FLE blaðið - 01.07.2010, Blaðsíða 6

íslandi með staðfestingu Alþingis og konungs á lögum nr. 9
frá 15. júní árið 1926 hefur sú skipan haldist í meginatriðum
að einungis þeir einstaklingar sem stæðust sérstök próf gætu
hlotið löggildingu til endurskoðunarstarfa.
Prófnefnd löggiltra endurskoðenda hefur starfað frá árinu
1929 að sett var reglugerð um „próf löggiltra endurskoðenda,
verksvið þeirra o.fl" nr. 18/1929. Meginverkefni hennar hefur
verið að halda löggildingarpróf í samræmi við ákvæði gildandi
laga og reglugerða á hverjum tíma. Löggiltir endurskoðendur
hafa jafnan setið í nefndinni og hefur þar gefist tækifæri til að
hafa áhrif á þær menntunarkröfur sem gerðar hafa verið til
löggiltra endurskoðenda og fylgja þeim eftir. Starfstími undir
leiðsögn löggilts endurskoðanda hefur allt frá árinu 1953 verið
ein forsenda þess að endurskoðunarnemi hlyti heimild til að
þreyta löggildingarpróf. Starfandi endurskoðendur hafa því átt
ríkan þátt í námi og mótun nýrra liðsmanna í starfsstéttinni.
í þessari grein verður athyglinni beint að mennta- og
löggildingarmálum endurskoðenda á tímabilinu 1929-1953.
Gerð er grein fyrir því í meginatriðum hvernig menntun
endurskoðenda fyrir löggildingarpróf var háttað á þessum árum,
helstu breytingum sem menntamál starfsstéttarinnar tóku og
áhrifavöldum og gerendum sem þar voru að verki. En áður en
að því kemur skal hugað að tímabilaskiptingu í menntunarsögu
löggiltra endurskoðenda og forsendum hennar.
Fjögur meginskeið
Stefán Svavarsson, löggiltur endurskoðandi og kennari
við Viðskiptadeild Háskóla íslands til fjölda ára, hefur skipt
menntunarsögu löggiltra endurskoðenda í þrjú meginskeið
sem afmarkast af breytingum á þeim formlegu kröfum sem
endurskoðunarnemi hefur þurft að uppfylla til að öðlast heimild
Stefán Svavarsson
til að þreyta löggildingarpróf. Þessi tímabilaskipting markast af
lagasetningu um löggilta endurskoðendur og er hentug til að
draga fram meginlínurnar í menntasögu fagstéttarinnar. Hún
verður því notuð hér með nokkrum breytingum, en innan hvers
skeiðs urðu að sjálfsögðu ýmsar breytingar og þróun sem
einnig verðskulda athygli.
Fyrsta tímabilið spannar árin 1929-1953. Upphaf þess markast
af gildistöku reglugerðar um próf löggiltra endurskoðenda í júní
1929 og lok þess af gildistöku laga nr. 89 frá 29. des. 1953 og
reglugerðar um löggilta endurskoðendur nr. 217 frá 30. des.
það ár. Á þessu skeiði voru ekki gerðar kröfur um sérstakt nám
löggiltra endurskoðenda, en löggildingarprófi þurftu þeir alla
jafna að Ijúka. Þó kom fyrir að ráðherra viki frá þeirri kröfu og
veitti einstaklingum, sem ekki höfðu lokið löggildingarprófi,
löggildingu til staðbundinna endurskoðunarstarfa. Sú ráðstöfun
var vart í anda laga og reglugerðar, þó ekki væri nema fyrir það
að í 9. grein reglugerðarinnar var mælt svo fyrir að löggiltur
endurskoðandi mætti rækja starf sitt hvar sem væri á landinu.
Löggilding ráðherra á einstaklingum sem ekki höfðu sannað
kunnáttu sína með prófi mæltust ávallt illa fyrir meðal löggiltra
endurskoðenda og urðu, ásamt öðru, til þess að breytingar
voru gerðar á undirbúningskröfum fyrir löggildingu.
Annað skeiðið tekur yfir árabilið 1954-1976. Það hófst þar
sem hið fyrra endar og því lauk með gildistöku nýrra laga
um löggilta endurskoðendur nr. 67 frá 31. maí 1976. Á þessu
tímabili var þess krafist að próftaki hefði starfað í þrjú ár undir
stjórn löggilts endurskoðanda áður en hann spreytti sig á
löggildingarprófum, sem bæði voru bókleg og verkleg. Lögin
veittu ráðherra ennfremur heimild til að efna til námskeiða í
hinum bóklegu greinum námsins fyrir þá sem bjuggu sig
undir prófin. Þar var um að ræða staðfestingu á tilhögun sem
komist hafði á nokkrum árum áður þegar kennarar við Háskóla
íslands tóku að veita endurskoðunarnemum fræðslu fyrir
löggildingarpróf.
Upphaf þriðja tímaskeiðsins, 1976-1997, markast af fyrrnefndri
lagasetningu og gildistöku reglugerðar nr. 208 frá 4. maí
1979 um verkleg próf til löggildingar til endurskoðunarstarfa,
en lok þess við gildistöku laga nr. 18/1997. Með lögum nr.
67/1976 voru gerðar veigamiklar breytingar á námskröfum
til löggildingar til endurskoðunarstarfa og tilhögun námsins.
Brottfararpróf frá Viðskiptadeild Háskóla íslands var gert
að skilyrði fyrir því að geta hafið nám í endurskoðun
og var þess einnig krafist að nám hefði verið stundað á
endurskoðunarkjörsviði sem veitti sérþekkingu á endurskoðun.
Sem fyrr þurftu endurskoðunarnemar að starfa í þrjú ár undir
stjórn löggilts endurskoðanda áður en þeim gafst kostur á að
þreyta löggildingarprófin. Með þessum breytingum hafði nám
löggiltra endurskoðenda verið fært á háskólastig og þegar við
bættust þriggja ára starfstími og löggildingarpróf gat námstími
að loknu stúdentsprófi vart orðið styttri en 7 ár. Löggiltir
endurskoðendur, sem hafa tileinkað sér fræði sín frá því að
þessi breyting var gerð, hafa því langt sérnám að baki.
Fjórða skeiðið, 1997-, hófst þegar ný lög um löggilta
endurskoðendur nr. 18/1997 tóku gildi. Helsta tilefni þeirrar
lagasetningar var aðlögun að Evrópska efnahagssvæðinu,
6 • FLE blaðið júlí2010