugðin samstæðureikningsskilum sam-
kvæmt kaupaðferðinni. Helstu mismunir á
þessum aðferðum eru:
1. Allir fjórir reikningar ársreiknings (rekstr
arreikningur, efnahagsreikningur, yfirlit
um eigið fé og fjármagnsstreymi) eru færð
ir upp í samstæðureikningsskilum á kaup-
ári, eins og ef samtengingin hefði átt sér
stað í upphafi tímabils, í samræmi við þá
kenningu að samkvæmt samlegðaraðferð-
inni sé verið að leggja saman bæði nú-
verandi og eldri hagsmuni hluthafa. Á
hinn bóginn er aðeins viðeigandi að færa
upp samstæðuefnahagsreikning við kaup
samkvæmt kaupaðferðinni.
2. Gangverð hreinnar eignar dótturfélaga
kemur ekki fram í samstæðureikningi sam-
kvæmt samlegðaraðferðinni. Gangverð
hreinnar eignar kemur hins vegar fram
þegar kaupaðferðin er notuð.
3. Óráð.r^- að eigið fé samstæðu við samteng-
ingu samkvæmt samlegðaraðferðinni inni-
heldur hlutdeild móðurfélags í eigin fé
dótturfélags. Hins vegar er aðeins eigið fé
móðurfélags sýnt í samstæðureikningsskil-
um við kaup samkvæmt kaupaðferðinni.
2.3. Meðferð rekstrarárangurs dótturfélags í
bókhaldi móðurfélags:
Eftir samtengingu félaga þarf móðurfélag
að gera grein fyrir rekstrarárangri dótturfé-
laga í eigin reikningsskilum. Gera þarf grein
fyrir hagnaði eða tapi dótturfélags og arð-
greiðslum. Auk þessa þarf að gera grein fyrir
ýmsum milliviðskiptum milli móðurfélags og
dótturfélags. Móðurfélag getur valið um tvær
aðferðir við færslu á rekstrarárangri dóttur-
félags. Þessar aðferðir eru á ensku nefndar
„equity method“ og „cost method" og nefna
mætti á íslensku „hlutdeildaraðferð“ og
„kostnaðarverðsaðferð".
13
L