Norðurslóð - 30.06.2005, Blaðsíða 3
Norðurslóð - 3
50 ára mannlífsmynd
Svipmyndir frá vígslu Húsabakkaskóla í september 1955
Glaðbeittir smiðir í reisugiili á þaki Húsabakkaskóla.
Húsabakkaskóla var slitið í
síðasta sinn þann 28. maí
sl. Ingileif Astvaldsdótt-
ir skólastjóri rifjaði upp í skóla-
slitaræðu sinni nokkur brot úr
ræðum sem fluttar voru á vígslu-
deginum. Húsabakkaskóli var
vígður með miklum hátíðarbrag
þann 11. september árið 1955 og
verða því í haust 50 ár liðin frá
stofnun hans. Mikið var þá um
dýrðir á Húsabakka enda lang-
þráður draumur Svarfdælinga að
verða að veruleika með hinu nýja
og stórglæsilega skólahúsnæði.
Hér á eftir munum við skyggn-
ast hálfa öld aftur í tímann og
rifja upp nokkrar svipmyndir frá
vígsludeginum.
Mikið um dýrðir
Gestur Vilhjálmsson íBakkagerði
hélt skilmerkilega dagbækur um
langan aldur og eru þær nú
ómetanleg heimild um atburði
í Svarfaðardal á hans tíma.
Þennan dag skrifar hann:
11/9 1955, sunnudagur, logn og
sólskin.
I dag fór fram vígsla heimavist-
arbarnaskólans á Húsabakka.
Oddviti Svarfaðardalshrepps,
Hjörtur Eldjárn á Tjörn, flutti
ávarp. Vígsluna framkvœmdi séra
Stefán Snœvarr. Auk þeirra fluttu
ræður: Stefán Jónsson, náms-
stjóri og Magnús Jónsson, al-
þinginsmaður, sem mœtti fyrir
hönd menntamálaráðherra.
Formaður byggingarnefndarinn-
ar, Gunnlaugur Gíslason Sökku
rakti sögu byggingarinnar og
lýsti henni. Taldi að eins og húsið
stæði nú mundi það kosta um
1.000.000 króna. Afhenti hann að
lokum hreppsnefnd og hreppsb-
úum húsið.
Oddviti veitti því viðtöku og
afhenti það síðan skólanefnd.
Að vígslu lokinni var fólki
boðið til kaffidrykkju og var
það hóf fyrir Þórarin Eldjárn
á Tjörn, sem nú lœtur af skóla-
stjórn. Samsœtinu stjórnaði vara-
oddviti hreppsins, Björn Jónsson
á Ölduhrygg. Auk hans tóku til
máls, séra Stefán Snævarr, sem
flutti aðalræðuna, ennfremur
Valdimar Snævarr og Jóhannes
Haraldsson, sem flutti ávarp frá
nemendum og afltenti Þórarni
sparisjóðsbók með um 15.000
krónum, Kristinn Jónsson, odd-
viti Dalvíkurhrepps, Gestur Vil-
hjálmsson, Hjalti Haraldsson,
Magnús Jónsson alþingismaður,
Snorri Sigfússon, Bernharð Stef-
ánsson, Gunnar Markússon hinn
nýi skólastjóri og að lokum Þór-
arinn Eldjárn. Þótti þetta allt tak-
ast með ágœtum.
Blaðið Dagur á Akureyri var
að sjálfsögðu mætt á staðinn og
gerði lesendum ýtarlega grein
Þórarinn Kr. Eldjárn.
fyrir atburðinum skömmu síðar:
... Samkoman hófst laust eftir
kl. 14:00 á sunnudaginn í fögru
veðri. Gat sjálf vígsluathöfn-
in því farið fram úti undir beru
lofti, í sólskini og við dýrðlegt út-
sýni. Hið nýja skólahús stendur
á Húsabakka allskammt innan
við Tjörn, og sér þaðan til um 30
jarða í Dalnum (...) Er húsið að
mestu leyti fullgjört. Aðeins eftir
ganga til fulls frá fáum herbergj-
um. Húsið er tvœr hæðir, auk
kjallara og riss og er gólfflötur
220fermetrar. lhúsinu eru 3 rúm-
góðar kennslustofur, íbúðir fyrir
skólastjóra og kennara og heima-
vistfyrir 30 börn. Er húsið í senn
veglegt og vandað og hefur verið
mikið átak fyrir fámennt sveitar-
félag að koma því upp, enda þótt
það hafi notið ágæts og lögákveð-
ins framlags ríkisins - sem þó er
ekki fullgreitt að öllu leyti - og
aðstoðar stofnana eins og Menn-
ingarsjóðs KEA, er átakið þó
mest heima fyrir, meðal einstak-
linga og sveitarheildar. - Byrjað
var að grafa fyrir grunni hússins
árið 1947. Hefur byggingin því
tekið langan tíma, og hefur margt
tafið. En allir eru nú sammála um
að vel hafi tekist og fagna því að
miklu átaki er lokið.
