Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.2016, Qupperneq 22

Helgarblað 9.–12. desember 201622 Fólk Viðtal
Þ
egar Sigurjón Birgir Sigurðs­
son byrjaði að skrifa þríleik­
inn CoDex 1962 var hann
tæplega þrítugur en hafði
þá þegar verið áberandi í
íslensku menningarlífi um langt
skeið, strax á unglingsaldri var hann
einn helsti drifkraftur breiðhyltska
súrreal istahópsins Medúsu (þá
þekktur sem S.Jón) og seinna meðal
stofnenda Smekkleysu.
Síðan þá hefur Sjón fest sig í sessi
sem einn virtasti rithöfundur þjóðar­
innar, bækur hans margverðlaunað­
ar og viðfang fræðimanna. Þá nýt­
ur hann sívaxandi vinsælda utan
landsteinanna, hefur
hlotið Óskarstilnefn­
ingu, fengið bækur
sínar þýddar á hátt
í 40 erlendar tungur
og erlendir fjölmiðlar
keppast við að hrósa
honum: „Lestrarupp­
lifun ársins“ er skrif­
að í Financial Times,
„einn af bestu höf­
undum okkar tíma“,
skrifar bókmenntarit­
stjóri The Nation, og
svo framvegis og svo
framvegis
Blaðamaður DV
hitti Sjón og spjallaði
við hann um góleminn og tölvuleiki,
vísindaskáldskap og bókasafn fram­
tíðarinnar.
Samningur við 16. aldar rabbína
Sumarið 1990, rétt eftir flauels­
byltinguna og fall múrsins, fór ég
til Tékklands ásamt Sykurmolun­
um. Þau höfðu verið beðin um að
spila á styrktartónleikum fyrir verk­
efni sem var í höndum Olgu, eigin­
konu Václavs Havel [rithöfundar
og fyrsta forseta Tékklands.] Þetta
var mjög sérstakur og fallegur við­
burður haldinn í hálfgerðu félags­
heimili. Ég var búsettur í Maastricht
í Hollandi á þessum tíma og tók
lestina yfir til Prag. Þarna varð ég
fyrir mikilli uppljómun. Á þeim tíma
þekkti ég borgina aðeins í gegnum
kvikmyndir, skáldskap og súrreal­
ismann – hina huglægu Prag – en
hin raunverulega borg stóð algjör­
lega undir væntingum,“ segir Sjón
um tildrög þess að hann byrjaði að
skrifa CoDex 1962, þríleik sem inni­
heldur skáldsögurnar Augu þín sáu
mig, sem kom út árið 1994, Með titr-
andi tár, sem kom út 2001, og Ég er
sofandi hurð, sem kom út nú í haust.
„Ég var einn í borginni í viku og
heimsótti þá meðal annars gröf
Löwe rabbína. Hann var einhver
mesti lærdómsmaður í evrópskum
gyðingdómi og átti í mjög sérstöku
sambandi við Rúdólf II, keisara
heilaga rómverska ríkisins, sem er
fyrst og fremst frægur fyrir söfnun
sína á sérkennilegum gripum og
fólki, bæði afreksfólki á sviði vís­
inda og ýmiss konar furðufuglum.
Á þessum tíma fengu
gyðingarnir nokkurn
veginn að vera í friði
í gettóinu í Prag, en
Löwe er þó sagður
hafa skapað mann úr
leir og gefið honum
líf, gólem sem varð
verndari gettósins.
Ég var í ákveðinni
krísu á þessum tíma.
Að gyðinglegum sið
skrifaði ég því ósk til
rabbínans á papp­
ír, lagði á gröf hans
og stein þar hjá. Ég
gerði samkomulag
við hann, ef hann myndi
leysa úr mínum málum myndi ég
skrifa verk sem byggði á gólem­
sögunni,“ segir Sjón.
