Barnablaðið - 26.02.2017, Blaðsíða 7

BARNABLAÐIÐ 7
Bolludagur er á mánudag
A
Ð
Ú
N
S
U
T
S
Ö
F
A
G
N
A
L
G
Æ
T
I
Ð
A
L
U
K
K
Ú
S
V
Æ
R
Á
Ú
R
I
S
V
Þ
L
A
K
S
Á
P
U
Í
R
E
A
V
S
K
U
T
Í
G
Ó
Ð
L
P
R
Ó
R
S
Æ
V
A
T
U
Á
E
A
L
S
Í
U
M
Í
M
Í
O
L
S
U
L
R
O
T
M
S
G
L
G
G
S
K
Ó
Ö
Þ
S
B
A
V
U
L
A
Ó
A
O
L
Ó
R
F
Í
R
O
I
R
N
A
D
I
M
Þ
A
Ð
E
U
E
K
K
Ú
J
Í
N
U
L
I
L
L
I
G
G
L
U
S
G
Ó
S
D
L
A
A
I
Í
K
O
N
M
S
Ð
L
M
Ú
I
L
T
N
T
V
J
M
Ö
A
G
Þ
A
A
R
M
O
S
A
I
Þ
M
Ð
L
Æ
E
Í
R
A
K
A
B
N
S
D
E
I
G
S
B
O
L
L
U
R
Æ
Ú
O
L
L
U
R
D
N
Ö
V
U
L
L
O
B
Á
Getur þú fundið feitletruðu orðin í orðasúpunni? Þau eru
ýmist falin aftur á bak, áfram, upp, niður eða á ská.
G
Ö
V
Í
R
A
Æ
G
Ó
Ð
D
R
U
U
N
L
Á
L
S
S
Í
M
O
N
Ú
L
I
B
Í
S
L
L
I
M
Í
R
L
K
S
S
Ö
J
S
P
Í
E
Ó
I
E
R
J
N
F
L
A
G
Þ
E
V
A
T
K
J
Ö
T
B
Bolludagur er sjö vikum fyrirpáska
ogupphaf lönguföstu. Hannber
alltaf upp ámánudag. Á Íslandi
tíðkast að borða bollur og áður fyrr
voru líka til langaföstusnúðar.
Þennandag seljabakarí yfirmilljón
bollur, ýmistmeð rjóma, súkkulaði
eðaglassúr. Sumar bollur eru einnig
með rúsínum, sultu eða fylltarmeð
öðrugóðgæti. Hægt er að velja um
vatnsdeigsbollur eðagerbollur,
og fá sér svofiskibollur eðakjöt-
bollur í kvöldmat. Kannt þú
aðbúa tilbolluvönd?
K
E
N
N
A
R
IN
N
.I
S
Drátthagi blýanturinn
Hver er eðli-
legur blóð-
þrýstingur?
VÍS INDAVEFURINN
Á sama hátt og lögmál Oh
ms segir
okkur að rafspenna sé ma
rgfeldið
af rafstraum og viðnámi, e
r
blóðþrýstingurinn margfeld
ið af
því blóðmagni sem hjartað
dælir
á tímaeiningu og viðnámi
æða-
kerfisins.
Þegar hjartað dregst sama
n
og dælir blóði út í ósæðina
,
meginslagæð líkamans, h
ækkar
þrýstingurinn í slagæðunu
m og
nær hámarki við lok hjarta
sam-
dráttarins; þetta eru efri m
örk
blóðþrýstingsins. Á meðan
hjartað
hvílist milli samdrátta renn
ur blóð-
ið út eftir slagæðakerfinu.
Við það
lækkar slagæðaþrýstingur
inn og
nær lágmarki rétt áður en
hjartað
dregst saman næst; þetta
eru
neðri mörk blóðþrýstingsin
s.
Blóðþrýstingur er því ávallt
gefinn
upp sem tvær tölur, efri m
örk og
neðri mörk, og einingin se
m enn
er notuð er mm Hg (millim
etrar
kvikasilfurs).
Eðlilegt er að efri mörk bló
ð-
þrýstings séu undir 130 og
neðri
mörk undir 85. Ef efri mör
kin eru
140 eða yfir eða ef neðri m
örkin
eru 90 eða þar yfir er talað
um að
viðkomandi sé með háan b
lóð-
þrýsting, öðru nafni háþrýs
ting.
Hár blóðþrýstingur er í rau
n ekki
sjúkdómur heldur sjúkdóm
sein-
kenni en um sjúkdóminn s
em
veldur þessu er ekki mikið
vitað.
Vitað er að erfðir skipta m
iklu
máli, barn sem á báða fore
ldra
með háþrýsting er til dæm
is í
verulegri hættu að fá sjúkd
óminn.
Ýmsir umhverfisþættir skip
ta
líka máli, til dæmis hækka
offita,
reykingar og mikil áfengisn
eysla
blóðþrýstinginn. Háþrýstin
gur er
algengur, í Evrópu og Norð
ur-Am-
eríku fá 10-20% fólks þenn
an
sjúkdóm. Flestir fá sjúkdóm
inn á
aldrinum 25 til 55 ára og h
ann er
sjaldgæfur fyrir tvítugt.
Svarið er af Vísindavefnum
og birt
með góðfúslegu leyfi Vísind
avefsins.