Yfirsmiður var Jón E. Stefáns-
son frá Dalvík. Kostnaður mun
alls vera, er lokið verður um 1,1
milljón króna.
Þér Yildum við helzt
líkjast
Eins og fram kemur í dagbók
Gests í Bakkagerði bauð oddviti
að vígslu lokinni til kaffisamsætis
sem jafnframt var hóf til heiðurs
hjónunum Þórarni Kr. Eldjárn
og Sigrúnu Sigurhjartardóttur.
Þórarinn lét þá af störfum eftir
46 ára frábærlega farsælt kennslu-
starf í gamla skólahúsinu að
Grund. Mikið fjölmenni var í
hófinu og setið til borðs í öllum
stofum þar sem því var við komið.
Segir Dagur frá því að ræðum hafi
verið „útvarpað um gjallarhorn
frá þeirri stofu er heiðursgestirnir,
Sigrún Sigurhjartardóttir.
Þórarinn og frú Sigrún og nánustu
ættingjar þeirra, sátu í“.
Einn þeirra sem þar kvaddi
sér þar hljóðs var gamall nem-
andi Þórarins, Gísli Jónsson
menntaskólakennari. Ávarpið
var svohljóðandi:
Það var kennslustund í reikn-
ingi í skólastofunni á Grund.
Þórarinn hafði gefið okkur dæmi,
og við sátum öll niðursokkin
í viðfangsefnið. Það var stein-
hljóð. Allt í einu segir ein stúlk-
an stundarhátt: „ Má ekki reikna
þetta svona pabbi. “ Við hin litum
öll upp, og stúlkan roðnaði, en
Þórarinn brosti Ijúfmannlega að
vanda. Og ef til vill hefur hann
aldrei hlotið kærkonmari laun
fyrir starf sitt en þetta ávarp. En
slík var kennsla Þórarins, slíkur
kennari var hann. Nemendurnir
gleymdu því, að þeir voru í skóla.
Þeim fannst sem þeir vœru heima
lijá sér, umvafðir hlýju foreldra
og heimilis.
Þegar eg kom í Menntaskól-
ann á Akureyri, var sagt við mig:
Það er ekki vandi að sjá hvaðan
þú kemur, þú hefur verið hjá Þór-
arni á Tjörn, það sé ég á skriftinni.
-Já auðvitað kom égfrá Þórarni.
Þetta dœmi sýnir, þótt í smáu sé,
hversu hann mótaði nemend-
ur sína. Þeir þekktust margir á
skriftinni einni saman, þar sem
þeirfóru. En ég ætla, eða vona að
minnsta kosti, að svo hafi hann
mótað okkur á þeim sviðum, er
skipta enn meiru, því að ríkustu
þættirnir í fari Þórarins œtla ég
að séu: tildurslaus fyrirmennska,
glaðlyndi, góðvild og dugnaður.
- Þórarinn hefur verið sá gæfu-
maður, að eiga sér hugsjónir, sem
honum hefur auðnazt að sjá rœt-
ast, enda hefur hann haft full-
an vilja og alla burði til að bera
áhugamál sín fram til sigurs.
Kæri vinur. Frá mér og mín-
um flyt ég þér alúðarþakkir fyrir
langa, órofa vináttu, frá nemend-
um þínum öllum, fyrr og síðar,
flyt eg þér og þakkir fyrir allt, sem
þú hefur fyrir okkur gert, bæði
innan skóla og utan. Þér vildum
við helzt líkjast.
Menning vits og handa,
hjarta og auðs
Snorri Sigfússon námsstjóri á
Akureyri þekkti vel til staðhátta
á bakkanum þar sem hinn nýi
skóli stóð enda alinn upp á Tjörn
að verulegu leyti og fóstbróðir
Þórarins. Honum voru ofarlega
í huga þau miklu umskipti sem
orðið höfðu frá því hann hljóp þar
ungum fótum um óræktarmóana:
... Og leiðandi eftir hinum
mikla veg - og vanda, sem hann
(bakkinn) hefur hlotið - því að
hinn mikli kastali sem nú er hér
risinn hœkkar allan veg bakkans
- gefur honum á ný samnefni því
að lengi hafa engin hús á honum
staðið, og fylla nafn hans lífii
bjartra vona og dýrðlegra drauma.
Við þekkjum hér gróðurmoldina
SveinnBrynjólfsson(Sveinssonar
og Jóhönnu Skaftadóttur) sem
útskrifaðist í jarðeðlisfræði frá
Háskóla Islands nú sl. vor vinnur
þessa dagana við könnun á
snjóflóðahættu í Svarfaðardal og
Upsaströnd.
