Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.2017, Blaðsíða 41

Vikublað 10. nóvember 2017 9
„Við vitum ekki alveg hvernig frétta-
veitan á Facebook virkar, hvað
verður um öll þessi „læk“ okkar, eða hvað
er gert við niðurstöður úr sakleysislegum
persónuleikaprófum svo fátt eitt sé nefnt.
„Pabbi reyndi að benda mér á
að það væru alveg til aðrir skólar.
Til dæmis Fjölbraut í Breiðholti. Þá
gæti ég bara gengið í skólann. Mér
fannst það ekki koma til greina.
Ég treysti langömmu, fór MR og
sé ekki eftir því í dag. Við völdum
þennan skóla, nokkrar vinkonur
úr Breiðholtinu. Áttum frábær
menntaskólaár og höldum enn
mjög góðu sambandi.“
Komst til manns í Suður-Kóreu
Að loknu menntaskólanámi, árið
1993, hélt Lilja sem skiptinemi, alla
leið til Suður-Kóreu þar sem hún
lærði kóresku og stjórnmálasögu
Austur-Asíu við Ewha University
í Seúl og ferðaðist svo um Kína í
einn mánuð. Hún segir dvölina
hafa haft gríðarlega þroskandi áhrif
á sig og að mörgu leyti hafi þetta
tímabil mótað heimsmynd hennar
síðar meir. „Ef ég gæti þá myndi ég
hvetja alla til að fara í skiptinám er-
lendis. Enn þann dag í dag bý ég að
þessu og reynslan hefur nýst mér
alveg ótrúlega mikið. Ég tala auð-
vitað ekki reiprennandi kóresku en
ég skildi þó sitthvað af því sem Ban
Ki-moon, aðalritari Sameinuðu
þjóðanna, sagði þegar mér veittist
sá mikli heiður að hitta hann
þann tíma sem ég gegndi embætti
utanríkisráðherra. Aðstoðarmaður
hans varð alveg yfir sig hrifinn
þegar ég benti honum kurteislega
á að kannski skildi ég aðeins meira
en þau áttuðu sig á. Þetta var rétt
eftir að aðalritarinn hafði kallað
„Yobo! Yobo!“ til konunnar sinnar.
Yobo þýðir elskan mín á kóresku,“
útskýrir hún og hlær.
Dáist að árangri Íslands á 20. öldinni
Lilja segir reynsluna sem hún
öðlaðist eftir árið í Suður-Kóreu
einnig hafa nýst sér mjög vel þegar
hún vann að endurreisn fjármála-
kerfis þjóðarinnar með Alþjóða
gjaldeyris sjóðnum. „Þá kom sér
vel að eiga greiðan aðgang að
hagfræðingum frá Suður- Kóreu.
Þótt þjóðirnar virðist í fyrstu mjög
ólíkar, rúmlega 300.000 manns
hér og 51 milljón í Kóreu, er hægt
að gera gagnlegan samanburð.
Þetta eru nefnilega lítil og opin
hagkerfi og margt sameiginlegt í
sögu þessara ríkja á 20. öldinni.
Svo er það samanburðurinn við
Norður-Kóreu sem gerir mig alltaf
fremur leiða. Þar búa til dæmis
enn 25 milljónir alveg eins og árið
1953 þegar samið var um vopnahlé.
Fólki hvorki fjölgar né fækkar, sem
segir okkur að þetta sé ein dýrasta
pólitíska tilraun með mannfjölda
sem átt hefur sér stað í sögunni,“
segir hún alvarleg í bragði og bætir
við að þetta undirstriki mikilvægi
stjórnarfars og hagstjórnar. „Rétt
stjórnarfar og opið lýðræðislegt
samfélag, byggt á blönduðu hag-
kerfi, skilar mesta árangrinum við
stjórnun ríkja. Þetta var mitt leiðar-
ljós sem utanríkisráðherra, einmitt
vegna þess að ég hafði búið þarna
á mínum yngri árum þar sem ég
pældi endalaust í hagkerfinu og
stjórnarfari landsins. Í Suður-
Kóreu varð ég líka svo vör við þá
miklu samheldni sem þar ríkir.
Þessi þjóð ætlar sér eitthvert og
stefnir þangað í mikilli samheldni.
Samheldni sem er líka til á Íslandi.
Árangur Íslands á tuttugustu
öldinni hefur verið alveg hreint
ótrúlegur. Á mjög skömmum tíma
höfum við skapað okkur miklu
fjölbreyttara hagkerfi en nokkurn
hefði grunað að væri mögulegt.
Við stækkuðum landhelgina,
fjárfestum í togurunum, sköpuðum
útflutnings tekjur sem gaf okkur
fjölbreyttari innflutning, – við
fórum frá því, að vera ein fátækasta
þjóð Evrópu, yfir í að verða ein sú
sem hefur hæstu þjóðartekjurnar á
mann,“ segir hún og eldmóðurinn
leynir sér ekki í röddinni.
Efnahagsprógramm hjá Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum – eins og að fá rauða
spjaldið
Lilja gerir stutt hlé á spjallinu til
að útbúa snarl fyrir börnin. Tekur
fram agúrku og risastóran gulróta-
poka sem var keyptur af ungum
íþróttaiðkendum. Sker grænmetið
niður í ræmur og ber fram í skálum
fyrir krakkana. Býður blaðamanni
að smakka og stingur einni upp í
sjálfa sig.
