Víkurfréttir - 17.07.2014, Blaðsíða 12

fimmtudagurinn 17. júlí 2014 • VÍKURFRÉTTIR12
Njarðvíkingurinn Daníel Guðbjartsson komst nýverið, einn Suður-nesjamanna, á lista Thompson Reuters fjölmiðla- og upplýsinga-
samsteypunnar yfir áhrifamestu vísindamenn samtímans. Olga Björt
hitti Daníel í bækistöðvum Íslenskrar erfðagreiningar og spurði hann
út í líf og störf.
„Þessi listi var settur saman þannig að tilteknir voru einstaklingar og
talið hversu mikið er vitnað í greinar sem þeir höfðu skrifað. Mæli-
kvarði var hversu margar greinar höfðu verið birtar eftir okkur og
hversu mikið vitnað í þær. Við erum tíu hjá Íslenskri erfðagreiningu
á þessum lista og að vonum mjög stolt af þessu. Það er gaman þegar
gengur vel,“ segir Daníel sem auk þess að starfa sem vísindamaður hjá
Íslenskri erfðagreiningu er hann rannsóknaprófessor við Læknadeild
Háskóla Íslands.
Mikil þróun í erfðavísindum
„Ég samdi við Kára Stefánsson á
sínum tíma um að gera doktors-
verkefnið mitt hér. Það fjallaði um
tengslagreiningu, ákveðna tegund
af erfðafræðigreiningu, sem er
reyndar ekki mikið notuð lengur.
Gríðarleg þróun hefur orðið í til-
raunatækni í erfðafræði og bylting
frá því ég byrjaði hér fyrir 16 árum,“
segir Daníel. Vísindavinna starfs-
fólks hjá Íslenskri erfðagreiningu
snýst um erfðamengið og hvernig
það erfist á milli kynslóða. „Núna
er hægt að lesa allt erfðamengið.
Það er eitthvað sem var ekki hægt
að láta sig dreyma um þegar ég var
að byrja í þessu. Núna raðgreinum
við fleiri hundruð manns í hverjum
mánuði.“ Daníel líkir erfðameng-
inu við bók sem geymir uppskrift
að lífi. „Mannfólkið er með 99,9%
sams konar erfðamengi. Það sem
er öðruvísi stjórnar augnlit, háralit,
hæð og þyngd. Við skoðum hvaða
fólk er líklegt til að fá sjúkdóma og
slíkt og starfið gengur mikið út á
það að skilja sjúkdóma. Það eru svo
margir þeirra sem við bara skiljum
ekki eins og krabbamein, sykur-
sýki og hjartasjúkdómar. Þeir eru
flóknir og margt sem veldur þeim,“
segir Daníel.
Hafa sýni 100 þúsund manns
Aðspurður segir Daníel að vísinda-
lega hafi vinnan gengið mjög vel.
Mælikvarðinn á hversu merkileg
vinna vísindamanns sé hvort að
hann nái að fá afrakstur hennar
birtan í merkilegum tímaritum og
hversu mikið sé svo vitnað í grein-
arnar. „Þeim mun merkilegri upp-
götvanir sem þú gerir, þeim mun
merkilegri tímarit. Ritrýnendur
slíkra tímarita eru aðrir fræði-
menn, engir ritstjórar. Við höfum
verið mjög framarlega í uppgötv-
unum á milli tengsla í erfðameng-
inu og sjúkdómum. Gagnasettið
sem við erum með hérna er með
því stærsta í heiminum - líklega
það stærsta. Við höfum sýni úr vel
yfir 100 þúsund manns og erum í
mikilli samvinnu við Landspítal-
ann og lækna þar. Þetta er einstakt í
heiminum,“ segir Daníel.
Birta allt og leyna engu
Daníel segir að góð heilbrigðis-
þjónusta eins og á Íslandi sé nauð-
synleg til þess að geta greint sjúk-
dóma með rannsóknum á fólki.
Aðgerðaupplýsingar, sjúkdóma-
upplýsingar og ættfræðigrunnur-
inn séu mikilvæg og einnig hjálpi
að þjóðin er tiltölulega einsleit;
komi af tiltölulega fáum hópi sem
stækkaði. „Kári er búinn að koma
því þannig fyrir að við erum með
gríðarlega góða aðstöðu í frjálsu
umhverfi. Rannsóknir á erfða-
efnum eru rosalega dýrar. Þetta er
í raun eins og að vera í háskóla. Við
birtum allt og leynum engu, svo
að vísindasamfélagið geti nýtt sér
og mögulega notið góðs af ef það
hefur áhuga á. Það er alls ekki alls
staðar svoleiðis.“
Langaði líka að verða læknir
Daníel lærði stærðfræði í háskóla
eftir að hann lauk framhaldsskóla-
námi í FS, en hafði líka mikinn
áhuga á læknisfræði. „Á tímabili
var ég að hugsa um að skipta yfir
í læknisfræði og mér finnst mjög
skemmtilegt að vinna í einhverju
svona eins og núna. Manni finnst
maður vera að gera meira gagn
hérna, þó að þetta séu bara grunn-
rannsóknir. Við erum að auka
skilning sem vonandi hefur góð
áhrif í framtíðinni.“ Hann bætir
einnig við að komið hafi í ljós
erfðasjúkdómar sem séu sérstakir
fyrir Ísland og Daníel og félagar
hafi fundið stökkbreytingar sem
valdi þeim.