Sveinn sótti í vetur um sumar-
starf við nýstofnað Snjóflóðasetur
Veðurstofu Islands sem stað-
sett er vestur á Isafirði og Harpa
Grímsdóttir veitir forstöðu. Sve-
inn hefur undanfarna daga farið
heim á alla bæi á svæðinu, virt fyr-
ir sér aðstæður í hlíðunum ofan
við bæina, mælt þversnið með þar
til gerðum leysikíki og síðast en
ekki síst rætt við staðkunnuga og
safnað upplýsingum um öll flóð
sem vitað er um. Sveinn sagði í
samtali við Norðurslóð að hér
væri um nokkurs konar tilrauna-
verkefni að ræða. Á undanförn-
um árum hefur á vegum Veður-
stofu íslands verið unnið mjög
markvisst að nýju snjóflóðamati
og snjóflóðaáætlun fyrir þétt-
býlisstaði á Islandi en nú er sem
sagt komin röðin að dreifbýlinu
og skíðasvæðum. Sveinn segir að
Svarfaðardalur sé þekkt snjóflóð-
ahættusvæði þó við höfum bless-
unarlega sloppið við mannskæð
góðu - kafgrasið í hverri laut.
Og ilmur reyrsins hér í mó-
unum mun jafnan anga í vitum
þeirra sem hér uxu úr grasi. Og
eldsneytið hér í sverðinum sem
áður fyrr mun hafa yljað kaldar
vistarverunar, býr yfir yl og birtu
hins nýja tíma. Máttur gróður-
anganins, máttur yls og ilms, mun
gæða þessa stofunun lífi. Og nú
fœr Bakkinn mannamál og mold-
in sál. Hér munu dafna kjarna-
kvistir er lim sitt breiða um byggð
alla. - Og þess er að vænta að hér
ilmi ávallt úr grasi menning, sem
þessi vígði staður á eftir að verða
einn megin þáttur í að skapa og
efla, og að hér verði eigi aðeins
menning vits og handa heldur
og ekki síður menning hjarta og
auðs. Því að þá mun allt annað
veitast að auki....
flóð á síðustu árum. Snjór hefur
mest safnast upp í norð-austanátt
og það er okkur tiltölulega hag-
stætt. Ef mikið snjóar í norðvest-
anátt eru aðstæður aðrar og hætt-
ulegri. Þær aðstæður sem hann
horfi einkum til eru fjallsbrúnir
sem mynda hengjur og giljadrög
sem safna snjó og í bröttum fjalls-
hlíðum skapa snjóflóðahættu.
Punktarnir sem Sveinn tekur með
leysikíkinum og það þversnið
sem þeir gefa mynda eina breytu
ásamt með snjómagni og nún-
ingsstuðli sem starfsmenn á snjó-
flóðavakt veðurstofunnar nota
til að reikna út snjóflóðahættuna
hverju sinni. Niðurstöður rann-
sóknanna koma svo væntanlega
út í skýrslu hjá Ofanflóðasjóði
og verður hún væntanlega einnig
send bæjaryfirvöldum í Dalvíkur-
byggð.
Sveinn er sjálfsagt af mörg-
um þekktari sem skíðamaður en
vísindamaður. Hann hefur keppt
fyrir íslands hönd á Ólympíu-
leikum og segist sjálfur vera með
króníska snjódellu. Hann hyggst
fljótlega fara í mastersnám ann-
að hvort í snjóflóðafræðum eða
jöklafræði en líklega verður snjó-
flóðafræðin fyrir valinu.
Þórarinn Kr. Eidjárn
(flutt í samsœti)
Valdimar V. Snævarr sálmaskáld var þá á Völlum hjá syni sínum sr. Stefáni. Hann kvaddi sér hljóðs
og ávarpaði heiðursgestinn í bundnu máli. Ekki fyldi kvæðinu lagboði en augljóslega má syngja það
undir alkunnu sálmalagi „Konungur lífsins kemur hér til sala“.
Heill þér, sem nú með heiðri starfþitt kveður.
Hjartgrónar þakkir tjá þér mœður, feður.
Börnunum þeirra gœfuveg þú greiddir, -
göfgaðir, leiddir.
Stór var þín gifta, göfgi heiðursmaður.
Glaðlyndur, söngvinn, bartsýnn, verkahraður,
laðaðir börnin, leiddir, frœddir, studdir,-
lœrdómsbraut ruddir.
Erfitt var starfið: Ónógt hús og tækin.
Engu það breytti samt, því skyldurækin
börnin í skólann brutust, þó að livessti.
Bylurinn hressti.
Lífið er starfog starfer lífsins gleði.
Starfsvana deyfð mun sístþér vera’ að geði.
Megi þér brenna allt að efstu stundu
eldur í lundu!
Vinsœldir áttu allra héraðsbúa.
Árna þér heilla, - biðja, vona, trúa:
Guð þig að verndi, vaki trúr þéryfir.
Vináttan lifir.
Allt er á flugi, - ár og dagar fœkka,
ellinnar skuggar lengjast, dökkna, stœkka.
Eitt er þó vafa allan hafið yfir:
Orðstír þinn lifir.
Snjóflóðarannsóknarmenn, Harpa Grímsdóttir og Sveinn Brynjólfsson.
Sveinn Brynjólfsson
Metur snjóflóðahættu í
Svarfaðardal og Upsaströnd