Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.2017, Blaðsíða 15
Helgarblað 27.–30. janúar 2017 Fréttir 15
um hann. Fólkið
var svo óþreyjufullt
að ná sér í eldsneyti,
jafnvel þótt það vissi
alveg hver hættan
gæti verið. Annaðhvort
var einhver að hamra
í tankinn með exi eða að
reykja eða eitthvað sem leiddi til
þess að bíllinn sprakk í loft upp.
Um 200 manns létust skyndilega og
170 slösuðust alvarlega en sjúkra-
húsið var bara lokað.“ Haft var sam-
band við Rauða krossinn sem sendi
skurðteymi Áslaugar á staðinn.
„Fyrsta verkið var að klippa upp lás-
ana af sjúkrahúsinu til að hægt væri
að koma fólkinu fyrir. Fljótlega kom
í ljós að þetta yrði langtíma verkefni
svo sett var saman skurðteymi sem
ég var yfir. Í teyminu voru skurðlækn-
ar, skurðstofuhjúkrunarfræðingar og
svæfingalæknar sem skuldbundu sig
í þetta verkefni í þrjá mánuði,“ seg-
ir Áslaug og bætir við: „Heilu fjöl-
skyldurnar létust, það var enginn í
þessu 5.000 manna samfélagi sem
ekki þekkti einhvern sem lést í slys-
inu.“
„Við lærðum af þeim
og þau lærðu af okkur“
„Mitt fyrsta verk var að semja um
að ráða nemendur í vinnu sem
voru í skóla í nágrenninu,“ segir Ás-
laug, en manna þurfti heilan spítala.
„Við fengum til okkar um 40 nem-
endur í ljósmæðrafræði og í öðrum
heilbrigðisvísindum. Nemendurn-
ir höfðu aldrei fengið aðra eins verk-
lega kennslu áður. Sumir fengu að
vera á skurðstofum en aðrir hjálp-
uðu við almenna hjúkrun.“ Aðspurð
um hvernig samskipti í jafn fjölþjóð-
legu teymi hafi gengið, segir Áslaug:
„Vinnuetík getur verið mismunandi
milli landa. Nemendur gátu kennt
okkur rosalega margt um samskipti
við heimamenn. Við lærðum af þeim,
þau lærðu af okkur og umfram allt
var samstarfið mjög ánægjulegt.“ Auk
þeirra voru fengin teymi frá Læknum
án landamæra og frá samtökunum
Handicap International sem sáu um
sjúkraþjálfun og andlegan stuðning.
„Þetta var í fyrsta skipti sem svona
náin samvinna milli hjálparsamtaka
átti sér stað í Suður-Súdan. Við unn-
um saman, fullt af fólki með alls kon-
ar bakgrunn, en vorum öll með sama
takmark,“ segir Áslaug.
Er Suður-Súdan dæmt til glötunar?
Áslaug fór í sína fyrstu sendiferð til
Suður-Súdan árið 1996. „Fyrst þegar
ég kom til höfuðborgarinnar, Juba,
var ekki meira en spítali og nokkr-
ir kofar. Nú, 19 árum síðar, var Juba
orðin að borg með veitingastöðum
og hótelum. Þó hafði ekkert
breyst, það var enn þá stríð.
Manni fallast stundum hend-
ur, þarna alast upp kynslóðir
sem þekkja ekkert annað en
stríðsástand. Eftir allan þenn-
an tíma og alla fyrirhöfnina
sem lögð hefur verið í að koma
á friði hefur það enn ekki tek-
ist. Það er sorglegt að koma
aftur inn í nákvæmlega sömu
aðstæðurnar, mörgum árum
síðar.“ Áslaug hugsar sig um
og bætir við: „Kannski er Suð-
ur-Súdan sem sjálfstætt ríki
dæmt til glötunar.“ Þó svo að
útlitið sé ekki alltaf bjart
segist Áslaug vera langt
frá því hætt að sinna
ferðum sem þessum. „Þetta
er ótrúleg reynsla og gam-
an að taka þátt í þessu.
Þarna vor-
um við í rúma
þrjá mánuði
og af þeim 170
manns sem slös-
uðust útskrifuðust
130 manns í lokin.
Ef ekki hefði verið fyr-
ir þetta verkefni hefði
mjög lítill hluti lif-
að af.“
Ófrísk stúlka
gekk í þrjá
daga á næsta
spítala
„Eitt sinn kom til okkar ófrísk
kona sem hafði gengið í þrjá daga til
að komast á spítalann. Konan, sem
var 25 ára, þurfti nauðsynlega að fá
blóðgjöf því hún var með það sem
kallast fyrirsæt fylgja. Í Suður-Súdan
kynntist ég hins vegar því að menn-
ingarlega séð er algjört tabú að gefa
blóð,“ segir Hólmfríður Garðarsdótt-
ir, hjúkrunarfræðingur og ljósmóð-
ir, sem kom úr sinni síðustu sendi-
för frá Suður-Súdan í lok síðasta árs.
