FLE blaðið - 01.07.2010, Blaðsíða 8

starf hans" og var nánar tiltekið hver umfjöllunarefni slíkra
skýrslna gætu verið. Krafist var yfirlýsingar manna um að þeir
hefðu sjálfir samið skýrslurnar og ákvæði var um að prófmaður
skyldi hafa starfað að endurskoðun í a.m.k. þrjú ár. Prófnefnd
var heimilt að krefja prófmann útskýringa á úrlausnum hans
og einnig skyldi hann „... munnlega svara fyrir nefndinni þeim
spurningum, sem hún telur nauðsyn á að leggja fyrir hann, til
að reyna þekkingu hans í verklegri framkvæmd endurskoðunar
og bókhalds." Þá var nefndinni heimilt að krefja prófmann um
að leysa skriflegt próf ef hún taldi það nauðsynlegt.
Þrír inni, þrír úti
Á hvaða forsendum átti að löggilda fyrstu endur-
skoðendurna? Var ástæða til að atvinnumálaráðuneytið efndi
til löggildingarprófs sem starfandi endurskoðendur ættu
þess kost að gangast undir eða var unnt að veita starfandi
endurskoðendum löggildingu án prófs? Úr slíkum spurningum
þurfti Tryggvi Þórhallsson forsætis- og atvinnumálaráðherra að
leysa ásamt embættismönnum atvinnumálaráðuneytisins áður
en fyrsta reglugerðin um löggilta endurskoðendur tæki gildi.
Þegar þremenningarnir, Jón Þ. Sívertsen, Björn E. Árnason
og Jón Guðmundsson, unnu að því að semja reglugerðina
voru starfandi í Reykjavík 6 karlar sem höfðu endurskoðun
að aðalstarfi. Ekki munu fagmenntaðir endurskoðendur hafa
Endurskoðendur á skólabekk
verið að störfum annars staðar á landinu. Sexmenningarnir
höfðu allir sinnt endurskoðunarstörfum um nokkurt árabil og
hlotið tilsögn í faginu. Verslunarráð íslands lagði það til við
atvinnumálaráðuneytið að það veitti þeim mönnum sem höfðu
starfað að endurskoðun í þrjú ár fyrir gildistöku reglugerðarinnar
löggildingu án prófs og ennfremur að tveir úr þeim hópi yrðu
skipaðir í prófnefnd ásamt einum lögfræðingi. Ekki fór ráðherra
að þessum tillögum nema að því leyti að hann skipaði Jón Þ.
Sívertsen, Björn E. Árnason og Jón Guðmundsson í fyrstu
prófnefnd löggiltra endurskoðenda í desember 1928 um leið
og þeim var falið að gera tillögur að reglugerð um próf löggiltra
endurskoðenda. Löggildingu hlutu þeir ekki að svo komnu en
hún mun hafa tekið gildi um leið og reglugerðin og undir lok
ársins 1930 óskuðu þremenningarnir eftir löggildingarskírteini
frá atvinnumálaráðuneytinu.
Fyrstir til að ganga undir löggildingarpróf endurskoðenda
urðu þeir Georg Emil Nielsen og Franz Albert Andersen, sem
báðir lögðu fram vottorð um störf sín að endurskoðun árið 1931.
Hinn 11. mars árið 1933 urðu svo þau tímamót að 5 löggiltir
endurskoðendur undirrituðu drengskaparheiti sín, í samræmi
við 7. grein reglugerðar um próf löggiltra endurskoðenda nr.
18/1929. Þetta voru prófnefndarmennirnir þrír og prófmennirnir
Georg Emil Nielsen og Franz A. Andersen.
Með þessum gerningi var fagstétt löggiltra endurskoðenda
orðin að veruleika, þótt vissulega væri hún fámenn. Þeir
endurskoðendur, sem starfandi voru í Reykjavík við gildistöku
reglugerðarinnar um próf löggiltra endurskoðenda, aðrir en
Franz A. Andersen og Georg Emil Nielsen, undu því illa að vera
gert að þreyta próf til að öðlast löggildingu. Tveir þeirra, Björn
Steffensen og Ari O. Thorlacius, rituðu atvinnumálaráðherra
haustið 1934 og fóru fram á að hljóta löggildingu án
undangengins prófs. Bentu þeir á að það væri venja:
„... bæði hjer og í öðrum löndum, að þegar sambærileg
löggjöf um rjettindi stjetta nær fyrst fram að ganga, eru í
henni ákvæði um að allir þeir er þá uppfylla ákveðin skilyrði,
svo sem hafa stundað atvinnu stjettarinnar um ákveðið
árabil o.s.frv., skuli öðlast fullkomin rjettindi án þess að
undirgangast próf."
Ráðuneytið bar þessa málaleitan undir prófnefnd sem
hafnaði erindinu á þeim grundvelli að hvorki í lögum né
reglugerð væri heimild til að víkja frá ákvæðum um próf og
töldu að varhugavert væri að gera „... nokkrar undanþágur er
gefið geti fordæmi síðar meir, enda þótt hún telji umrædda
umsækjendur eflaust þeim hæfileikum og reynslu búna, er
rjettmæti löggildingu að fyrirskipuðu prófi loknu."
Ráðuneytið tilkynnti Birni og Ara litlu síðar að ekki yrði
orðið við beiðni þeirra um löggildingu án prófs. Þeir gáfust þó
ekki upp við svo búið en ítrekuðu beiðni sína við ráðuneytið
nokkrum vikum síðar og hafði þá þriðji endurskoðandinn, Niels
N. Mancher, bæst í hópinn. Erindinu var vísað til prófnefndar
sem fyrr. Þar fengust þau svör að umsækjendurnir hefðu sýnt
það með störfum sínum að þeir væru færir um að leysa verklegt
löggildingarpróf, en nefndarmenn kváðust ekki hafa nægilega
vitneskju um bóklega þekkingu þremenningana til að meta
hvort þeir uppfylltu ákvæði reglugerðarinnar um þekkingu á því
sviði. Þegar þessi svör lágu fyrir löggilti atvinnumálaráðherra
þremenningana sem endurskoðendur og undirrituðu þeir
drengskaparheit sín þann 19. nóvember 1934.
Þar með voru löggiltir endurskoðendur orðnir 8 talsins og
höfðu einungis tveir þeirra öðlast löggildinguna með prófum.
Sautján vottorð — en ekkert próf
Prófnefnd löggiltra endurskoðenda markaði sér frá upphafi
þá stefnu að halda fast við bókstaf laga og reglugerða og
mæla gegn því að löggilding yrði veitt nema að undangengnu
prófi. Ennfremur vildi nefndin halda fast við að kröfum um
undirbúning fyrir próf væri framfylgt. Varðveitt gögn sýna að
það kom fyrir að prófnefnd og atvinnumálaráðuneyti væru
ekki á sama máli þegar að því kom að meta hæfi manna til að
undirgangast próf og réði þá úrskurður ráðuneytisins.
Þótt atvinnumálaráðuneytið túlkaði ákvæði laga og
8 • FLE blaðið júlí2010