Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2016, Síða 11
Vikublað 20.–21. desember 2016 Fréttir 11
„Þetta skiptir öllu máli og er mér mjög
mikilvægt,“ segir sú sem við skulum
kalla Elínu, einstæð 32 ára móðir,
sem á 11 ára dóttur. Elín er öryrki
eftir að hafa greinst með sjúkdóminn
„lupus“ þegar hún var tvítug. Hún
segir að hún hafi alltaf unnið mik
ið, alla sína ævi þar til hún greindist
og varð mjög veik. Lupus, sem oft er
kallað rauðir úlfar á íslensku, hafði
hún verið með alla ævi. En upp úr
tvítugu breyttist margt.
„Ég var þá búin að kaupa mér
þrjár íbúðir og átt fjölda bíla og hafði
verið mjög dugleg þar til ég gat ekki
unnið lengur. Það munar öllu að geta
komið hingað. Örorka er ekki eitt
hvað sem maður lifir á. Það er engin
leið til að ná þessu saman,“ segir Elín
sem síðustu tíu ár hefur reynt allt til
að ná sér aftur á strik eftir veikindin.
„Lyfjagjöf tvisvar í viku, sjúkra
þjálfun, jóga, sund og hollt matar
æði og að gera allt sem ég á að gera,
en þetta er ekkert grín.“ Hún hefur
leitað á náðir Fjölskylduhjálparinnar
í nokkur ár núna og segir það skipta
hana miklu máli. Allt sé skárra en
ekki neitt, þegar allir skápar eru tóm
ir.
Hún segir að það fæli engan frá að
standa í biðröð í hríð og byl eins og í
dag þegar kemur að því að geta boðið
börnunum sínum upp á mannsæm
andi mat yfir jólin.
„Maður bara verður, það er bara
þannig. Þetta er ekki spurning um að
vera tilbúinn, maður verður. Það er
ekki val að standa hérna fyrir utan í
klukkutíma í blindbyl.“
Við stöndum og ræðum saman
inni í litlu eldhúsi í húsnæði Fjöl
skylduhjálpar Íslands. Við hlið Elínar
stendur önnur kona sem féllst á að
ræða við blaðamann. Við skulum
kalla hana Önnu. Hún er 38 ára, gift
og á þrjú börn – þriggja og fjögurra
ára drengi og 19 ára langveika dóttur.
Hún er öryrki vegna slæmrar gigtar
sem hún þarf að taka morfínlyf við.
Ein aukaverkunin af þeim lyfjum er
að þau skemma tennurnar í henni,
svo þær hreinlega hrynja úr. Eigin
maður hennar er rafvirkjameistari,
er öryrki sömuleiðis eftir að hafa
bakbrotnað. Róðurinn er því þungur
með þrjú börn á framfæri og ekkert
nema alltaf of lágar bætur til að draga
fram lífið.
Talið berst af jólunum. Þá gleyma
margir sér í jólastressi, áhyggjum yfir
ýmsum ómerkilegum hlutum – fyrsta
heims vandamálum eins og þau eru
gjarnan kölluð – í það minnsta í sam
anburði við neyð og aðstæður þeirra
fjölmörgu sem þurfa að sækja sér mat
til hjálparsamtaka. Blaðamaður spyr
hvort þær stöllur hafi einhver skila
boð til þeirra sem barma sér yfir jólin,
en lifa samt í allsnægtum. Það stóð
ekki á svörum frá þeim:
Anna: „Prófið að gefa börnunum
ykkar ekkert nema hrísgrjón með
tómatsósu í nokkra daga og athugum
hvernig ykkur líður.“
Elín: „Prófið að elda hafragraut í
morgunmat, hádegis og kvöldmat í
mánuð og sjáið hvernig ykkur líður.“
Anna: „Prófaðu að hlusta á börnin
þín gráta sig í svefn þegar þau langar
í mjólk,“ og í sömu andrá kemur lítill
drengur hlaupandi í fangið á móður
sinni. Orðinn óþreyjufullur að þurfa
að bíða á stað þar sem engin börn
ættu að þurfa að verja deginum.
Og Elín segir: „Það sem gerir
mig svo reiða er að við búum á Ís
landi, þetta ætti ekki að þurfa að vera
svona.“
Anna: „Og þeir geta vogað sér að
lækka örorkubæturnar enn meira
með því að tekjutengja þær. Og
barnabæturnar eru horfnar.“
Elín: „Maður á bara ekki til orð.
Skilaboðin eru líka þessi. Meðal
manneskjan er fátækt fólk í dag. Það
sem áður var meðalmanneskja og
lifði bara allt í lagi, hún er orðin fá
tæka fólkið í dag. Og maður lifir ekki
á 200 þúsund kalli á mánuði. Það vel
ur það enginn að vera ekki vinnandi.
