Fréttablaðið - 09.05.2018, Qupperneq 18

Skoðanakannanir benda til þess að róttækri tillögu um að svissneskum bönkum verði bannað að „búa til“ peninga með lánveitingum sínum verði hafnað í þjóð-
aratkvæðagreiðslu í Sviss í næsta
mánuði. Seðlabankinn og helstu
fjármálastofnanir landsins leggjast
eindregið gegn því að tillagan verði
samþykkt.
Í nýlegri skoðanakönnun sviss-
neska ríkisfjölmiðilsins SRF sögðust
35 prósent aðspurðra vera fylgjandi
tillögunni en rétt tæplega helmingur,
49 prósent, sagðist vera henni mót-
fallinn. Sextán prósent aðspurðra
voru óákveðin, að því er fram kemur í
umfjöllun Financial Times um málið.
Thomas Jordan seðlabankastjóri
hefur sagt að „þjóðpeningakerfið“
svonefnda, betur þekkt sem Voll-
geld, sem kosið verður um 10. júní
næstkomandi, sé „óþörf og hættuleg
tilraun sem mun valda hagkerfinu
okkar miklum skaða“.
Hugmyndin um þjóðpeninga-
kerfið, sem snýr að því að færa útgáfu
peninga frá viðskiptabönkum til
seðlabanka, hefur notið vaxandi
stuðnings í Sviss, sem og víðar um
heim, í kjölfar alþjóðlegu fjármála-
kreppunnar á árunum 2007 og 2008.
Bankastarfsemi er ein helsta undir-
staða efnahagslífs Svisslendinga en
talið er að hún standi undir um tíu
prósentum af landsframleiðslunni.
Hópurinn sem stendur að baki
tillögunni um þjóðpeningakerfið
safnaði eitt hundrað þúsund undir-
skriftum og gat því lögum sam-
kvæmt knúið fram þjóðaratkvæða-
greiðslu um málið.
Fylgjendur tillögunnar segja að
fáir almennir borgarar séu meðvitað-
ir um getu hefðbundinna viðskipta-
banka til þess að „búa til“ peninga.
Í stað þess að auka peningamagnið
í takt við vöxt og þarfir hagkerfisins
hafi bankar hingað til aukið pen-
ingamagnið stjórnlaust og magnað
þannig efnahagssveiflur með tilheyr-
andi tjóni fyrir samfélagið. Breyta
þurfi grunnhlutverki banka og fela
seðlabönkum að stýra því peninga-
magni sem er í umferð hverju sinni.
Þegar bankar lána peninga til fólks
eða fyrirtækja búa þeir til innistæðu
í banka lántakans og skapa þannig
nýtt fé sem lántakinn getur ráðstafað
að vild. Þannig búa bankar í reynd
til ígildi peninga með lánveitingum
sínum. Tillagan sem Svisslendingar
munu kjósa um felur í sér að þetta
kerfi, sem hefur verið kallað brota-
forðakerfið, verði afnumið og þess í
stað verði það eingöngu á færi seðla-
banka að búa til peninga. Bankar
þyrftu þannig vissulega að finna
aðrar leiðir, til dæmis að fá lán hjá
Seðlabanka Sviss, til þess að fjár-
magna lánveitingar sínar en afleið-
ingin yrði stöðugra fjármálakerfi, að
mati stuðningsmanna tillögunnar.
Ríkisinngrip án fordæma
Andstæðingar tillögunnar, með
seðlabankastjórann fremstan í
flokki, telja hana hins vegar fela í sér
ríkisinngrip sem eigi sér ekki for-
dæmi í svissneskri hagsögu. Peninga-
kerfið muni stórhækka verð á lánsfé
og stuðla að aukinni verðbólgu.
Jordan seðlabankastjóri segir að á
undanförnum árum hafi verið stigin
veigamikil skref til þess að skjóta
styrkari stoðum undir fjármála-
kerfið. Með upptöku þjóðpeninga-
kerfisins yrði þessum árangri varpað
fyrir róða. Hann varar jafnframt við
því að „nota svissneska banka sem
tilraunamiðstöð“ í þessum efnum.
