Dagblaðið Vísir - DV - 13.10.2017, Blaðsíða 64

40 menning Helgarblað 13. október 2017
Ekki það Afganistan sem við erum vön að sjá
R
IFF færir okkur kvikmynd-
ir á hvíta tjaldið sem við
myndum annars ekki sjá.
Leiknar myndir, heimilda-
myndir og stuttmyndir frá öllum
heimshornum sem færustu sjó-
ræningjar ættu í erfiðleikum með
að finna á torrent-síðum. Fransk/
þýska heimildamyndin Nothing-
wood er á boðstólum á hátíðinni
nú í ár og getur svo sannarlega
talist falinn gimsteinn.
Hamfarabíó
Myndin er gerð af tiltölulega
óþekkum frönskum leikstjóra,
Soniu Kronlund, sem fylgir kollega
sínum, Salim Shaheen, eftir við
kvikmyndatökur. Shaheen er af-
ganskur leikstjóri og leikari sem
hefur gert vel yfir 100 kvikmynd-
ir en engin þeirra hefur ratað
inn á kvikmyndagagnagrunninn
IMDb og er titill heimilda-
myndarinnar skírskotun til þess.
Shaheen segir sjálfur: „Bandarík-
in hafa Hollywood, Indland hefur
Bollywood, en Afganistan hefur
Nothingwood … af því að við eig-
um ekkert.“
Myndir Shaheens eru gerðar
fyrir ákaflega lítið fjármagn, með
fámennu tökuliði, engu handriti
og sömu leikurunum í öllum hlut-
verkum. Stuttmyndir framhalds-
skólanema á Íslandi eru mun fag-
mannlegri en verk Shaheens. Í
Nothingwood sjáum við þegar
tökur á sjálfsævisögu hans standa
yfir en söguþráðurinn virkar ansi
samhengislaus, atriðin eru skelfi-
lega illa leikin og oftar en ekki
bresta leikararnir í söng og dans,
eða réttara sagt hreyfa varirnar
eftir vinsælum afgönskum popp-
lögum. Fyrir vestræna áhorf-
endur virkar þetta eins og hrein-
asti kjánaskapur. En hvert sem
Shaheen fer er honum fagnað eins
og kvikmyndasnillingi.
Syndabælið Kabúl
Þessi mynd fangar áhorfandann
algerlega og ástæðan er tvíþætt.
Annars vegar er Shaheen sjálfur,
sem er frakkur, fyndinn, óútreikn-
anlegur og hrífandi persónuleiki.
Hann skammar sífellt tökulið sitt,
sem er að miklu leyti samsett af
sonum hans. Ef honum líkar ekki
frammistaðan stekkur hann sjálf-
ur fram fyrir myndavélina með til-
þrifamiklum dansi og varahreyf-
ingum. Hann stærir sig og skáldar
sögur sem allir í kringum hann
vita að eru þvættingur. Hann hrifs-
ar vélbyssur af hermönnum og
otar þeim að fólki. Svo býður hann
fólki te. Hvert sem hann fer hópast
fólk í kringum hann og hann nær-
ist á athyglinni.
Hin ástæðan er sú að áhorf-
andinn fær að sjá þær hliðar
Afganistan sem birtast ekki í frétt-
um. Við sjáum Kabúl sem frjáls-
lynda borg þar sem konur ganga
ekki um í búrkum og margar hverj-
ar ekki einu sinni með slæður. Við
sjáum brot úr poppmyndbönd-
um sem verða að teljast nokk-
uð ögrandi, að minnsta kosti á
mælikvarða þessa heimshluta.
Einn leikaranna er klæðskipting-
ur með naglalakk og varalit og
enginn virðist kippa sér upp við
það. Neon lýstir skemmtistaðirnir
minna helst á syndabælið Las
Vegas. Í dreifbýlinu eru konurn-
ar minna sýnilegar en umburðar-
lyndið þar virðist töluvert meira en
við erum vön að sjá.
Í Nothingwood eru flestir
hressir og kátir og taka sig mátu-
lega alvarlega. En það sem slær
áhorfandann er að allir sem koma
við sögu eru markaðir af stríði.