Aldrei myndi ég hugsa mér það. Eins
og líf mitt var, þá var ég þrjár vik
ur í rúminu, þrjár vikur að jafna mig
og koll af kolli. Það velur sér enginn
svona líf. Og þó fólk líti vel út að utan
þá þarf ekki að vera að allt sé í lagi.“
Anna: „Það sér þig enginn þegar
þú ert ekki í lagi. Það er nefnilega stór
misskilningur. Fólk segir kannski:
„Þú lítur alltaf svo vel út“ – Já, það er
vegna þess að þú sérð mig ekki nema
þegar ég lít vel út og er í lagi.“
Elín: „Þegar ég kemst út úr húsi.“
Í ljósi þeirra upplýsinga frá Ás
gerði Jónu að aldrei fleira fólk hafi
sótt mataraðstoð en nú um stundir
eru þær Elín og Anna sammála um
að neyðin sé meiri en oft áður. Báð
ar hafa þær áralanga reynslu af bið
röðinni.
Anna: „Það sem mér finnst, og
þetta má ekki hljóma illa, en það
er ofboðslega mikið af erlendum
einstaklingum sem við vitum að eru
með mun hærri framfærslu en við
sem erum Íslendingar. Það er ósann
gjarnt að vita til þess að það er fólk
sem kemur – ég er ekki að segja að
það hafi það gott – en það er í fríu
fæði, í fríu húsnæði, með fría leik
skóla og 200 þúsund krónur í ráð
stöfunartekjur. Við erum með 200
þúsund í ráðstöfunartekjur og eig
um eftir að borga húsnæði, leikskóla
gjöldin, skólamatinn, tryggingar,
síma, bifreiðagjöldin eða strætókort.
Lækniskostnað, lyfjakostnað og svo
mætti lengi telja. Ég er öryrki og er
á þannig lyfjum að þau eyðileggja í
mér tennurnar. Nú sit ég uppi með
47 þúsund króna tannlæknakostnað
sem ég get ekki borgað og ég á eftir
að borga 400 þúsund kall til að koma
þessu í svona þokkalegt stand. Það er
ekki að ræða það að ég muni geta gert
þetta næstu árin. Tryggingastofn
un tekur t.d. bara þátt í kostnaði við
hverja tönn einu sinni, en það þarf í
mínu tilfelli að rótarhreinsa sjö sinn
um. Sex skiptin eru því á minn kostn
að, 47 þúsund kall í hvert skipti, svo á
eftir að setja vírinn og tönnina sjálfa
sem kostar 150 þúsund krónur til við
bótar.“
Anna bætir við að eiginmaður
hennar, rafvirkjameistarinn sem bak
brotnaði, fái 158 þúsund krónur á
mánuði í bætur frá Tryggingastofn
un.
„Hann gæti verið með 158 þúsund
krónur á dag, þannig að þetta er ekki
eitthvað sem við veljum okkur. Að
standa hér í röðinni. Þetta er mesta
niðurlæging sem þú getur lent í. Hún
er rosaleg.“
Elín: „Og að leyfa börnunum okk
ar að horfa á þetta.“
Anna: „Já, það er ekkert gaman að
þurfa að taka börnin með sér. Dótt
ir mín er 19 ára og flogaveik en sam
kvæmt kerfinu þá er eins og ég þurfi
ekki að hugsa um hana lengur því
hún er eldri en 18 ára. En hún datt
ekkert af framfærslu hjá mér þótt hún
yrði átján ára.“
Þær eru sammála um að það sé
ýmislegt sem stjórnvöld og komandi
ríkisstjórn geti gert til að bæta hag
þeirra verst settu í þjóðfélaginu. Til
dæmis með afnámi tekjutengingar
örorkubóta og hækkun örorku
bóta upp í eitthvað sem talist gæti
í námunda við mannsæmandi kjör
fyrir þann hóp fólks.
Karamella og perur Súkkulaði og ferskjur Vanilla og kókos
Bragðgóð grísk jógúrt að vestan
„Prófaðu að hlusta á börnin þín gráta sig í svefn“
berjast í bökkum og hjón sem lifðu vel og trúðu ekki að þau myndu standa í þessum sporum
Tvær mæður berjast í bökkum
„Meðalmanneskjan er fátækt fólk í dag“
Fátækar mæður Það verður aldrei auðveldara að
þurfa að leita eftir mataraðstoð sökum fátæktar. Anna
og Elín upplifa skömm. Mynd Sigtryggur Ari
Kraftur í sjálfboðaliðum
Það var í mörgu að snúast hjá
sjálfboðaliðum Fjölskyldu-
hjálparinnar á úthlutunar-
degi. Mikið af mat sem koma
þurfti út til nauðstaddra.
Mynd Sigtryggur Ari