Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.2017, Blaðsíða 17

Helgarblað 27.–30. janúar 2017 Umræða 17
Daniel Defoe (Róbinson Krúsó) og
Enid Blyton (t.d. Ævintýrahafið), en
eitt af því sem þar er sameiginlegt er
talandi páfagaukur; Defoe var reynd-
ar fyrstur til að láta slíkan kveðja sér
hljóðs í skáldsögu, eins og Stevenson
viðurkenndi fúslega. Ég hef heyrt
suma spyrja undrandi þegar ég tala
um Fjársjóðseyju Stevenson, t.d. að
undanförnu sem ein helstu tíðindi
útgáfu síðasta árs, hvort hér sé ekki
um „unglingabók“ að ræða. Satt er
það að drengur á unglingsaldri seg-
ir drjúgan hluta sögunnar, en þegar
skáldsaga er skrifuð af slíkri stílsnilld
sem hér um ræðir og af jafn yfirfljót-
andi hugmyndaflugi, þá verður það
ekkert minna listaverk út af þannig
efnisatriðum; menn gætu eins far-
ið að kalla Brekkukotsannál Laxness
unglingabók vegna aðalpersónunn-
ar.
Long John og Ben Gunn
Persónusköpunin í Fjársjóðseyju
Stevenson er stórbrotin og ævin-
týraleg, en enginn jafnast samt á við
þann litríkasta, Long John Silver;
Langa Jón Silfurs. Einfætta sjóræn-
ingjann og mælskusnillinginn, sem
einmitt gengur um með sinn talandi
páfagauk á öxlinni; sá heitir eftir Flint
skipstjóra sem á sínum tíma átti fjár-
sjóðinn, eða „safnaði honum“ væri
kannski réttara að segja. Sögunni
vindur svo fram á einhvern
þann hátt sem búast má við;
það eru í bland sjóræningjar úr
áhöfn gamla kapteinsins, Flint
skipstjóra sem faldi fjársjóðinn,
sem hafa munstrað sig á leið-
angursskipið og þeir hyggja á
uppreisn gegn góðu mönnun-
um, sem hafa uppdráttinn í
fórum sínum, strax og gott
tækifæri gefst til. En óvæntir
atburðir verða, eins og þegar
aðaldrengurinn rekst á mann
þarna suður frá sem hafði ver-
ið skilinn einn eftir á fjársjóðs-
eyjunni mörgum árum fyrr,
og er auðvitað búinn að finna
gullið og gersemarnar og færa
á annan stað, þannig að það
tjóar lítt fyrir uppreisnarmenn
að ná kortinu á sitt vald. Sjó-
ræningjarnir vita ekki af þeim
sem var skilinn eftir, Ben
Gunn, en heyra hann kalla og
þekkja aftur röddina og verða
dauðhræddir, halda að þar
sé draugur að hrópa, en hinn
snjalli Langi Jón Silfurs róar
þá með því að benda á að
rödd Ben Gunn endurkastist
frá nálægum klettum, og kemur með
þær eðlisfræðilegu upplýsingar að
raddir drauga bergmáli ekki, eða að
hann hafi í það minnsta aldrei heyrt
um slíkt.
Það er skemmst frá því að segja
að þýðing Árna Óskarssonar er alger
snilld, viðheldur bæði ljóðrænu og
klassískri upphafningu í textanum,
en jafnframt húmor hans og glað-
værð.
„Gulleyjan“
Þessi bók Stevenson hafði áður ver-
ið gefin út á íslensku undir nafninu
„Gulleyjan“ og þannig þekkti mað-
ur söguna, bæði úr bíómyndum og
gott ef ekki teiknimyndasögu. Þetta
setti sjálfan mig í dálitla klemmu
fyrir þremur áratugum þegar ég
hafði ákveðið að gefa út tvær tengd-
ar skáldsögur, undir titlunum
Djöflaeyjan og Gulleyjan, því að mér
fannst eins og önnur bók ætti, að
minnsta kosti siðferðislega, réttinn
á síðarnefnda titlinum. Ég ákvað þá
að reyna að bjarga málunum með
því að fara í gegnum upprunalega
enska textann, las semsé bókina á
frummálinu, í leit að tilvitnun sem
ég gæti haft fremst í minni Gulleyju,
og þannig kinkað kolli til Steven-
son og sýnt hans bók virðingu. Og
var meðal annars mjög snokinn fyr-
ir ummælum Long John um draug-
ana og bergmálið. En ég fann samt
aldrei neitt sem myndi virka nógu
vel með efni minnar Gulleyju, sem
gerist í Thúlekampinum á Íslandi.
En á endanum áttaði ég mig svo á
því að þetta voru óþarfar áhyggjur,
ég var ekkert að hnupla titli Steven-
son, nema þá rangri þýðingu
hans – hún heitir jú Trea-
sure Island eins og hér hefur
komið fram.
Margvíðar persónur og
stór sýn
Í hasar- og ævintýrabókum
hafa persónur tendens til að
vera dálítið einvíðar; vondu
kallarnir eru bara vondu kall-
arnir og ekkert nema það.
En það er merkilegt dæmi
um hæfileika Stevenson, „af-
burðamannsins á hátindi
snilldarinnar“ svo við vitnum
aftur í Knut Hamsun, að for-
ingi óvinanna í Fjársjóðseyj-
unni er jafnframt mest heill-
andi og ógleymanlegasta
persóna bókarinnar. Hann er
gallharður glæpamaður, eins
og við er að búast af manni úr
hans starfsstétt, en jafnframt
frábærlega mælskur, sjarmer-
andi og skemmtilegur. Og það
er sérstaklega ánægjulegt, eins
og þeir lesendur sem klára bók-
ina munu sjá, hvernig Steven-
son tekst að sneiða hjá því að
láta Langa Jón fá þess konar
„makleg málagjöld“, sem hefði verið
leiðinlegt stílbrot fyrir söguna.
Það er stundum talað um að
skáldsagnahöfundar hafi misstóra
„sýn“ – „vision“; þá er kannski ver-
ið að tala um að höfundar hafi mis-
mikla hæfileika til að sjá yfir stórt
sögusvið. Íslensk dæmi um höfunda
með „stóra sýn“ væri til dæmis höf-
undur Njálu, með hinn langa sögu-
tíma, allar hinar ólíku persónur, það
mikla landsvæði sem er undir, og
hvernig smáir atburðir og söguleg-
ir stórviðburðir leika jafnt á sviðinu
í gegnum þá löngu bók. Sama mætti
segja um höfund Íslandsklukkunn-
ar, eða þá höfund Sturlungu. Og vilji
menn njóta meistaraverks höfundar
með mikla visjón þá er Fjársjóðseyj-
an eiginlega skyldulesning. n
Bjarni Blöndal
Löggiltur fasteignasali
bjarni@fastlind.is
Sími 662 6163
Ég kann að meta
eignina þína
„Í himnesku b jálæði“„Ég hef heyrt suma
spyrja undrandi
þegar ég tala um Fjár-
sjóðseyju Stevenson, t.d.
að undanförnu sem ein
helstu tíðindi útgáfu síð-
asta árs, hvort hér sé ekki
um „unglingabók“ að
ræða.
Langi Jón og Jim Hawkins
Mynd frá árinu 1911 eftir N. C. Wyeth.