Dagblaðið Vísir - DV - 13.10.2017, Blaðsíða 63

menning 39Helgarblað 13. október 2017
„Ég hef verið að
segja við ungu
rapparana sem ég þekki
að ef þeir vilji gera eitt-
hvað sem er raunverulega
ögrandi þá ættu þeir bara
að þykjast taka trú.
„Kannski er það
skuggahliðin á
norrænni velferð, við
erum efnislega rík, en
andlega fátæk.
„Þeir sem fremja
þessi hryðjuverk
eru oftast bara venjuleg-
ir evrópskir ungir menn
á mínu reki – á margan
hátt svipaðir sjálfum mér.
veldur því að þeir gera þetta en
ekki ég? Ég hafði áhuga á því að
reyna – að því marki sem hug-
myndaflug mitt leyfir – að setja
mig í þessi spor og skrifa heiðar-
lega um þau,“ segir Halldór.
„Ein ástæðan fyrir því að mig
langaði að gera þetta er að mér
ofbýður satt best að segja oft um-
ræðan um þessi mál á Íslandi. Við
erum svo afskekkt og örugg og
leyfum okkur oft að „besserwiss-
era“ einhverja þvælu um líf og
trú annars fólks í krafti þessarar
fjarlægðar. Eftir árásirnar hérna í
Brussel, í París og London fannst
mér umræðan á Íslandi og víð-
ar á Vesturlöndum mest byggj-
ast á því að afgreiða þær sem
svo að þarna hafi hið illa verið á
ferðinni, að illa innrættir heimsk-
ingjar hafi látið telja sér trú um
að fremja sjálfsmorðsárás í von
um paradísardvöl að launum. Að
vísu er það skemmtilega sann-
kristið viðhorf sem felur í sér að
heimurinn sé í raun barátta góðs
og ills. Mér finnst þetta hins vegar
lýsa alveg hreint sláandi litlum
mannskilningi, hvað þá vilja til
þess að skilja aðstæður og hlut-
skipti framandi fólks. Kannski ýtti
það mér ómeðvitað út í það að
vilja skrifa um þetta á persónu-
legan hátt.“
Trúarbrögðin eru hreyfiafl
Eitt af viðfangsefnum bókar-
innar er gildisleysi, einmana-
leiki og yfir borðsmennska í hin-
um snjallvædda samtíma og
svo þvert á móti sannfæring og
innileiki trúarinnar. Önnur að-
alpersóna bókarinnar, Stefán
Falur, fjölfróður og sérstakur
karakter – sveitaballapoppari,
tukthúslimur, bankamaður og
frumkvöðull – sem verður hálf-
gerður lífsleiðbeinandi Arn-
mundar sækir kraft sinn í kristna
trú. Manni er boðið að skilja til-
finningar hans og trúarsannfær-
ingu.
Af hverju langaði þig að fjalla
um trúna á þennan hátt?
„Á Íslandi er nánast full-
komin efnisleg velmegun, þetta
er eitt öruggasta ríki heims, ef
ekki það öruggasta, og í augum
útlendinga er Ísland paradís á
jörð – fyrir utan veðrið. En þrátt
fyrir þetta virðist ríkja djúpstæð
óhamingja og heift meðal Ís-
lendinga. Maður finnur að hér
er ekki mikil samfélagshugsun
og það virðist ekki vera neinn
siðferðilegur grunnur sem við
getum sameinast um. Kannski
er það skuggahliðin á norrænni
velferð. Við erum efnis lega rík,
en andlega fátæk. Ég held að
þetta stafi ekki síst af því að við
teljum að við séum búin að fatta
á undan bróðurparti heims-
byggðarinnar að Guð sé ekki til
– að fólk sem trúir sé bara brjál-
æðingar eða einfeldningar. Þetta
er svo mikið dramb! Það erum
við sem erum fíflin, ekki fólk-
ið sem fer á hnén og biður æðri
mátt um miskunn. Trúarbrögð
eru hreyfiafl tilverunnar fyrir
milljarða manna, það dýpsta í
hverri menningu, og ef við skilj-
um þau ekki þá getum við ekki
skilið neitt annað,“ segir Halldór.
„Ísland er gríðarlega trúlaust
land. Ég þekki nánast engan
sem er trúaður og maður tekur
eftir því að fólk byrjar oft bara
að ranghvolfa í sér augunum
þegar það hefst einhver umræða
um trúarbrögð. Það er eigin-
lega ekkert minna kúl á Íslandi
í dag en að vera trúaður. Þegar
Neymar eða Messi benda til
himins eftir að hafa skorað segja
margir Íslendingar: „Ég fæ bara
grænar bólur!“ Ég hef verið að
segja við ungu rapparana sem
ég þekki að ef þeir vilji gera eitt-
hvað sem sé raunverulega ögr-
andi þá ættu þeir bara að þykjast
taka trú. Það er alveg áskorun að
gera Ellingsen töff, en ef þeim
tækist að gera þjóðkirkjuna töff
þá virkilega tæki ég ofan hattinn
fyrir þeim. Næsta skref væri svo
Framsóknarflokkurinn. Hinn
kúgaði á Íslandi í dag er þjóð-
kirkjumanneskja í Framsóknar-
flokknum.“
Helgisiðirnir sem inntak
trúarinnar
Ég veit að þú hefur verið að prófa
þig áfram með ýmsa ritúala
trúarbragðanna, svo sem að
stunda föstu. Hefur það gefið þér
einhvern dýpri skilning á merk-
ingu trúarbragðanna?