Í Afganistan hefur geisað nærri
samfelld styrjöld síðan Sovét-
menn réðust inn í landið fyrir tæp-
um 40 árum. Sumir bera líkamleg
eða andleg sár, sumir hafa misst
sína nákomnustu og sumir séð
fólk drepið. Það versta við þetta er
að fólkið virðist telja þetta eðlilegt
ástand, enda þekkir það ekkert
annað en stríð.
Niðurstaða
Það er varla hægt að hæla þessari
mynd nógu mikið. Hún er í styttri
kantinum, aðeins um 85 mínútur,
og hvert einasta atriði er áhugavert
á einhvern hátt. Myndin fær mann
til að hugsa, hrífast með og skelli-
hlæja. Vegna þess hversu alúðleg
viðfangsefnin eru þá hlær maður
með en ekki að þeim. Vonandi
halda Shaheen og félagar áfram að
gera gott-vont kvikmyndaefni og
dreifa gleði hvert sem þeir fara. n
Ekkert-wood Nothingwood fylgir eftir hinum óútreiknanlega afganska kvikmynda-
gerðarmanni Salim Shaheen þegar hann gerir óvenjulegar kvikmyndir sínar.
„ Myndin fær mann
til að hugsa, hríf-
ast með og skellihlæja.
Kvikmyndir
Nothingwood
Leikstjóri: Sonia Kronlund
Leikarar: Sonia Kronlund, Salim Shaheen,
Qurban Ali
Framleiðendur: Laurent Lavolé , Melanie
Andernach
Útgáfuár: 2016
Lengd: 85 mínútna
Myndin var sýnd á Alþjóðlegri kvikmynda­
hátíð í Reykjavík, RIFF.
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Farsýningarrými
Ásgerður Birna og Helena útvarpa myndlist á Rás 1 undir merkjum GSM
S
ýningarrými fyrir myndlist
þurfa ekki endilega að sam-
anstanda af fjórum hvítum
veggjum og sléttum gólf-
fleti. Rýmið getur jafnvel verið
færanlegt og óefnislegt. Þetta er að
minnsta kosti skoðun myndlistar-
kvennanna Ásgerðar Birnu Björns-
dóttur og Helenu Aðalsteinsdóttur
en þær eru listrænir stjórnend-
ur GSM, færanlegs sýningarrýmis
fyrir myndlist sem hefur tekið sér
bólfestu í útvörpum landsmanna
örskamma stund öll kvöld vikunn-
ar, sem hluti af myndlistarhátíð-
inni Sequences VIII. Fimm ólíkir
myndlistarmenn fá að nýta þetta
þriggja mínútna sýningarrými á
öldum ljósvakans til að skapa fjöl-
breyttar hljóðmyndir og gjörn-
inga. Birna og Helena eru búsett-
ar í Amsterdam í Hollandi en eru
staddar hér á landi til að sýna verk
sín á Sequences auk þess að stýra
þessu nýstárlega sýningarrými.
Sýningarrými heima í stofu
„Hugmyndin um GSM kviknaði
út frá útvarpsstöð sem við settum
upp í Hrísey með Laumulistasam-
steypunni,“ segir Birna, en sam-
steypan sem um ræðir er árleg
vikulöng vinnustofudvöl þar sem
hópur listamanna kemur saman
og vinnur að sköpun í tilteknum
miðli – en í fyrra hélt hópurinn úti
listrænni útvarpsstöð á eyjunni.
„Þá fórum við að hugsa hvað
það væri áhugavert að vera með
sýningarrými sem kæmi til fólks
frekar en að fólkið þyrfti að mæta á
ákveðinn stað,“ segir Birna og Hel-
ena skýtur inn í: „Já, sýningarpláss
sem tekur bara yfir rýmið sem fólk
er í hverju sinni. Okkur finnst mjög
spennandi að hugsa til þess að fólk
sé að mæta á sömu sýninguna en í
ólíkum rýmum, og sýningin mót-
ast þá af því rými sem fólk er í.“
En af hverju kallið þið rýmið
GSM þegar það tekur sér bólfestu í
útvarpinu?
