Ráðunautafundur - 15.02.1991, Qupperneq 249

-241-
(mælingum, dómum). í leiðbeiningaþjónustu Búnaðarfélags íslands í hrossarækt er
svonefnd BLUP - aðferð notuð við að leggja mat á kynbótagildi undaneldishrossa.
Aðferð þessi var formlega tekin í noktun hjá Búnaðarfélaginu 1986 en hefur nú fest
mjög í sessi, sjá umfjöllun um skýrsluhaldið. Á síðasta Landsmóti (1990) var aðferðin
notuð við verðlaunaveitingar hjá stóðhestum með afkvæmum og þess verður ekki langt
að bíða að aðferðin verði notuð í sama tilgangi hjá hryssum með afkvæmum.
Nafnið BLUP er skammstöfun fyrir Best Linear Unbiased Prediction sem þýðir
„besta línulega óskekkta spá" sem lýsir að nokkru marki tölfræðilegum eiginleikum
aðferðarinnar. Hér er alls ekki ætlunin að gera fræðilega grein fyrir BLUP-
aðferðinni heldur skal hvað það varðar vísað til yfirlitserindis Jóns Viðars Jónmunds-
sonar og Ernmu Eyþórsdóttur. í því erindi var getið um vísindastörf Þorvaldar
Árnasonar en hann hefur lagt fram verulegan skerf á alþjóðlegum mælikvarða við
þróun þessarar aðferðar. íslensk hrossarækt hefur notið góðs af því. í kynbótamati
Búnaðarfélagsins er kynbótamat hrossanna reiknað út samkvæmt BLUP-aðferðinni
með einstaklingsmódeli (animal model) kynbótamat er gert fyrir nær alla eiginleikanna
sem valið er fyrir (multi trait). Sé litið til hinnar almennu líkingar fyrir BLUP sem
sýnd er í yfirlitserindinu þá inniheldur u-vektorinn kynbótagildi fyrir öll skráð dýr
erfðahópsins þegar notað er einstaklingsmódel (animal model). Hins vegar inniheldur
u-vektorinn einungis upplýsingar um feðurna þegar hefðbundið ferðamódel (sire
model) er notað. Z-fylkið í sömu líkingu og fyrr var rætt um margfaldast síðan að
stærð, þegar kynbótamat er gert fyrir marga eiginleika samtímis (multi trait). Það
sem hér hefur verið lýst hafði gríðarlega mikla tækniiega örðugleika í för með sér.
Tölvur voru lengi of afkastalitlar fyrir verkefnið og fleiri Ijón voru í veginum.
Þorvaldur Árnason kom fyrstur fram með hagnýta aðferð til að meta kynbótagildi
búfjár skv. BLUP-aðferðinni með einstaklingsmódeli. Það var árið 1983 (Carabano
og Alenda 1990) en hann hafði rannsakað þessa aðferð síðan fyrir 1980.
Kynbótamat samkvæmt BLUP-aðferð með einstaklingsmódeli er að verða hin
almenna aðferð um heim allan í skipulegu kynbótastarfi búfjár, ekki hvað síst í
hrossarækt og fjöldi vísindagreina birtist á ári hverju um útfærslu aðferðanna í hinum
ýmsu hrossakynjum. Kostir þessarar aðferðar við kynbótamat eru fjölmargir, má þar
nefna: Öryggið við mat á kynbótagildi er hámarkað og væntanleg kynbótaframför
sömuleiðis ef valið er eftir niðurstöðu kynbótamatsins (Bulmer 1980, 1982). Aðferðin
gefur óskekkt mat á kynbótaframför gripanna og á breytingum á umhverfisáhrifum
(Henderson 1973). Það sem hér hefur verið nefnt byggist vitaskuld á því að aðferðin
sé rétt hagnýtt í hverjum erfðahóp fyrir sig, rétt uppbyggt samleggjandi erfðamódel sé