Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.02.1985, Blaðsíða 22

fjárfestingar í öðrum félögum yfirleitt
verið færðar á nafnverði í bókum eigenda
hltuafjárins og hefur því verði ekki verið
breytt nema við móttöku jöfnunarhluta-
bréfa.
Þær fjárfestingar í hlutafjáreign sem
hér koma til álita hafa margar hverjar átt
sér stað fyrir mörgum árum og líklegt má
telja að litlar upplýsingar séu til um mat á
einstökum eignum og skuldum við kaup,
ef slíkt mat hefur þá yfirleitt farið fram.
Einnig má fullvíst telja að þær eignir sem
það félag er varð dótturfélag átti við kaup
séu í flestum tilfellum ekki lengur til.
Með hliðsjón af þessum staðreyndum
kemur til álita að breyta bókhaldi á
eignarhluta í öðrum félögum úr kostnað-
arverðsaðferðinni yfir í hlutdeildaraðferð-
ina (equity method). Hugsanlegt er að
gera þessa breytingu á reikningsskilum
jafnvel þótt eignarhluti félagsins sé ekki
það mikill að rétt sé að semja samstæðu-
ársreikning. í þessu sambandi má benda
á að skv. bandarískum reikningsskila-
venjum ber að nota hlutdeildaraðferðina
ef eignarhluti félags í öðru er 20% eða
meira af hlutafé þess.
Ekki þarf að gera miklar breytingar í
bókhaldi móðurfélags við þessa breytingu
eins og meðfylgjandi dæmi sýna:
í lok árs 8 ákveður M hf. sem er
móðurfélag D hf. að breyta færslu á
eignarhluta í D hf. úr kostnaðarverðsað-
ferð yfir í hlutdeildaraðferð. Eftirfarandi
upplýsingar liggja fyrir: M hf. keypti hlut
sinn í D hf. í árslok ár 3 og nemur hann
90% af hlutafjáreign D hf. Eftirfarandi
upplýsingar eru um hagnað og arðgreiðsl-
ur D hf.:
Hagnaöur Arður
Ár 4 .................................. 55.000 10.000
Ár 5 .................................. 33.000 10.000
Ár 6 ................................. (18.000) 0
Ár 7 .................................. 40.000 10.000
Ár 8 .................................. 65.000 10,000
175.000 40.000
Framkvæma þarf leiðréttingarfærslu
vegna áranna 4 - 7 sem færast þarf á
óráðstafað eigið fé. Sú færsla lítur þannig
út:
Hagnaður ár 4 - 7 110.000
Arður ár 4 - 7 (,30-000)
Aukning eigin fjár 80.000x90% = 72.000
Fjárfesting í D hf Óráöstafaö eigiö fé 72.000 72.000
Ár 8 færist þá þannig eftir hlutdeildarað
ferðinni:
Fjárfesting í D hf. (65.000x90%).. Tekjur af D hf. (65.000x90%) .. 58.500 58.500
Fjárfesting í D hf. (10.000x90%).. Aröstekjur (bakfærsla) 9.000 9.000
Til frekari skýringar er bent á kafla 2.3. hér
að framan. Ofangreint dæmi er mjög einfalt
og lýsir aðeins þeim aðferðum sem nota ber,
en samrýmist ekki íslenskum reikningsskilum
í raun. Má í því sambandi nefna atriði eins
og óskattlagt eigið fé og endurmat fastafjárm-
una. Til þess að fá fram raunverulegt verð-
mæti eignarhluta móðurfélags í dótturfélagi
verður að margfalda eigið fé dótturfélagsins
með eignarhlutfalli móðurfélagsins. í þessu
sambandi vaknar sú spurning hvernig fara
eigi með óskattlagt eigið fé. Hér má nefna
þrjá kosti:
1. Telja óskattlagt eigið fé ekki til eigin fjár.
2. Telja óskattlagt eigið fé til eigin fjár.
3. Skipta óskattlögðu eigin fé upp í skatt-
skuld og eigið fé.
Valkostur 1 hefur þann kost að hann er
einfaldur í framkvæmd, en er að sama skapi
ónákvæmur.
Valkostur 2 er einfaldur í framkvæmd líkt
og valkostur 1, þó er ef til vill of mikið að
staðhæfa að óskattlagt eigið fé sé allt eigið fé
þar sem um skattkvöð er að ræða á því og
komið getur til skattlagningar þess. Á hinn
bóginn má benda á þá staðreynd að liðir eins
og aukaafskriftir og niðurfærsla viðskipta-
krafna hafa tilhneigingu til þess að hækka að
20