Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.2017, Blaðsíða 6

6 Helgarblað 10. nóvember 2017fréttir
H
æstiréttur komst nýverið að
þeirri niðurstöðu að hafna
kröfum LÍN sem sjóðurinn
hafði uppi á hendur einstak­
lingi, sem hafði tekið námslán á sín­
um tíma sem ekki var fullgreitt, og
hafði svo farið í gjaldþrot. Skiptum
á búi hans lauk án þess að LÍN hefði
fengið nokkuð greitt upp í kröfur
sínar vegna eftirstöðva námslána
einstaklingsins. LÍN freistaði þess
að fá fyrningunni slitið svo sjóður­
inn gæti haldið áfram að innheimta
námslánin. Hæstiréttur féllst ekki
á að skilyrði væru til þess að fá
fyrningu krafnanna slitið. FOCUS
Lögmenn hafa gætt hagsmuna
nokkurra einstaklinga í sömu stöðu
og segir eigandi stofunnar, Katrín
Smári Ólafsdóttir héraðsdómslög­
maður að dómurinn muni hafa víð­
tækt fordæmisgildi.
Stefndi lántaka eftir gjaldþrot
Dómurinn sem féll á dögunum
í Hæstarétti snýr að konu sem
hafði tekið námslán hjá LÍN yfir
nokkurra ára tímabil. Vegna lán­
anna voru gefin út tvö skuldabréf
til LÍN árið 2005 og var heildar­
lánsfjárhæðin rúmar 3,4 milljónir
króna, verðtryggt. Konan lauk
námi í maímánuði árið 2006.
Samkvæmt skilmálum skuldabréf­
anna hóf konan að greiða af öðru
skuldabréfinu tveimur árum síð­
ar. Hún stóð í skilum allt fram til
í mars 2010 þegar halla fór und­
an fæti og hún leitaði greiðslu­
aðlögunar hjá umboðsmanni
skuldara. Það gekk ekki eftir og
í byrjun febrúar árið eftir óskaði
hún eftir gjaldþrotaskiptum á búi
sínu við héraðsdóm, sem féllst á
kröfuna og úrskurðaði hana gjald­
þrota í lok sama mánaðar.
Lýstar kröfur í bú konunnar
voru tæpar 84 milljónir króna
en þar af var krafa Lánasjóðsins
rúmar fimm milljónir. Skiptum á
búinu lauk hálfu ári síðar án þess
að Lánasjóðurinn fengi nokkuð
upp í kröfu sína. Við lok skipta á
búi kröfunnar hófst nýr tveggja ára
fyrningartími á kröfu LÍN. Áður
en tvö ár voru liðin stefndi sjóð­
urinn konunni og krafist þess að
fyrningu kröfunnar yrði slitið með
viðurkenningardómi.
Hæstiréttur féllst
ekki á sjónarmið LÍN
Málið snerist því um tiltekið
ákvæði í gjaldþrotalögunum sem
gildir til bráðabirgða og var sett
2010. Í ákvæðinu segir að til þess
að kröfuhafi geti átt rétt á að fá
slitið fyrningu kröfu sinnar á hend­
ur einstaklingi sem fellur undir
ákvæðið þurfi hann að sýna fram á
að hann hafi af því sérstaka hags­
muni sem og að líkur megi telja á
því að hann geti fengið fullnustu á
kröfu sinni á nýjum fyrningartíma.
LÍN byggði á því að sjóðurinn
hefði af því sérstaka hagsmuni, um­
fram aðra kröfuhafa, og færði fyrir
því fjölmargar röksemdir. Stefnur
sjóðsins voru einatt hátt í 12 blað­
síður. Hæstiréttur hafnaði sjónar­
miðum LÍN og þar með kröfum
sjóðsins um að fá fyrningarslitin
viðurkennd. Niðurstaðan byggði
einkum á því að aðstæður LÍN eða
hagsmunir gætu ekki talist sérstak­
ir í samanburði við aðra kröfuhafa,
til dæmis aðra lánveitendur. Þá var
litið til þess að LÍN er ríkisstofnun,
sem fær fé til rekstrar síns m.a. með
framlögum úr ríkissjóði. Hvergi
kæmi fram að LÍN væri undan­
þegið skilyrðum lagaákvæðisins.
Þar sem krafan á hendur einstak­
lingnum hefði ekki orðið til vegna
ólögmætrar háttsemi skuldarans
væru ekki efni til að fallast á kröfur
sjóðsins um fyrningarslitin.
Rétt er að geta þess að árið 2010
var sett sérákvæði í lög til bráða­
birgða þar sem kveðið er á um að
allar kröfur á hendur einstakling­
um, sem hafa farið í gegnum gjald­
þrotaskipti, fyrnist á tveimur árum
í stað fimm áður auk þess sem skil­
yrði til þess að rjúfa fyrningu voru
verulega hert. Samkvæmt lögum
átti krafa LÍN þannig að fyrnast á
tveimur árum frá því að skiptum
lauk ef ekkert yrði að gert.