Fyrir sextán árum útskrif-
aðist Lilja með meistaragráðu í
alþjóðahagfræði frá hinum virta
Columbia-háskóla í New York en
áður hafði hún búið í Minnesota
þar sem hún lærði þjóðhagfræði og
heimspeki. Hún segist hafa mótast
mikið af því að alið manninn í
þremur heimsálfum, telur það
meðal annars hafa kennt henni
að hugsa eftir óhefðbundnari
leiðum og kannski aðeins út
fyrir rammann. Einnig segir hún
vinnuna með Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum hafa haft gríðarleg áhrif á
sig sem stjórnmálamann.
„Þar skildi ég til mergjar hversu
mikilvægt það er að stýra hagkerfi
þjóðarinnar þannig að hún lendi
ekki á efnahagsprógrammi hjá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum. Þá erum
við búin að fá rauða spjaldið,“ segir
hún og bætir við að það hafi verið
mikil mildi hversu vel við komumst
frá þessu.
„Þrátt fyrir að þetta séu mikil
inngrip inn í hagstjórn ríkisins
þá gekk þetta vel. Viðbúnaðarlán-
in fóru í gjaldeyrisforðann og
voru greidd upp við fyrsta tæki-
færi. Starfsfólk sjóðsins reyndist
okkur vel en ég varð líka vitni að
áhrifum Icesave-deilunnar. Til
dæmis innan framkvæmdastjórnar
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Bretar
og Hollendingar vildu absolútt að
við greiddum þetta, héldu til baka
lánafyrirgreiðslum …“ Hún verður
alvarleg á svip og gerir skyndilega
hlé á máli sínu.
„Nú erum við kannski að festast
í fortíðinni. Ég geri það stundum,
en þetta hafði bara svo mikil áhrif
á mig,“ segir hún og víkur talinu að
Evrópusambandinu.
„Þegar Evrópusambandsríkin
voru svona harðákveðin í því að við
þyrftum að taka á okkur gríðarlegar
fjárhagslegar skuldbindingar sem
við réðum augljóslega ekki við, þá
varð mér fullljóst að Evrópusam-
bandið þyrfti að endurskoða sína
stefnu. Sjáið til dæmis Grikkland.
Hvernig er hægt að trúa því að
grískt efnahagslíf verði sjálfbært
þegar skuldir þjóðarinnar eru
tæplega 200 prósent af landsfram-
leiðslu, eins og þetta var á tímabili,
ég hef ekki trú á því. Ég trúi ekki
að það sé hægt að reka hagkerfi
í svona mikilli skuldasúpu. Þess
vegna er svo mikilvægt fyrir okkur
Íslendinga að passa vel upp á ríkis-
fjármálin. Gæta þess að við eyðum
ekki um efni fram og að hagkerfi
okkar sé sjálfbært.“
Unun af bókmenntum gerði Íslendinga
að efnaðri þjóð
Frá lokum síðari heimsstyrjaldar
og fram að hruni hafa Íslendingar
verið mikið efnishyggjufólk. Á
margan hátt virðist þjóðin hafa
þurft að taka út harkalegan þroska-
kipp (ef svo mætti að orði komast)
með hruninu til að skammast
sín ekki fyrir að kaupa notaðan
varning eða nota almenningssam-
göngur. Eitthvað sem alltaf hefur
þótt sjálfsagt á öðrum Norðurlönd-
um.
Hvaða hugrenningar hefur þú í
þessu samhengi?
„Íslendingar voru auðvitað alveg
sárafátækir í margar aldir. Við
áttum ekki neitt. Svo fórum við of
geyst en nú held ég að við viljum
aðallega hafa eitthvert bakland. Við
viljum eiga okkur sjálf. Það vilja
allir eiga sig sjálfir,“ segir hún og
nefnir í þessu samhengi það sem
hún vill meina að sé stærsti menn-
ingararfur þjóðarinnar. Bóklæsi
og auðugt tungumál. Hún segir, að
þrátt fyrir hamfarir og sára fátækt,
hafi almennt læsi og unun af bók-
menntum gert okkur móttækileg
og með á nótunum.
„Það var enginn sem skipaði
okkur að lesa og skrifa sögur,
þetta er okkar þjóðareinkenni og
um leið gersemi. Það er nefnilega
mín staðfasta trú að almennt læsi
þjóðarinnar hafi örvað skapandi
hugsun og hjálpað okkur að ná
tökum á ákveðnum vinnubrögðum
og skipulagi sem síðar skilar sér í
góðum efnahag.“ Lilja á ekki langt
að sækja ást sína á bókum. Foreldr-
ar hennar störfuðu bæði lengi vel
á Tímanum sáluga, móðir hennar í
umbroti og faðir hennar sem blaða-
maður. Síðar starfaði móðir hennar
hjá Odda og í Bókaprenti.
„Ég hef alltaf borið mikla
M
yn
d
ir
B
ry
n
ja
„Fólki hvorki
fjölgar né
fækkar, sem segir
okkur að þetta er
ein dýrasta pólitíska
tilraun með mann-
fjölda sem átt hefur
sér stað í sögunni.