„Upphaflega ætlaði ég mér að
skrifa eina bók. Bók sem gerðist í nú­
tímanum og hafði aðalpersónu sem
er að reyna að sannfæra áheyranda
sinn um að hann sé gólem, búinn til
úr leir, og afsprengi þessarar menn­
ingar og þessara tíma. Svo datt mér
í hug að skrifa örfáar blaðsíður sem
lýstu brottför föður aðalpersónunn­
ar frá gistiheimili í Norður­Þýska­
landi þar sem hann hafði verið í
felum. En þar sem ég er að skrifa
þessa lýsingu þá sá ég skyndilega
fyrir mér borðsalinn, sporöskjulaga
glugga við endann og þar stóð ung
kona handan dyranna. Á þeim tíma
sá ég bara skuggann af henni en mig
langaði að fá hennar sjónarhorn á
atburðina. Svo var bara allt í einu
komin heil skáldsaga,“ segir Sjón um
fyrsta hluta þríleiksins.
En hvernig fór um samning ykkar
rabbínans?
„Löwe stóð við sinn hluta samn­
ingsins mjög fljótlega eftir að ég hóf
ritun verksins. Þetta hefur því hvílt
á mér æ síðan. Svo var ég í Prag í
febrúar á þessu ári, þá fór ég aftur
að gröfinni og sagði honum að nú
sæi ég loksins fyrir endann á mín­
um hluta.“
Máttu segja frá því hvaða krísa
það var sem hann aðstoðaði þig í
gegnum?
„Nei, það má ekki. Það er bara
á milli okkar tveggja,“ segir Sjón og
glottir.
CoDex 1962: skáldsagan sem
leystist upp
Ég er sofandi hurð, síðasti hluti þrí­
leiksins, kom út í haust og hefur verið
tilnefnd til Íslensku bókmenntaverð­
launanna í flokki fagurbókmennta.
Sjón segir að þetta hafi komið sér á
óvart, enda hafi hinar tvær ekki verið
tilnefndar og sú þriðja væri enn til­
raunakenndari en þær fyrri.
„Fyrsta bindið gerist á örfáum
dögum, næsta á 18 árum og þriðja
bindið á fimmtíu árum. Eftir því sem
lengri tími er undir verður frásögn­
in brotakenndari og meira fljótandi.
Í lokin leysist verkið því nánast upp
í eitthvert gímald, eða ginnungagap.
Það var alltaf draumur minn að skila
af mér svona sérstöku verki, enda varð
ég sem ungur höfundur fyrir miklum
áhrifum frá helstu tilraunamönnum
bókmenntanna – þótt ég hafi á vissan
hátt færst til hefðbundnari frásagnar í
seinni tíð, kannski frá og með Skugga­
Baldri.“
Þegar þú rennir yfir bindin þrjú
sem eru skrifuð með svo löngu milli-
bili, finnst þér þú verða betri höfund-
ur eftir því sem líður á ritunartímann?
„Ég er að minnsta kosti á því að það
eru þrír ólíkir höfundar að þessari
bók. Það eru vissulega ýmsir hlutir
sem mér finnst ég hafa meira vald á
Út í ystu myrkur framtíðar
Fyrir 26 árum heimsótti rithöfundurinn Sjón gröf
sextándu aldar gyðingaprests í Prag og gerði við
hann samning. Fljótlega uppfyllti vísindamaðurinn
og dulspekingurinn Löwe rabbíni ósk skáldsins og nú
tveimur og hálfum áratug síðar hefur Sjón staðið við
sinn hluta samningsins, lokið stórri skáldsögu sem
er byggð á þjóðsögunni um góleminn – leirmann-
inn sem Löwe er sagður hafa skapað til að vernda
gyðingana í Prag. Síðasta bindi verksins er vísinda-
skáldsaga sem teygir sig út í ystu myrkur framtíðar
- og þangað teygir Sjón sig einnig.
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is „Ég get meira að
segja lesið ljóð
úr fyrstu bókun-
um mínum, sem
komu út þegar ég
var 16 og 17 ára,
án þess að roðna
Horfir til framtíðar Sjón hefur nýlokið
við vísindaskáldsöguna Ég er sofandi hurð og
vinnur nú að texta sem verður komið fyrir í
framtíðarbókasafni og ekki aðgengilegur fyrr
en eftir hundrað ár. MynD SiGtryGGur Ari