Fjölmargir gáfust upp
Að sögn Katrínar Smára Ólafs­
dóttur, lögmanns og eiganda hjá
FOCUS Lögmönnum, stundaði
LÍN það að stefna lántökum, þar
sem skiptum hafði lokið á gjald­
þrotabúum innan við tveimur
árum áður, til þess að fá slit á fyrn­
ingu viðurkennda fyrir dómi. „Það
hafa þegar fallið nokkrir dómar í
héraði þar sem dæmt var lántök­
um í vil. Fjölmörgum málum var
hins vegar frestað á meðan beðið
var niðurstöðu Hæstaréttar,“ segir
Katrín Smári. Áðurnefndur dómur
mun hafa talsverð áhrif, vitanlega
lántakendum til hagsbóta, en að
sama skapi hefur það óhjákvæmi­
lega í för með sér að Lánasjóður
íslenskra námsmanna mun að öll­
um líkindum þurfa að afskrifa tölu­
verðar fjárhæðir sín megin,“ segir
Katrín Smári. Hún segir þó skiljan­
legt að LÍN hafi látið reyna á þessa
hagsmuni sína, annað hefði verið
brot á jafnræði gangvart lántökum.
„Það sem ég er fyrst og fremst að
vísa til er þessi aðstöðumunur milli
annars vegar lánastofnunar sem
fjármögnuð er að hluta með fram­
lagi úr ríkissjóði með sérfræðinga
innanborðs, andspænis einstak­
lingum sem enduðu í gjaldþroti
í kjölfar hrunsins. Það leikur sér
enginn að því að fara í gjaldþrot,“
segir Katrín Smári.
Að hennar mati mun dómurinn
hafa víðtækt fordæmisgildi fyrir
öll þau mál þar sem atvik voru
með hliðstæðum hætti. „Hins
vegar er mér kunnugt um að all­
margir hafi verið í sömu spor­
um en „héldu ekki út“ ef svo má
segja. Þannig gáfust sumir upp og
gengu til samninga við LÍN eftir að
sjóðurinn hafði stefnt þeim, aðrir
mættu ekki í fyrirtöku síns máls í
héraðsdómi og í þeim tilvikum var
fallist alfarið á kröfur LÍN, lögum
samkvæmt þegar aðili heldur ekki
uppi neinum vörnum. Aðrir gátu
ekki hugsað sér að búa við þessa
óvissu og féllust á samningstil­
boð LÍN um „endurfjármögnun“
námslánanna og samþykktu að
nýtt skuldabréf yrði gefið út.“
Gríðarlegur aðstöðumunur
Katrín kannar nú réttarstöðu
einstaklings sem tók slíku tilboði
LÍN. „Það sjá það allir að aðstöðu­
munurinn milli samningsaðila er
náttúrlega gríðarlegur í þessum
tilvikum. Annars vegar höfum við
einstakling sem hefur farið í gegn­
um gjaldþrot, misst allt sitt og
fær svo greiðsluáskoranir og loks
stefnuvott heim til sín með stefnu
frá Lánasjóðnum. Það hafa ekki all­
ir tök á að leita ráðgjafar lögmanns.
Þeir áttu því yfir höfði sér langt
dómsmál með tilheyrandi kostn­
aði. Það þarf ekki að koma á óvart
að margir féllust á tillögur LÍN um
að klára málið, ganga frá samningi
og fá skuldina „í skil“ gegn niður­
fellingu kostnaðar – andspænis
kostnaðarsömum og óvissum
málaferlum,“ segir Katrín Smári. n
Slegið á fingur
LÍN í Hæstarétti
n Fjölmargir einstaklingar sömdu við sjóðinn áður en dómur féll n Sitja eftir með sárt ennið
Björn Þorfinnsson
bjornth@dv.is
Katrín Smári Ólafsdóttir Segir að margir hafi ekki verið í þeirri aðstöðu að þola löng
málaferli með tilheyrandi kostnaði. Þessir einstaklingar hafi samið um skuldir sínar við LÍN og
sitji núna eftir með sárt ennið.
Lánasjóður íslenskra námsmanna
Freistaði þess að halda kröfum sínum
lifandi gegn lántakendum sem farið höfðu
í gegnum gjaldþrot. Hvorki héraðsdómur
né Hæstiréttur féllst á þær kröfur.
myNdir SiGtryGGur ari
Smiðjuvegi 4C 202 Kópavogur | Sími 587 2202 | hagblikk@hagblikk.is | hagblikk.is
HAGBLIKK
Álþakrennur
& niðurföll
Þakrennurnar eru frá GRÖVIK VERK í Noregi
Þær eru einfaldar í uppsetningu
HAGBLIKK
Ryðga ekki
Brotna ekki
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt
silfurgrátt og dökkgrátt