„Spurningin um trú og merk-
ingu trúarbragða tengist spurn-
ingunni hvort Guð sé til ekki
neitt. Það er grundvallaratriðið –
ekki það að spurningin um tilvist
Guðs sé ekki líka gífurlega djúp.
En ég hef engan bakgrunn í trú
og er ófermdur og á erfitt með
að segja hvort skilningur minn
hafi dýpkað mikið. Ég fékk í það
minnsta mikinn áhuga á pæling-
um um að merking trúarbragða
felist einna helst í ritúalnum,
að merkingin sé í iðkuninni, því
þannig komist fólk í snertingu
við helga tímann.“
Þú meinar að með því að
fylgja ákveðinni forskrift og fara
í gegnum tilteknar ritúalískar
hreyfingar geti maður komist í
ástand sem er handan við hefð-
bundna skynjun og línulegan
hversdagslegan tíma?
„Já! Þetta er því spurningin
um hvað iðkunin gerir fyrir
þig. Af hverju hefur fólk stund-
að þetta í þúsundir ára, jafn-
vel löngu fyrir Krist – af hverju
stenst þetta svona tímans tönn?
Og auðvitað reyndist það vera
þannig að um leið og maður
fer að stunda eitthvað eins og
lönguföstu sjálfur, fer maður að
skilja þetta á annan hátt. Trú er
fyrst og fremst spurning um iðk-
un – en ekki einhverja heilaleik-
fimi um frumspeki. Þú sest ekki
bara niður í stól heima hjá þér í
Hlíðunum, nýbúinn að lesa bak-
þanka í Fréttablaðinu, og spyrð
þig hvort Guð sé til, og ef svarið
er nei þá getur þú bara sagt að
margir milljarðar manna séu
hálfvitar því þeir hafi ekki fattað
þetta.“
Erum enn að gera upp hrunið
Eins og margar bækur sem gerast
á Íslandi í upphafi 21. aldar-
innar fer Aftur og aftur fram í
skugga bankahrunsins og tekst á
við atburði tengda því. Þar flétt-
ast enn fremur saman stríðið
gegn hryðjuverkum og íslenska
útrásin þegar Gordon Brown,
þáverandi forsætisráðherra
Bretlands, beitti hryðjuverka-
lögum gegn Landsbankanum
þar í landi. Mentorinn í sögunni
er einn af þeim ungu mönnum
sem tóku virkan þátt í banka-
útrásinni og starfar náið með
Hreiðari Má, Sigurði Einarssyni
og fleiri bankamönnum sem
hafa síðan verið dæmdir fyrir
fjármálagjörninga sína.
Nú eru komin tíu ár frá
bankahruninu, heldur þú að við
verðum brátt kominn á þann stað
að
það hætti að þurfa að vera
baksaga allra skáldsagna og við
getum farið að snúa okkur að
einhverju öðru?
„Ég ætla að vona að það verði
langt í það. Ég held að það sé
ennþá allt of stutt frá hruni til að
segja skilið við þetta – þótt okk-
ur finnist það stundum rosalega
langt. Hrunið er okkar Kenn-
edy-morð, stóri atburðurinn
sem litar allt samfélag okkar og
býr til viðvarandi paranoju. Við
þurfum að tala hundrað sinn-
um meira um þetta. Umræðan
um Hrunið er ennþá of Spaug-
stofuleg. Við klöppum fyrir okk-
ur sjálfum með því að hlæja að
„vondu bankamönnunum“ eða
afgreiðum þá á sama hátt og ís-
lömsku hryðjuverkamennina,
sem illa heimskingja.
Til að komast lengra þurf-
um við að horfast í augu við
þetta á þeim forsendum sem
þetta var reist og hvar við vor-
um sem samfélag. Þó að mínar
persónulegu skoðanir séu eins
og flestra, mjög dæmandi fannst
mér mikilvægt að reyna að fjalla
um þetta eins og ég ímynda mér
að þetta hafi verið í augum ungs
manns sem fylgdist með, trúði á
þetta í einlægni og var að reyna
að gera sitt besta. Persónan er
þó á sama tíma í hringiðunni á
mjög íslenskum forsendum, í
gegnum rétt tengsl óháð verð-
leikum. Mig langaði að horfa
á þetta heiðarlega með aug-
um þessa manns, manns sem
sér þetta bláeygur, lítur upp til
þessara manna og vill vera eins
og þeir,“ segir Halldór.
„Við eigum ennþá eftir að
komast á þann stað að geta
„feisað“ þetta dæmi sem þjóð,
ekki bara sættast á „ narratífið“
um að þarna hafi saklaus og
hrein þjóð lent í höndunum á
vondum mönnum. Við eigum
mjög langt í land með að skilja
sátt við þetta mál.“ n
Upphaf heimsins „Að mörgu leyti
finnst mér eins og heimurinn hafi byrjað
þá og allt sem hafi gerst síðan hafi verið
eins og gárur þess dags.“
Aftur og aftur Þriðja bók Halldórs Armands kemur út hjá Forlaginu í næstu viku.