FLE blaðið - 01.07.2010, Blaðsíða 12

félagsmönnum jafnframt tilkynnt að þeir gætu ekki vænst þess
að frumvarpstillögum þeirra yrði fylgt einhliða.
Eftir að Bjarni Benediktsson hafði tekið ákvörðun um að heimila
breytingar á lögum og reglugerð um löggilta endurskoðendur
gengu þær greitt fyrir sig. Ráðuneytið fékk Jónatan Hallvarðsson
hæstaréttardómara til að semja frumvarp að lögum og
reglugerð í samráði við stjórn FLE og prófnefnd löggiltra
endurskoðenda og voru danskar lagareglur hafðar að fyrirmynd.
Ráðherrann hafði vakandi auga með framvindunni og uppköst
og minnismiðar sem fylgja gögnum um reglugerðarverkið bera
þess vott að hann greip til lagaþekkingar sinnar og leiðrétti
kúrsinn ef honum þótti orðalag óljóst eða tvírætt.
Frumvarp til laga um löggilta endurskoðendur var lagt fyrir
Alþingi sem stjórnarfrumvarp í byrjun nóvember 1953 og
mælti Bjarni Benediktsson dómsmálaráðherra sjálfur fyrir því.
í athugsemdum með frumvarpinu sagði að markmið þess væri
m.a. að tryggja það, að einungis hæfir menn fengju löggildingu
til endurskoðunar og að þeir sem hana hlytu nytu réttinda
og bæru skyldur í samræmi við það sem eðlilegt gæti talist.
Ýmsar breytingar voru gerðar frá eldri lögum til að þjóna þessu
yfirlýsta markmiði, en hvað mennta- og réttindamál snerti skipti
mestu að tekin voru af öll tvímæli um það að löggildingarpróf
Starfsleyfi
endurskoðenda 2010
væru forsenda löggildingar til endurskoðunarstarfa og ráðherra
var heimilað að efna til námskeiða fyrir þá sem hugðust þreyta
löggildingarpróf.
Fyrra atriðið, löggilding endurskoðenda án prófs, hafði verið
sem fleinn í holdi löggiltra endurskoðenda allt frá því að Óskari
Sigurðssyni var veitt slík nafnbót vorið 1945. Það var því ekki að
ófyrirsynju sem Bjarni Benediktsson vék að því í framsöguræðu
sinni að með frumvarpinu væri .... mjög þrengdur réttur
ráðherra til þess að veita þeim, er hann telur hæfa til þess
að vera löggiltir endurskoðendur þann titil." Benti Bjarni á að
þetta hefði verið gert þegar í hlut áttu staðir utan Reykjavíkur
... vegna þess að talin var þörf á, að góðir og áreiðanlegir
menn væru þar til staðar, sem hægt væri að taka trúanlega
sem endurskoðendur, og þeim því fengin þessi viðurkenning"
en kvaðst jafnframt játa að til frambúðar væri þetta slæm
tilhögun því það væri „... ekki hollt, að ráðherra hafi þetta svo
í hendi sér, án þess að hann þurfi að taka tillit til ákveðinna
þekkingarskilyrða." Nú hafði Bjarni sjálfur ástundað slíka
óhollustu með því að veita eina af þeim þremur löggildingum
sem mest ögruðu löggiltum endurskoðendum og það var
líklega til að svara gagnrýni þeirra sem hann varði mestum
hluta framsöguræðu sinnar í umfjöllun um þau mál og ýmsar
hliðar þeirra. En svo kann líka að vera að hann hafi einfaldlega
verið að stríða endurskoðendum dálítið með því hversu ofur
hátíðlega þeir áttu til að taka sjálfa sig. Meðal þess sem þeir
höfðu lagt áherslu á var að starfsheitið löggiltur endurskoðandi
yrði verndað í lögum. Þetta tókst sbr. 5. grein laga nr. 89/1953
og var mönnum jafnframt bannað að nota starfsheiti sem gæti
gefið það til kynna að þeir væru löggiltir endurskoðendur ef þeir
voru það ekki, en í þingræðu sinni erti Bjarni hina löggiltu með
því að benda á að menn gætu „... kallað sig endurskoðendur,
þótt þeir fái ekki þessa löggildingu, og starfað að endurskoðun
þrátt fyrir það."
Það var einnig mikilvægt atriði fyrir menntunarmál löggiltra
endurskoðenda að ráðherra var veitt heimild til að standa fyrir
námskeiðum fyrir endurskoðunarnema. f því fólst ótvíræð
staðfesting á því að námskeið þau sem FLE hafði haft forystu
um að haldin voru við Háskóla íslands væru hluti af námi
endurskoðenda. Þessi nýskipan hafði einnig fjárhagslega
þýðingu fyrir félagsmenn í FLE og endurskoðunarnema, sem
höfðu greitt kostnað vegna námskeiðanna, sem upp frá þessu
féll á ríkissjóð.
Það er af lagafrumvarpinu að segja að það rann greitt í gegnum
þingið, án umræðna eða athugasemda frá þingnefndum, og
varð að lögum hinn 29. desember 1953. Reglugerð tók gildi
degi síðar.
Að lokum
Eins og hér hefur verið rakið bar ýmislegt athyglisvert til á fyrsta
mótunarskeiði fagstéttar löggiltra endurskoðenda og um skeið
virtist sem löggilding til endurskoðunarstarfa myndi þróast í þá
átt að verða bitlingur sem pólitískt kjörnir embættismenn gætu
veitt eftir sínum hentugleikum.
Þegar litið er yfir atburðarás fyrstu áranna og þá málavexti sem
að baki henni lágu er Ijóst að óheppilega var af stað farið þegar
ákveðið var að veita einungis prófnefndarmönnum löggildingu
án prófs í stað þess að láta eitt ganga yfir þann fámenna hóp
manna sem hafði aflað sér þekkingar á endurskoðun og hafði
hana að aðalstarfi þegar fyrstu lög og reglugerð um fagstéttina
tóku gildi. Með því móti hefði jafnræðis verið gætt og unnt
hefði verið að byggja upp fagstéttina með þeim hætti sem gert
var ráð fyrir. Tillögur Verslunarráðs sýna það að hugmyndir í
þessa veru komu fram hjá málsmetandi aðilum, en fyrirliggjandi
vitneskja veitir engin ótvíræð svör við því hversvegna þessi leið
var ekki farin.
Prófnefnd löggiltra endurskoðenda markaði sér frá upphafi
þá stefnu að fylgja lögum og reglugerð bókstaflega og hvika
í engu frá kröfum um löggildingarpróf og undirbúning þeirra.
Af hennar hálfu var löggildingarpróf ófrávíkjanleg forsenda
löggildingar og nefndin gekk einatt eins langt og fært var í því
að krefjast viðhlítandi undirbúnings af prófmönnum, en átti
óhægt um vik þar sem engin formleg fræðsla var í boði fyrir
12 • FLE blaðið júlí2010