Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.2017, Blaðsíða 70

46 fólk Helgarblað 10. nóvember 2017
Í
síðasta mánuði var frumsýnt
í Tjarnarbíói nýtt leikrit fyrir
sex ára og eldri, Íó eftir Ragn-
heiði Hörpu Leifsdóttur. Í leik-
ritinu slást áhorfendur í för með
Hafrúnu, lítilli stelpu sem hef-
ur nýlega misst ömmu sína. Hún
tekst á við tilfinningar sínar í ævin-
týralegu ferðalagi sem hvíti hrafn-
inn Íó dregur hana í. Verkið fjallar
um sorgarferli barns á sjónræn-
an og ljóðrænan hátt að sögn leik-
stjórans, frönsku sviðslistakon-
unnar Aude Busson.
Leikurinn og óþekktin
Aude hefur verið búsett á Íslandi
í meira en áratug, útskrifaðist af
sviðshöfundabraut LHÍ árið 2011
og hefur verið virkur þátttakandi
í íslenskri barnamenningu og
-sviðslistum æ síðan. Hún gerði
til að mynda þátttökuverkið Ég <3
Reykjavík, var einn af höfundum
verksins Made in Children, sem
var sýnt í Borgarleikhúsinu í fyrra,
og hefur stýrt barnamenningarhá-
tíðinni Assitej.
„Það eru margar ástæður fyrir
því að ég hef farið í þessa átt. Í
fyrsta lagi hef sjálf mikinn áhuga á
barnamenningu. Ég les til dæmis
barnabækur bara fyrir mig sjálfa,“
útskýrir Aude.
„Ég hef sérstaklega gaman
að barnabókum sem eru mikið
skreyttar og eru með litlum en
ljóðrænum texta. Það er eitthvað
við abstrakt nálgunina sem mér
líkar, þar sem myndir eru notað-
ar til að láta mann finna fyrir ein-
hverri tilfinningu eða hugsa um
eitthvert fyrirbæri. Ég kann einnig
vel að meta hvernig barnaverk fást
oft við mjög stórar spurningar sem
eru samt skildar eftir opnar. Það
er eitthvað við þetta „naivety“, að
geta talað um hvers kyns mál með
einföldum orðum og spurningum,
sem mér finnst mjög skemmti-
legt,“ segir hún.
„En svo er það líka hitt, að mér
finnst mjög gaman að vinna með
börnum. Það er svo mikil gleði,
leikur og óhlýðni sem mér finnst
svo gaman að vinna með listrænt.
Þegar maður gerir eitthvað með
börnum fær maður strax svo mik-
il viðbrögð. Maður getur eiginlega
ekki hætt. Þau eru svo hungruð.
Það er svo auðvelt að fá börn til
að tala um það sem þau voru að
sjá, þau hafa öll skoðanir. En það
er líka skemmtilegt að maður
sér strax að þau eru ekki öll með
sama smekk. Það er eitthvað sem
er gaman að fá þau til að tala um –
hvernig áhorfendur þau eru, hvort
þeim líki þegar lögð er mikil
áhersla á sögu eða það sem
er myndrænt.“
Sorgarferlið sem ævintýri
Á svipaðan hátt og barna-
bækurnar sem Aude talar
um fjallar Íó um mjög stór-
ar tilfinningar en á ljóð-
rænan hátt, Hafrún – leikin
af Grímu Kristjánsdóttur –
kynnist dauðanum í fyrsta
skipti af eigin raun þegar
amma hennar fellur frá.
„Hún saknar ömmu
sinnar mikið og hefur
ekki fengið tækifærið til
að ganga í gegnum neitt
sorgarferli. Það flýgur
hvítur hrafn inn um gluggann
hennar og fer með henni í gegnum
sorgarstig barna: stöðvun, sorg,
þunglyndi, reiði, skömm og svo
sátt á endanum. Þá má kannski
segja að verkið tengist svolítið nýj-
um áherslum í barnauppeldi þar
sem hvatt er til þess að maður sýni
og viðurkenni tilfinningar sínar en
loki þær ekki bara af,“ segir Aude.
„Í verkinu erum við ekki beint
að leika tilfinningarnar heldur taka
þær sér bólfestu í náttúruöflunum
– við notum myndlíkingar. Þarna
verður sorgarferlið að eins konar
ævintýraför. Barn sem segir frá sýn-
ingunni talar líklega um að þarna
sé stelpa sem fari í gegnum ævin-
týri, lendi í sandi sem reynir að
svæfa hana, sandurinn grætur og
frá honum kemur táraflóð þar sem
stelpan sekkur. Foreldrarnir eru svo
eflaust með svolítið annan lestur
en barnið. En þannig geta þau náð
að tala um þessa hluti: af hverju var
stelpan að leita að ömmu sinni?
