Norðurslóð - 25.08.2005, Blaðsíða 4

4 - Norðurslóð
Skoskar athafnakonur í heimsókn
Rœtt við Önnu Dóru Hermannsdóttur um verkefnið „Fósturlandsins Freyjur“
Um síðustu helgi voru hér
á ferðinni átta skosk-
ar konur og einn karl í
tengslum við verkefni á vegum
norðurslóðaáætlunar Evrópu-
sambandsins sem nefnist Rural
business women og mætti þýða
með „athafnakonur í dreifbýli“.
Verkefnið er samstarfsverkefni
fjögurra landa: íslands, Skot-
lands, Svíþjóðar og Finnlands.
íslenskur hluti verkefnisins kall-
ast Fósturlandsins Freyjur og
sér Byggðastofnun um að halda
utan um hann hér heima. Mark-
mið þessa verkefnis er að efla
náttúrutengdan atvinnurekstur
kvenna í dreifbýli. Erindi skosku
kvennanna (og karlsins) var að
endurgjalda heimsókn sem þrjár
svarfdælskar konur fóru til Skot-
lands í júní sl.
Heimsókn til Argyll
Það voru þær Anna Dóra Fler-
mannsdóttir á Klængshóli, Ingi-
björg R. Kristinsdóttir á Skálda-
læk og Myriam Dalstein á Skeiði
sem fóru í sumar til Skotlands
ásamt þrem öðrum íslenskum
konum. Anna Dóra sagði í sam-
tali við Norðurslóð að sú heim-
sókn hefði verið afar lærdómsrík
á báða bóga. Ferðinni var heitið
til Argyll - sem er hérað á vog-
skorinni vesturströnd Skotlands.
Þar ferðuðust þær um og áttu
fund með skoskum stallsystrum
sínum. Þessar konur fengust
við ýmiss konar starfsemi; ein
rak ferðaþjónustu, ein var leir-
listakona, sú þriðja fékkst við
söng og leiklist og þannig mætti
áfram telja. Það kom íslensku
konunum á óvart hvaða vanda
skosku konunrnar höfðu við að
glíma í sínum atvinnurekstri.
Barnagæsla virtist t.d. vera al-
mennt vandamál í þeirra hópi.
„Þær ætluðu varla að trúa því
að hér í okkar litla byggðarlagi
væru þrír leikskólar,“ segir Anna
Dóra. Á heildina litið virtust
skosku konurnar skemmra á veg
komnar, hafa minna sjálfstraust
og búa við lakari aðstæður og
efnahag. En þær eru rnjög hug-
myndaríkar og fullar af löngun
að koma á framfæri því sem í
þeim býr. Þarna er að jafnaði
einn bíll á heimili og húsbóndinn
þarf hann til að fara á í vinnu
og allt samfélagið mun meira
karlasamfélag en við þekkjum.
Internettenging er þarna víðast
hvar slæm og ýmislegt annað
sem kom á óvart. Það var því
mjög hvetjandi fyrir okkur að
kynnast þessum konum og þá
ekki síður fyrir þær að kynnast
okkur og okkar sjónarmiðum.
Við skiptumst þarna á hugmynd-
um og reynslusögum, hvöttum
hver aðra til dáða og mynduðum
Nikki Dayton með einangrun úr
100% ull.
tengsl sem vonandi koma til með
að endast lengi.“
Konurnar í Argyll hafa stofn-
að sterkan félagsskap sem hittist
reglulega þar sem þær styðja við
bakið hver á annarri og hvetja
til dáða. Fyrir áhugasama þá er
heimasíðan hjá þeim www.runc-
owal.co.uk
Þetta er afar gott framtak
sem hefur styrkt innbyrðis tengsl
þeirra og atvinnustarfsemi mikið.
Skotarnir koma
Það voru sem sagt nokkrar
af þessum konum sem voru
á ferðinni hér í síðustu viku.
Ferðin var skipulögð í tegslum
við sýninguna „Gull í mó“ sem
Fósturlandsins freyjur stóðu fyrir
í Ráðhúsinu í Reykjavík þann
12. ágúst sl. Þar voru kynntar
náttúrutengdar vörur og fyrir-
tæki kvenna í dreifbýli. „Okkur
fannst reyndar skjóta skökku við
að allt þetta dreifbýlismál skyldi
fara fram í Reykjavík," segir
Anna Dóra. „Upphaflega var
hugmyndin að tengja sýninguna
handverkshátíðinni á Hrafnagili
en það varð ekki úr. Við höfðum
það því í gegn með harðfylgi að
skosku konurnar kæmu norður,“
bætir hún við.