„GSM var eiginlega fyrsta tækið
sem var ekki tengt landlínu, fyrsta
færanlega tækið sem þú gast verið
tengdur hvar sem er,“ segir Helena
og Birna bætir við: „Já, þetta var
ákveðin bylting þegar bylgjurnar
voru orðnar alls staðar. Þú gast haft
tækið í vasanum hvar sem þú varst
og svarað þegar þú vildir. Þetta er á
sama hátt færanlegt sýningarrými
sem við stefnum á að opna í mjög
mismunandi rýmum. Nú erum við
að vinna með RÚV, en ef þau hafa
ekki áhuga á að vinna áfram með
okkur, þætti okkur til dæmis mjög
gaman að vinna með FM957 eða
einhverjum allt öðrum.“
Tíminn er rýmið
Sequences hefur allt frá stofnun
lagt áherslu á list sem unnin er
eða sýnd er í rauntíma – gjörn-
inga, myndbönd, eða aðra kvika
myndlist. Í ár er þema hátíðar-
innar „Sveigjanlegar stundir“ og
segja aðstandendur GSM að það
megi vel skilja sýningarrýmið út
frá þessum meginþræði.
„Eitt af því sem við vildum
leggja áherslu á var að þetta er
rými, sýningarrými er bara eitt-
hvert ákveðið pláss fyrir listina,
það getur verið hvítt fullkomið
rými, það getur verið bílastæða-
kjallari, gamalt hús eða tími í út-
varpsútsendingu. Hérna erum
við því að vinna með tímann sem
rými, þetta pláss í dagskrá Rásar
1 sem rými,“ segir Birna. „Við sjá-
um þetta eiginlega fyrir okkur sem
sjálfstæðar litlar sýningar, nokkrar
innsetningar í hljóðbylgjum,“ bæt-
ir Helena við.
Listamennirnir fimm nálgast
tímann í útvarpinu á ólíkan hátt,
flytja verk sín ýmist í beinni út-
sendingu eða nota upptökur, ein-
hver verkin eru nánast eins og
hefðbundin tónlist, önnur eru
hljóðmyndir byggðar á myndverk-
um og það er gjörningabragur á
enn öðrum verkum.
„Myndlistarmenn þurfa náttúr-
lega svo oft að velta fyrir sér rým-
inu áður en þeir setja upp verk eða
sýningar. Okkur fannst spennandi
að fá ólíka myndlistarmenn til að
sýna – ekki bara einhverja sem
höfðu áður verið að vinna með
hljóð. Okkur fannst ekkert minna
spennandi að sjá þá reyna að þýða
myndlistarverkin sín yfir í hljóð,“
segir Birna.
Þegar viðtalið er prentað er
aðeins ein sýningaropnun eftir
í GSM, þegar Styrmir Örn Guð-
mundsson sýnir verk sitt klukkan
fjórar mínútur í tíu á föstudags-
kvöld á Rás 1. En sýningarn-
ar munu hanga uppi næstu tvær
vikur í Sarpinum á RÚV auk þess
sem hægt verður að hlusta á þau
um helgina í sérstökum GSM-
grjónapúðum í galleríinu Ekkisens
við Bergstaðastræti. n
Listamenn sem hafa sýnt í
GSM
Hægt er að nálgast verkin í Sarpinum á
RÚV
Eggert Pétursson
Florence Lam
Sara Magenheimer
Cally Spooner
Styrmir Örn Guðmundsson
Útvarpa myndlistinni Ásgerður Birna og Helena fyrir utan galleríið Ekkisens en þar er
hægt að setjast í sérstaka GSM-grjónapúða og hlusta á myndlistarverkin sem voru frum-
flutt á Rás 1 í vikunni. Mynd DV ehf / Sigtryggur Ari
„Við erum að vinna
með tímann sem
rými, þetta pláss í dag-
skrá Rásar 1 sem sýn-
ingarrými.
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is