Gætu komið í veg fyrir of
bráðan dauða
Hann nefnir til dæmis hjartasjúk-
dóminn gáttatif sem ungt fólk
getur fengið. „Hægt væri að koma
í veg fyrir of bráðan dauða þessa
fólks með því að setja það á tiltekið
skaðlaust lyf. Þannig að í raun gæt-
um við fundið þetta fólk og hvatt
það til að taka þessi lyf. Við bara
megum það ekki vegna siðferðis-
reglna. En þegar tekin er röntgen-
mynd af einhverjum, og á henni
greinist t.d. æxli, ber fólki skylda til
þess að tilkynna það. Í erfðarann-
sóknum gilda aðrar reglur. Þetta
er nýtt og fólk er hrætt við þetta.
Það þarf bara að ræða þetta betur.
Það væri t.d. möguleiki á að útbúa
vefsíðu þar sem fólk gæti flett upp
á upplýsingum um sjálft sig ef það
vill.“
Glórulaust efni í drasltímaritum
Daníel segir þó að flest fólk sé í
lagi að upplagi en heilbrigður lífs-
stíll geti haft mikil áhrif á líkur á
að fá sjúkdóma, þrátt fyrir erfða-
þætti. „Við stjórnum svo mörgu og
líkamsþyngd hefur mjög mikið að
segja. Reykingar eru áhættuþáttur
fyrir hvað sem er en kaffidrykkja
er tiltölulega skaðlaus, sérstak-
lega í hófi.“ Daníel hefur sterkar
skoðanir á rannsóknum sem oft
er vitnað í í mörgum fjölmiðlum.
„Oft eru þær í drasltímaritum og
byggðar eru á einhverjum tugum
einstaklinga. Algjörlega glórulaust
efni sem oft er verið að birta því
það þurfa að vera góð rök að baki.
Gerir meira ógagn en gagn,“ segir
Daníel með áherslu.
Tileinkar sér heilbrigðan lífsstíl
Daníel nefnir sem dæmi að fyrir
utan d-vítamín fyrir okkur Ís-
lendinga í sólarleysinu þá hafi víta-
míninntaka ekkert upp á sig og
það sé kaloríuinntaka sem stjórni
líkamsþyngd, ekki hvort borðuð sé
fita eða ekki. Sjálfur reynir Daníel
að tileinka sér heilbrigðan lífsstíl.
„Það er þó mikilvægast að vera
hamingjusamur. Ég hugsa vel um
heilsuna, hreyfi mig, hef það gott
og geri skemmtilega hluti.“
Körfubolti og stærðfræði-
keppnir
Daníel æfði lengi körfubolta með
Njarðvík á unga aldri en segist
aldrei hafa verið góður en þótt það
mjög skemmtilegt. Þá var hann
mikið í tölvum þegar tölvubylt-
ingin var að byrja. „Ég var líka alltaf
í stærðfræðikeppnum, fór á vegum
FS og keppti í útlöndum. Tvisvar
í ólympíukeppni og einu sinni í
Eystrasaltskeppni. Mjög skemmti-
legt.“ Daníel flutti til Reykjavíkur
á Stúdentagarðana þegar hann fór
í háskóla og hefur búið í Reykjavík
síðan, fyrir utan smá dvöl í Banda-
ríkjunum. Hann er giftur hjarta-
skurðlækninum og Keflvíkingnum
Hilmu Hólm, sem hann kynntist
hjá Íslenskri erfðagreiningu. Þau
eiga hvort um sig tvö börn af fyrra
sambandi og er fjölskyldan stór og
því heilmikið ríkidæmi á heimil-
inu. „Við förum töluvert suður-
eftir til fjölskyldna okkar beggja.
Ég fylgist einnig aðeins með því
sem er að gerast í Reykjanesbæ.
Er t.d. mjög ánægður með úrslitin
í bæjarstjórnarkosningunum. Það
var dálítil óstjórn á fjármálunum í
bænum,“ segir Daníel.
Góðir vinir og góður andi hjá ÍE
Spurður um eiginleika sína seg-
ist Daníel vera tiltölulega þolin-
móður. Svo hugsar hann sig vel um
og bætir við að hann hafi einnig
gaman af því að njóta lífsins og sé
svona frekar jákvæður. En hvar sér
hann sig eftir tíu ár? „Á meðan það
eru skemmtilegir hlutir að gerast
hér í vinnunni og fjármagn og frelsi
til að gera það sem við erum að
gera hér þá verð ég hér áfram. Ég
á góða vini hér og hér ríkir góður
andi. Það er enginn staður sem
kemst í hálfkvist við Íslenska erfða-
greiningu með að gera vísinda-
rannsóknir á Íslandi,“ segir Daníel
bjartsýnn.
-viðtal pósturu olgabjort@vf.is
X■ Rannsakar erfðamengi 100 þúsund Íslendinga:
Mikilvægast
að vera ham-
ingjusamur
Hægt væri að koma í veg fyrir of
bráðan dauða þessa fólks með því að
setja það á tiltekið skaðlaust lyf. Við bara
megum það ekki vegna siðferðisreglna
Þeim mun
merkilegri upp-
götvanir sem þú
gerir, þeim mun
merkilegri tímarit
Daníel hugsar um vel um heils-
una og stundar líkamsrækt.
Daníel við DNA líkanið í húsnæði
Íslenskrar erfðagreiningar
Daníel ásamt eiginkonu sinni, Hilmu Hólm,
og börnum þeirra á brúðkaupsdaginn.
Vísindagreinar eftir Daníel
og kollega hans voru prent-
aðar á plastdúka og hengdir
upp í matsal Íslenskrar
erfðagreiningar.