Hér byrjuðu þær á því að
skoða gallerí og heimsækja hand-
verkskonur á Akureyri, þá var
ekið út á Hjalteyri þar sem þær
Heimsókn í Skruggu.
heimsóttu gallerí Skruggu en síð-
an var ferðinni heitið út í Svarf-
aðardal. Þær snæddu kvöldverð
hjá Myriam á Skeiði og þar var
einnig boðið upp á all óvenjulega
handverkssýningu Ingibjargar R.
Kristinsdóttur - allt í ull - sem
sett hafði verið upp í hlöðunni á
Skeiði. Kvöldið leið í notalegheit-
um, áfram var skipst á skoðunum
og upplýsingum og haldið áfram
þar sem frá var horfið í júní.
Einnig var Ingibjörg með sýni-
kennslu í þæfingu á íslenskri ull.
Konurnar (og karlinn) gistu á
Skeiði og Klængshóli í Skíðadal
en daginn eftir heimsóttu þau
Laufás og áttu fund með Ingi-
björgu safnstjóra sem sagði þeirn
frá gamla bænum og uppbygg-
ingu staðarins. Að því búnu var
farið með hópinn í skoðunar-
ferð m.a. í Mývatnssveit og síðan
skildust leiðir að nýju.
Anna Dóra segir heimsóknir
sem þessar ómetanlegar fyrir alla
sem málinu tengjast og verkefn-
ið svo sannarlega búið að sanna
ágæti sitt. „Það var vítamín-
sprauta fyrir okkur að koma til
Skotlands og skosku konurnar
hafa sömu sögu að segja. Við eig-
um áreiðanlega eftir að búa lengi
að þessu og munum halda áfram
að efla þessi tengsl,“ segir Anna
Dóra að lokum.
hjhj
Bjössahúsið rifíð
Eins og fram hefur komið í
fréttum skcmmdist íbúðarhúsið
Sólgarðar eða Hafnarbraut 23
á Dalvík illa í bruna í vor. Nú á
dögunum var húsið rifið því ekki
svaraði kostnaði að endurbyggja
það. Þar lauk nær 90 ára sögu
þessa merka húss. Okkur hjá
Norðurslóð þykir rétt að rýna
svolítið í sögu hússins og birta
þá jafnframt nokkrar myndir.
Sveinbjörn Steingrímsson bæj-
artæknifræðingur þekkir vel til
hússins því hann fæddist þar og
bjó með foreldrum sínum fram
til fermingaraldurs. Hann fór
með tíðindamanni á vettvang
þegar verið var að rífa húsið.
Það var afi Sveinbjörns og
nafni Sveinbjörn Jóhannsson
sem byggði húsið árið 1916.
Byggingameistari var Arngrím-
ur Jóhannesson í Sandgerði svili
Sveinbjörns. Kona Arngríms var
Jórunn Antonsdóttir frá Hamri
en Ingibjörg Antonsdóttir var
kona Sveinbjörns. Sveinbjörn og
Ingibjörg gengu í hjónaband árið
1914 og bjuggu fyrst í Holtsbúð
þar sem Vilhelm Anton sonur
þeirra fæddist árið 1915. Eins og
fyrr segir byggðu þau Sólgarða
árið 1916 og þar fæddist dóttir
þeirra Steinunn árið 1917.
Húsið var byggt á sjávarkamb-
inum og í lýsingu sem til er frá ár-
inu 1936 er sagt að húsið sé 9,5
metrar að lengd, 7,2 metra breitt
og 5,4 m á hæð. Þar segir að hér
sé um steinhús að ræða, tvær
hæðir og ris. Á neðri hæðinni
eru fimm herbergi en sex á efri.
Allt málað og veggfóðrað. Mið-
stöðvarhitun og rafmagn til Ijósa.
Þá er útbygging tíunduð sem er
forstofur beggja hæða með upp-
Mykjan og Laga-Stjáni
Eins og fram kemur í frásögn-
inni af Sólgörðum var fjós og
haughús áfast íbúðarhúsinu.