Af hverju fann hún hana ekki? Af
hverju sökk hún í táraflóðinu?“
Óvenjulegt barnaverk
Sjónræni þátturinn leikur ekki
minna hlutverk í að skapa töfra-
veröld verksins en textinn. Það er
Sigríður Sunna Reynisdóttir sem
hannar leikmyndina, Tanja Huld
Levý Guðmundsdóttir sem gerir
búninga, Arnar Ingvarsson sér um
ljós og Aldís Davíðsdóttir býr til hvíta
brúðuhrafninn Íó og stýrir honum í
sýningunni. „Þetta er rosalega mikill
ævintýraheimur,“ segir Aude.
„Það átti alltaf að vera lít-
ill texti í verkinu, en hann hef-
ur bara sífellt minnkað eftir því
sem ferlið hefur haldið áfram.
Það hefur líklega með smekk
okkar að gera, en okkur fannst
myndirnar eiga að geta sagt allt
það sem við vildum segja. Við
vildum líka hafa þær nógu opn-
ar svo það þyrfti ekki að þröngva
tilfinningunum í einhvern einn
farveg, eins og það sé bara ein
leið til að vera reiður og ein leið
til að vera leiður. Við vildum að
verkið væri mikil upplifun frekar
en þétt saga,“ segir Aude.
„En þetta er dálítið óvenjulegt
barnaverk í því landslagi sem við
erum í. Þetta er mjög myndræn
sýning og svolítið alvarleg. Hún
er ekki með mikið af „punchline-
um“ en flæðir bara áfram. Það er
samt augljóst að börnin eru alveg
með á nótunum frá upphafi til
enda. Við vorum mjög ánægð-
ar með að þetta virtist tala mikið
til þeirra. Það er líka mikið hleg-
ið þegar hrafninn og stelpan leika
sér saman.“
Þá má nefna að Ásta Fann-
ey Sigurðardóttir sér um tón-
listina og segir Aude það bæta
við nýrri ævintýralegri vídd í sýn-
inguna: „Húmorinn hennar kem-
ur skýrt í gegn í tónlistinni, til
dæmis notar hún svolítið eitís-
legan teiknimynda hljóm – við sem
komum að sýningunni tengdum
vel við það, enda allar aldar upp á
níunda áratugnum. Hún var held-
ur ekki hrædd við að fara í myrku
hliðarnar, sem er auðvitað mjög
fín lína þar sem börn eru svo næm
á hljóð í leikhúsi. Hljóðin þurfa að
vera ný og svolítið ógnvekjandi –
en samt ekki of.“
Einn partur af
menningarlandslaginu
Aude segist finna fyrir því að áhugi
og metnaður í barnasviðslistum
hafi aukist á undanförnum árum,
en hún segir mikilvægt að barna-
verkin höfði einnig til eldri áhorf-
enda.
„Ég kem frá Frakklandi þar sem
er afskaplega mikil barnasviðs-
listamenning, stórar hátíðir og
slíkt. Ég man að fyrst þegar ég
flutti til Íslands þá fannst mér
verkin hér bara vera fyrir börn en
ekki fullorðna um leið – ég á börn
sjálf og ég vil helst fara á eitthvað
sem mér finnst líka skemmtilegt.
Mér finnst þetta hins vegar vera að
breytast hérna. Fólk er að átta sig á
að barnamenning er ekki einung-
is fyrir börn heldur einn partur
af menningarlandslaginu,“ segir
Aude og nefnir í því samhengi að
það hvernig talað er um verk og
þau auglýst geti skipti máli í því
hvort eldri áhorfendur upplifi að
verkið sé fyrir þá.
„Nokkur leikhús eru farin
að auglýsa sýningarnar með
ábendingum um aldur: „fyrir áhorf-
endur frá X ára.“ Þannig eru flest
„fullorðinsverk“ merkt: „frá 14 eða
16 ára.“ Merkingar á verkum sem
passa fyrir yngstu áhorfendurna
eru ekki öðruvísi en á öðrum verk-
um – ekki með neinum sérstökum
barnasýningastimpli. Mér finnst
þetta áhugavert því það sýnir traust
til áhorfendanna – hver og einn er
einstakur og getur fundið fegurð í
fjölbreytilegum verkum – en einnig
traust til listamanna að verk þeirra
muni finna sína áhorfendur.“ n
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
Sorgarferlið
sem ævintýri
Aude Busson leikstýrir nýju íslensku leikriti fyrir sex ára og eldri um Hafrúnu sem saknar nýlátinnar ömmu sinnar
Aude Busson Leikstýrir nýju
barnaleikriti í Tjarnarbíói.
Hafrún og Íó Gríma Kristjánsdóttir í
hlutverki Hafrúnar sem hittir hvíta hrafninn
Íó – sem Aldís Davíðsdóttir bjó til og stýrir.
Myndrænt sjónarspil Töfraheimurinn í leikritinu Íó er ekki síst skapaður með fjölbreytilegri leikmynd, búningum og tónlist.