Ráðunautafundur - 13.02.1980, Blaðsíða 22

150
RÁÐUNAUTAFUNDUR 1980
DJÓPFRYSTING HRÚTASÆÐIS
Þorsteinn Ólafsson
I. Inngangur
Sauðf jársæðingar hófust fyrir alvöru á milli -stríðsáranna, þegar
sæðingar á flestum dýrategundum tóku mestum framförum. Fljótlega skiptu
sæddar ær í Sovétríkjunum milljónum.
Hér á landi hófust sauðfjársæðingar 1939 (Gíslason, 1944). ffitlunin
var að verjast mæðiveikinni með því að koma upp fjárstofni sem hefði
mikla mótstöðu gegn sjúkdómnum. Sú aðferð tapaði fljótlega gildi, er
fjárskipti voru ákveðin, en sæðingar voru notaðar áfram vegna kynbótanna
og er svo ennþá.
Á sjötta áratugnum, eftir að ljóst var að hægt er að frysta sæði,
hófust tilrauni-r með frystingu hrútasæðis og má segja að þær hafi staðið
stanslaust síðan án þess að neinar stórstigar framfarir hafi orðið.
Þessar tilraunir hafa farið fram í Ástralíu, Nýja Sjálandi, Sovétríkjunum,
Frakklandi, Noregi og víöar (Visser, 1974).
II. Frysting hrútasæðis
Til að ná eins góðum árangri eins oghægter við sæðingu sauöfjár
þarf 50-120 milljón sæöisfrumur i sæðisskammt sem er 0.05-0.2 ml. Hrútur-
inn gefur u.þ.b. 300 milljón frumur i 0.1 ml. Miöað við það magn er
varla ráðlegt að þynna ferskt sæði meira en 1 hluti sæðis móti 2-3 hlutum
af þynningarvökva.
Vandamálið við frystingu hrútasæðis er fyrst og fremst þynningin.
Sæði úr hrútum þolir að vísu ekki eins vel frystingu og nautasæði, en
sé það þynnt 1:9 gengur bærilega að frysta það. Minnsta nothæfa þynning
virðist vera sexföld, en þá misheppnast æði margar frystingar. Miðað við
áðumefndan sæðisskammt gefur þessi þynning 85 milljón frumur í 0.2 ml
og aðeins 50 milljón lifandi frumur þegar best lætur eftir frystingu.
Það er athyglisvert að svo virðist að hvort sem sæðið er fryst í stráum
eða í svokölluðum pellets, þ.e. litlir dropar frystir á kolsýruís, þá