Mykjunni var ekið á tún og
þurfti þá farartæki til að flytja.
Guðmann Þorgrímsson á
Tungufelli (Manni áTungufelli)
átti vörubíl sem hann var með
í vinnu niðri á Dalvík í tilfell-
um. Einhverju sinni tók hann
að sér að aka mykju úr haug-
húsinu hjá Bjössa. Þetta hefur
verið laust fyrir 1940. Hann
mun hafa lent í einhverjum úti-
stöðum við nágranna Sólgarða-
fólksins, Kristján og Önnu í
Brekku, ef til vill vegna þess að
þegar Manni ók framhjá húsi
Kristjáns hreppstjóra dreifðist
mykja í slóðina. Af þessu tilefni
orti Manni:
Á Dalvík er ekki óreglan
afillsku þótt heimur gráni,
því löngum á vakki er lögreglan
laganna Svarti-Stjáni.
Kerlingin situr í gluggagætt
og glennist sem urðarmáni,
umferðarslysum er ekki hœtt
því aðvarar Laga-Stjáni
Koma þeir enn í kúahöll
kannske að mykjan skáni.
Vaða þeir um sem vitlaus tröll,
en verstur er Laga-Stjáni.
Götumyndin við Hafnarbraut breyttist býsna mikið við það að Sól-
garðar burfu.
göngu á efri hæð. Allt málað eins
og segir í skýrslunni. Þá er einnig
sagt frá því að steinsteypt útihús
séu sambyggð húsinu, það er að
segja fjós, hlaða og mykjuhús.
Eins og víðast á Dalvík var fjós
við íbúðarhúsið og þar voru oft-
ast tvær mjólkandi kýr.
Sveinbjörn stundaði útgerð frá
Dalvík en var alltaf með búskap
og með kýr heima við íbúðarhús
og fjárhús sunnan við Ásgarð en
fjárhús sem þeir áttu, hann og
Villi sonur hans, standa enn. Svein-
björn var búfræðingur að mennt
og var með búskap um tíma í
Brekkukoti sem hann eignaðist
1908. Brekkukot hefur verið í
hans eigu eða afkomenda hans í
bráðum 100 ár þó þau hafi ekki
búið þar fyrr en nú að Sveinbjörn
bæjartæknifræðingur hefur reist
sér bústað og býr þar. En þetta
var útúrdúr frá sögu Sólgarða.
Sveinbjörn Jóhannsson bjó
í Sólgörðum í rúm 40 ár og var
húsið á þeim tíma kennt við hann
og kallað Bjössahúsið. Ingibjörg
lést árið 1949 en þá hafði bæst í
húsið önnur fjölskylda þar sem
Steinunn dóttir þeirra hafði stofn-
að heimili árið 1941 með manni
sínum Steingrími Þorsteinssyni.
Bjuggu þau í Sólgörðum þar til
árið 1958 að þau flytja í Vegamót.
Börn Steingríms og Steinunn-
ar eru fædd í Sólgörðurm, Jón
Trausti 1942, Sveinbjörn 1944 og
María 1950.
Eins og fyrr segir fluttu þau
síðan öll í Vegamót 1958 en Jón
Jónsson og Anna Stefánsdóttir
sem þá bjuggu á Böggvisstöðum
keyptu Sólgarða og fluttu þang-
að. Fjölskylda þeirra var stór,
börn þeirra níu en á þeim tíma
voru þau elstu orðin fullorðin.
í Sólgarða flytja með þeim alla-
vega Gunnar, Filippía, Gerður,
Kristján, Svanfríður og Soffía.
Gömul frænka þeirra, Soffía Sig-
urjónsdóttir, flutti með þeim líka
og var með Önnu og Jóni þangað
til þau fluttu á Dalbæ, heimili
aldraðra á Dalvík, árið 1979 og
flutti hún þá líka þangað.
Þegar Ánna og Jón fluttu úr
Sólgörðum 1979 höfðu einungis
tvær fjölskyldur búið í húsinu í
rúm 60 ár. Síðan taka við örari
íbúaskipti næstu 25 árin, þar til
það var jafnað við jörðu nú á
dögunum en við treystum okk-
ur ekki til að fylgja því eftir og
látum umfjöllun um Bjössahúsið
lokið að sinni.