Dagblaðið Vísir - DV - 25.04.2017, Blaðsíða 31

menning 27Vikublað 25.–27. apríl 2017
sem liggur að baki málverkinu. Í
verkaröð sem nefnist Cul-de-sac
blandar hann til að mynda saman
skrásetningu á sjálfum gjörningnum –
það er ljósmyndum af listamanninum
að mála – og niðurstöðu gjörningsins
í formi málverks. Þetta leggur hann
ofan á hvert annað og skeytir saman
í eitt tvívítt verk, bæði expressjónískt
og konseptúal, verk sem er allt í senn
málverk, ljósmynd og gjörningur.
Gjörningalistformið varð æ meira
áberandi í íslenskum listheimi og á
áttunda áratugnum var formið loks
að öðlast viðurkenningu víðar í sam-
félaginu. Árið 1980 varð Ólafur fyrstur
til að taka upp og sýna gjörning í Ríkis-
útvarpinu þegar hann vann útfærslu á
gjörningnum Regnbogi I sem hann
hafði fyrst framið í Gallerí SÚM tveim-
ur árum áður, en myndband af upp-
haflega gjörningnum er á sýn-
ingunni í Nýló.
„Gjörninginn fór fram í
Gallerí SÚM árið 1978 en þar
hafði Ólafur málað gler í öll-
um regnbogans litum og
braut síðan hvert á eftir öðru
með höfðinu. Margir töluðu
um hvað þeir væru smeyk-
ir um að hann myndi hrein-
lega skera sig á háls með
þessu. Þetta varð því svolítið
sögufrægur gjörningur sem
stigmagnaðist í frásögnum
manna í millum. Því miður
er bara til svarthvít upptaka
af þessum gjörningi.“
Gjörningar Ólafs voru
oftar en ekki líkamlegir og
óvægnir en þó uppfullir af
rómantík og fölskvalausri
fegurðarþrá. Þótt Ólaf-
ur hafi kannski ekki verið
frumkvöðull á sviði gjörn-
ingalistarinnar segir Þor-
gerður að hann hafi eflaust
haft umtalsverð áhrif á það
hvernig íslenskir listamenn
hugsuðu um skrásetningu
á tímatengdum miðlum.
„Hann var mjög tækni-
lega klár, bæði á myndavél og filmu.
Hann tók mikið af ljósmyndum en
hann var jafnvel fyrsti íslenski lista-
maðurinn til að nota myndbands-
upptöku til að skrásetja verk og
sýna.“
Huldumaður í íslenskri
nútímalistasögu
Þegar leið á níunda áratuginn fór
Ólafur að mála í sífellt meira mæli
og hætti nánast að taka ljósmynd-
ir. Þorgerður segir að þá verði mikil
vatnaskil í listsköpun hans.
„Við sáum að það væri eiginlega
ómögulegt að halda yfirlitssýningu
með verkum frá öllum ferlinum því
hann tekur hálfgerða U-beygju og
fer alla leið inn í málverkið. Hann
byrjaði að mála meira á ljósmyndir
sem hann stækkaði upp. Hann fer
að gera ýmsar tilraunir í myrkraher-
berginu, þar sem hann vinnur með
sprey og annað. Þetta er fígúratífara
og flippaðra en það sem hann gerði
í upphafi ferilsins, meiri afskræming
og makerí. Það kemur svolítið ann-
ar tónn í verkin, meiri agressjón. Ég
heyrði því fleygt fram einhvers stað-
ar að „nýja-málverkið“ eigi að hafa
eyðilagt Ólaf, en maður sér samt að
þessir tendensar voru strax til staðar
og mjög sterkir í mörgum fyrri verka
hans. Síðla 10. áratugarins vann hann
mikið með innsetningar úr gaddavír
og smjöri og svo bárujárni og torfi.
Hann vildi greinilega vera í takt í sam-
tímann og þetta virðast hafa verið
hans lausnir á þeim listastefnum sem
voru í gangi á þeim tíma.“
Ólafur hefur verið þekktur
meðal myndlistaráhugamanna
af hans eigin kynslóð en virðist
hafa fallið í svolitla gleymsku, að
minnsta kosti miðað við marga
af samferðamönnum hans í
listinni. Af hverju heldur þú að
Ólafur hafi ekki orðið sérstaklega
þekkt nafn meðal almennings á
Íslandi?
„Ég held að það séu margar
ástæður fyrir því að hann er ekki
þekktari en raun ber vitni. Ein
ástæðan er sú að verkin eru öll
einstök, það eru ekkert upplag
eða 50 eintök af einni ljósmynd
eins og maður sér gjarnan, þetta
eru allt „originalar.“ Þetta eru því
ekki mörg verk og hefur varla ver-
ið neinn möguleiki fyrir safnara
að eignast þau. Önnur ástæða
er sú að í seinni tíð fór hann að
gera erfið verk, ögrandi og oft
óþægileg. Kannski hafa ákveðnir
einstaklingar innan listheimsins
líka viljað forðast hann og „erfiðu
verkin.“ Annað er að hugmyndin
um listamanninn sem bóhem var
ennþá mjög ráðandi þegar Óli var
að byrja og hann hefur kannski vilj-
að halda þeirri hugmynd uppi – en
svo varð hann hægari með árunum
og gerði færri og færri verk. Síðasta
áratuginn glímdi hann svo við erfið
veikindi,“ segir Þorgerður.
„En hann hafði greinilega mikil
áhrif á marga jafnaldra sína, ég hef
heyrt marga tala um að Óli hafi
kveikt áhuga á myndlist hjá þeim.
Á opnun sýningarinnar heyrði
maður til dæmis margar ástarjátn-
ingar frá fólki sem hafði fylgst með
honum. Sögurnar af honum og
gjörningum hafa svo lifað áfram. Til
dæmis mætti Ragnar Kjartansson
himinlifandi á sýninguna og sagð-
ist loksins vera að sjá verkin eftir
„Óla Legend“ sem hann hafði svo
oft heyrt talað um þegar hann var í
Listaháskólanum. Tíu árum seinna
útskrifaðist minn árgangur úr LHÍ
án þess að hafa heyrt Óla nefndan
einu sinni á nafn. Sagan á það til að
taka einsleita stefnu ef henni er ekki
haldið við og það gleður okkur mik-
ið að fleiri fái núna að kynnast Ólafi
Lárussyni.“ n
Rolling Line stendur yfir í Ný-
listasafninu á annarri hæð Mars-
hall-húsins til 21. maí næstkomandi.
Vegleg bók kemur út samhliða sýn-
ingunni en þar eru meðal annars
textar eftir Halldór Björn Runólfsson,
Becky Forsythe og Þorgerði Ólafs-
dóttur, brot úr viðtölum við Ólaf og
marga vini hans og samstarfsmenn.
„Hann hafði greini-
lega mikil áhrif á
marga jafnaldra sína, ég
hef heyrt marga tala um
að Óli hafi kveikt áhuga á
myndlist hjá þeim.
Sýningarstjórarnir
Þorgerður Ólafsdóttir og
Becky Forsythe við eitt
verkanna á sýningunni
Rolling Line.