„Þar sem ég var er talið að sá sem
gefi blóð muni í kjölfarið deyja. Það
hefur víst gerst nokkrum sinnum að
einhver gefur blóð og deyr svo um
tveim árum síðar,“ segir Hólmfríður
og bætir við: „Manni finnst svo eðli-
legt að hægt sé að finna blóðpoka.“
Járntöflur og hnetu-
smjör í stað blóðgjafar
Hólmfríður segir að stór hluti af
starfinu hafi falist í samskiptum við
heimamenn og fann hún fyrir mikl-
um menningarlegum mun. Þegar
ekki var hægt að fá blóðgjöf með
hefðbundnum hætti þurfti að finna
aðrar lausnir. Hólmfríður greinir frá:
„Ófríska stúlkan komst nálægt því
að deyja. Á endanum lifði hún af og
eignaðist fóstrið og fylgjuna. Við gáf-
um henni járntöflur og hnetusmjör
og náðum henni ágætlega upp á
endanum. Stúlkan var 25 ára gömul
og átti átta börn heima. Okkur tókst,
í þetta skipti, að sannfæra hana um
að fara á getnaðarvörn og að
safna kröftum áður en hún
færi í frekari barneignir. Við
ráðlögðum henni að bíða
í tvö ár en hún vildi koma
aftur að ári liðnu, þá væri
hún tilbúin að halda áfram.“
Þrátt fyrir að hafa starfað við
þetta í 20 ár segir Hólmfríð-
ur svona atvik sitja eftir og
bætir við: „Manni finnst að
það eigi að vera hægt að
hafa þetta í betra formi.“
Unga kynslóðin sér ekki
fram á batnandi ástand
Mikill skortur er á starf-
andi ljósmæðrum í Suður-Súdan
en margar innlendar ljósmæður
hafa flúið land. Hólmfríður segir
innviði heilbrigðiskerfisins slæma
en um 1% af þjóðartekjum Suður-
Súdan fara í heilbrigðismál. „Það
eru nokkrar ljósmæður í landinu.
Við vorum tvær saman í vinnu og
erum alltaf að reyna að ráða fleiri.
Í þorpunum fá konur og ungbörn
þjónustu yfirsetukvenna. Þær hafa
lært hver af annarri en ekki hlotið
neina formlega menntun en hafa
lært hver af annarri,“ greinir Hólm-
fríður frá. „Okkar hlutverk er að
kynnast yfirsetukonunum og vera
í samskiptum við þær. Við þjálfum
þær og kennum þeim hvernig þær
geta brugðist við mismunandi að-
stæðum og áttað sig á hvenær þarf
að senda konur á heilsugæsluna.
Það getur hins vegar tekið marga
daga að ganga á næstu heilsugæslu
og því fæða flestar konur heima hjá
sér með aðstoð yfirsetukvenna,“
segir Hólmfríður.
„Við viljum að fleiri konur
sæki í mæðraverndina og fæði á
heilsugæslunni. Konurnar sjá þó
enga ástæðu til að koma langa
vegalengd á heilsugæsluna þegar
ekkert alvarlegt amar að. Það get-
ur verið erfitt fyrir ófrískar konur
að ganga í nokkra daga, sérstaklega
þegar ástandið er svona. Vanda-
málið er þetta áralanga stríð.“ Í
fyrstu sendiför Hólmfríðar til Suð-
ur-Súdan, árið 2003, var stríðið háð
við Súdan í norðri. Í síðari ferðinni,
árið 2015, hafði stríðið breyst í borg-
arastyrjöld milli ættbálka landsins.
Hólmfríður segir lítið hafa breyst.
„Kynslóðin sem núna er ung reikn-
ar ekki með því að ástandið muni
batna, því miður.“ n
Karamella og perur Súkkulaði og ferskjur Vanilla og kókos
Bragðgóð grísk jógúrt að vestan
„Fyrsta verkið var að klippa
n Áslaug og Hólmfríður störfuðu á átakasvæði í Suður-Súdan n Íslenskir hjúkrunarfræðingar víða um heim
Suður-
Súdan
upp lásana aF sjúkrahúsinu“
„Kannski er Suður-
Súdan sem
sjálfstætt ríki dæmt til
glötunar.“
Daglegt líf í vinnunni Hólmfríður ásamt vinnufélaga og skjólstæðingum.
Eru í samskiptum við fólkið í þorpunum
Þar hljóta konur og ungbörn þjónustu yfirsetu-
kvenna sem hafa lært hver af annarri.
Hólmfríður Garðarsdóttir, hjúkrunarfræ
ðingur og
ljósmóðir Segir lítið hafa breyst milli áranna 20
03 og 2015
þegar hún starfaði í Suður-Súdan.
Grátandi móðir fylgist
með veikburða dóttur
sinni Í Suður-Súdan fæða
flestar konur í heimahúsum
en þurfa stundum að ganga
langar vegalengdir til að
nálgast heilbrigðisþjónustu.
MynD AlbErt GonzAlEz FArrAn/ICrC