Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1985, Blaðsíða 16

Hér á eftir fylgir stutt lýsing á áðurnefndum
aðferðum:
A. Hlutdeildaraðferð (equity method):
Samkvæmt hlutdeildaraðferðinni færir
móðurfélag upphaflega fjárfestingu sína á
kostnaðarverði og breytir síðan bókfærðu
verði fjárfestingarinnar til samræmis við
hlutdeild sína í hagnaði eða tapi dótturfé-
lags á hverju tímabili. Hlutdeild móður-
félags í hagnaði eða tapi dótturfélags er
færð í rekstarreikning þess og hefur áhrif
á rekstarárangur móðurfélagsins. Þessi
upphæð breytist um leiðréttingar sem
varða t.d. hagnað af milliviðskiptum milli
félaganna og afskrift á endurmati eigna og
skulda ef um slíkt er að ræða.
Fjárfestingarreikningur móðurfélags í
dótturfélagi breytist einnig til samræmis
við breytingu á eigin fé dótturfélags.
Móttekinn arður frá dótturfélagi er færður
til lækkunar á fj árfestingarreikningunum.
B. Kostnaðarverðsaðferð (cost method):
Samkvæmt kostnaðarverðsaðferðinni fær-
ir móðurfélag upphaflegu fjárfestingu sína
í dótturfélagi á kostnaðarverði og færir
sem tekjur móttekinn arð frá dótturfélagi.
Hlutdeild móðurfélags í hagnaði dótt-
urfélags er aðeins færð upp um þá uppliæð
sem móðurfélagið fær í arð. Móttekinn
arður móðurfélags er talinn til tekna í
rekstrarreikningi þess. Arður umfram
hlutdeild í hagnaði er álitinn endurgreiðsla
á fjárfestingu og er færður til lækkunar á
fjárfestingarreikningi móðurfélags í dótt-
urfélagi. Ekki er tekið tillit til hagnaðar
eða taps dótturfélags í bókhaldi móðurfé-
lags þegar kostnaðarverðsaðferðin er
notuð.
Samkvæmt hlutdeildaraðferðinni sýnir
móðurfélag hlutdeild sína í rekstrarárangri
dótturfélgs á sama tímabili og dótturfélagið
sjálft frekar en á því tímabili sem dótturfélag-
ið greiðir út arð. Móðurfélag leiðréttir fjár-
festingarreikning sinn í dótturfélagi um hlut-
deild sína í rekstrarárangri dótturfélagsins og
færir þá tölu til tekna eða gjalda í rekstrar-
reikningi sínum. Móttekinn arður lækkar
fjárfestingarreikninginn. Af þessu leiðir að
hlutdeildaraðferðin er viðeigandi aðferð til
að sýna aukningu eða minnkun í samræmi við
viðurkenndar reikningsskilavenjur á þeim
efnahagslegu þáttum sem búa að baki fjárfest-
ingum. Ennfremur er hlutdeildaraðferðin
meira í samræmi við hugtakið um að jafna
saman tekjum og gjöldum ákveðins tímabils
en kostnaðarverðsaðferðin þar sem móður-
félagið færir hlutdeild sína í rekstararárangri
dótturfélags á sama tímabili og dótturfélagið.
Samkvæmt kostnaðarverðsreglunni er arð-
ur sá grundvöllur sem notaður er til þess að
færa upp hagnað móðurfélags af dótturfélagi.
Ársreikningur móðurfélags sem gerður er
samkvæmt kostnaðarverðsreglu sýnir sjaldan
miklar breytingar á málefnum dótturfélags.
Arður af dótturfélagi sem færður er til tekna
hjá móðurfélagi getur verið í ósamræmi við
hagnað eða tap dótturfélags á því tímabili.
Sem dæmi má nefna að dótturfélag getur
ákveðið að greiða ekki út arð í nokkur ár, en
greiða síðan út mikinn arð, mun meiri en sem
svarar hagnaði tímabilsins. Þessi einkenni
kostnaðarverðsreglunnar geta valdið því að
hagnaður eða tap móðurfélags af fjárfestingu
í dótturfélagi og einnig verðmæti fjárfesting-
arinnar komi ekki fram í ársreikningi þess.
Við val á milli þessara aðferða ber að hafa
í huga að niðurstöðutölur samstæðuársreikn-
ings verða þær sömu hvort sem móðurfélag
notar hlutdeildaraðferð eða kostnaðarverðs-
aðferð til þess að gera grein fyrir rekstri
dótturfélags. Hins vegar verða jöfnunarfærsl-
ur í samstæðureikningsskilum ntismunandi
eftir því hvor aðferðin er notuð. Hlutdeildar-
aðferðin er viðeigandi bæði fyrir dótturfélög
sem færð eru samkvæmt samlegðaraðferð og
kaupaðferð. Kostnaðarverðsaðferðin er á
hinn bóginn aðeins viðeigandi með kaupað-
ferð. Samkvæmtkaupaðferðinni erupphafleg
fjárfesting móðurfélags í dótturfélagi færð á
14