Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1985, Page 17
kostnaðarverði. í framhaldi af því má líta á
kostnaðarverðsreglu við færslu á rekstarár-
angri dótturfélags sem eðlilegt framhald á
kaupaðferðinni. Samkvæmt samlegðarað-
ferðinni er hlutdeild móðurfélags í dótturfé-
lagi færð við bókfærðu verði við kaup.
Samkvæmt því lýsir fjárfestingarreikningur
móðurfélags í dótturfélagi eignarhluta móð-
urfélagsins við kaup. Notkun hlutdeildarað-
ferðarinnar við færslu á rekstrarárangri dótt-
urfélags er því í samræmi við samlegðarað-
ferðina.
2.4. Viðskipti milli móður- og dótturfélags.
Eftir að félög hafa tengst eiga þau oft mikil
viðskipti sín á milli. Bæði móður- og dóttur-
félög ættu að færa slíkar færslur hjá sér á sem
gleggstan hátt með tilliti til samstæðureikn-
ingsskila. í þessu sambandi er nauðsynlegt að
stofna sérstaka reikninga í bókhaldi viðkom-
andi félaga fyrir öll milliviðskipti milli móður-
og dótturfélaga varðandi eignir, skuldir, tekj-
ur og gjöld. Þessir sérstöku reikningar sýna
þá greinilega þau milliviðskipti em eyða þarf
við gerð samstæðuársreiknings. Þeim aðferð-
um sem lýst hefur verið hér varðandi millivið-
skipti er ætlað að tryggja það að niðurstöðu-
tölur samstæðuársreiknings lýsi aðeins þeim
viðskiptum sem átt hafa sér stað við aðila
utan samstæðunnar.
Sem dæmi um viðskipti milli móður- og
dótturfélaga má nefna:
Lán
Leiga á vélum
Veitt þjónusta
Sala á vörum eða hráefnum
Sala á varanlegum rekstrarfjármunum
Sala á öðrum eignum
Þrír fyrstu liðirnir skapa yfirleitt engin
reikningshaldsleg vandamál. Ef eitt félag
lánar öðru fé þá stendur viðkomandi upphæð
sem eign hjá öðru félaginu og skuld hjá hinu
og eyðist út við gerð samstæðuársreiknings.
Sama má segja um vexti af lánum. Annað
félagið sýnir vaxtagjöld af láninu en hitt
vaxtatekjur upp á sömu upphæð sem síðan
eyðast út við gerð samstæðuársreiknings.
Sama regla gildir um leigu á eignum og veitta
þjónustu.
Síðari þrír liðirnir hafa yfirleitt í för með
sér annað hvort hagnað eða tap fyrir seljanda.
Þessum hagnaði eða tapi verður að eyða við
gerð samstæðuársreiknings þangað til þessi
hagnaður hefur verið innleystur við sölu á
viðkomandi eignum til utanaðkomandi aðila.
Hér á eftir verða tekin nokkur dæmi um
meðhöndlun á milliviðskiptum í samstæðu-
reikningsskilum.
1. Sala á vörum eða hráefnum (til endursölu):
Verið getur að sala á vörum eða hráefnum
fari fram á kostnaðarverði. Slík viðskipti
hafa engin áhrif á jöfnunarfærslu við gerð
samstæðureiknings og skiptir ekki máli
hvort viðkomandi vörur hafa verið seldar
eða hvort þær eru meðal birgða þess
félags sem keypti. Hins vegar er algengast
að vörur séu seldar milli félaga með
hagnaði. Þessi hagnaður innleysist ekki
hjá samstæðunni fyrr en við sölu viðkom-
andi vara til aðila utan samstæðunnar. Af
þessu leiðir að vörur, sem félag innan
samstæðu kaupir af öðru félagi innan
samstæðunnar og eru óseldar um áramót,
valda því að birgðir samstæðunnar eru
oftaldar um fjárhæð sem nemur óinnleyst-
um hagnaði í lokabirgðum. Þetta ofmat
birgða er leiðrétt í viðeigandi jöfnunar-
færslu við gerð samstæðuársreiknings.
Dæmi: D hf. sem er dótturfélag M hf.
byrjar á ári 2 að selja vörur til M hf. með
25% álagningu. Sala D hf. á árinu til M
hf. nam kr. 120.000 og voru vörur að
verðmæti kr. 40.000 óseldar hjá M hf. um
áramót. Hagnað samstæðunnar af þessum
viðskiptum má greina á eftirfarandi hátt:
15