Hagfræðingar hafa einnig bent á
að samkvæmt viðurkenndum kenn-
ingum geti seðlabanki stýrt pen-
ingamálum í brotaforðakerfi með
stýritækjum sínum, það er annað
hvort með stýringu peningamagns
eða stýringu vaxta, til þess að ná
markmiði um stöðugt verðlag. Þó
svo að viðskiptabankar geti prentað
peninga séu þeir engu að síður háðir
stuðningi seðlabanka heimsins sem
veita þeim meðal annars nær ótak-
markað aðgengi að lausu fé. Hafi
bankarnir farið ótæpilega með
prentunarvald sitt í aðdraganda
kreppunnar sé það vegna þess að
þeir hafi notið fulls stuðnings seðla-
banka við þá prentun.
Reinhold Harringer, einn stuðn-
ingsmanna þjóðpeningakerfisins,
segist ekki vera vondaufur þrátt
fyrir að fleiri landar hans vilji hafna
tillögunni en samþykkja hana. Hann
sakar andstæðingana um að skapa
„rugling“ á meðal kjósenda. Þegar
þeir kynni sér málið betur muni
þeir skilja röksemdirnar að baki til-
lögunni. kristinningi@frettabladid.is
Kosið um þjóðpeningakerfi í Sviss
Svisslendingar munu í næsta mánuði kjósa um hvort koma eigi á fót þjóðpeningakerfi í landinu. Ef tillagan verður samþykkt verður
bönkum bannað að „búa til“ peninga með lánveitingum. Seðlabankinn og fjármálastofnanir landsins segja tillöguna hættulega.
Vildi skoða þjóðpeningakerfið betur
Frosti Sigurjónsson, fyrrverandi
þingmaður og formaður efna-
hags- og viðskiptanefndar
Alþingis, lagði til í skýrslu sem
hann skrifaði í mars 2015 að
unnin yrði ítarleg greining á því
hvort þjóðpeningakerfi væri
raunhæfur kostur hér á landi. Í
skýrslunni sagði að flest benti
til þess að slíkt kerfi gæti verið
góður grunnur að endurbótum
á peningakerfi landsins.
Skýrslan var unnin að beiðni
þáverandi forsætisráðherra, Sig-
mundar Davíðs Gunnlaugssonar.
Hagfræðingarnir Davíð Stefáns-
son og Kristrún Mjöll Frosta-
dóttir, sem sátu í starfshópi
forsætisráðherra um skipan
peningamála undir forystu
Frosta, sögðu sig úr hópnum
eftir að Frosti gerði efnislegar
breytingar á skýrslunni sem þau
gátu ekki sætt sig við. Var Frosti
því skrifaður einn fyrir um-
ræddri skýrslu.
Í niðurstöðukafla skýrslunnar
segir Frosti ljóst að innláns-
stofnanir hafi aukið peninga-
magn margfalt hraðar en
hagkerfið þolir. Afleiðingarnar
– verðbólga, gengisfellingar,
eignabóla og bankakreppa –
hafi valdið þjóðinni gríðarlegu
tjóni. Lagði hann til að peninga-
myndun yrði færð frá bönkum
til Seðlabankans. Seðlabankinn
myndi þá „skapa peninga í nægu
magni til þess að mæta þörfum
vaxandi hagkerfis, að teknu
tilliti til markmiðs um stöðugt
verðlag“.
Seðlabanki Sviss leggst eindregið gegn því að þjóðpeningakerfinu svonefnda verði komið á fót. Svisslendingar kjósa um málið 10. júní. NoRdicphotoS/Getty
Fjárfestingarfélagið Tækifæri hefur
ákveðið að nýta sér forkaupsrétt
að tæplega þriggja prósenta hlut í
Jarðböðunum við Mývatn. Eftir við-
skiptin á félagið ríflega 43 prósenta
eignarhlut í baðstaðnum sem er
metinn á um 1.950 milljónir króna.
Forkaupsrétturinn virkjaðist í
vetur þegar gert var tilboð í um 6,5
prósenta hlut Skútustaðahrepps og
nokkurra minni hluthafa í Jarðböð-
unum. Hlutirnir voru settir í sölu-
ferli í janúar, sem fyrirtækjaráðgjöf
Íslandsbanka hafði umsjón með, en
stjórn Tækifæris samþykkti að nýta
sér forkaupsréttinn í síðasta mánuði.
Tækifæri, sem er stærsti hluthafi
Jarðbaðanna, átti í lok síðasta árs
40,6 prósenta hlut í félaginu sem
metinn var á liðlega 1.827 milljónir
króna. Fram kemur í nýbirtum árs-
reikningi Tækifæris að umrætt virð-
ismat byggi á tilboðinu sem gert var í
áðurnefndan 6,5 prósenta eignarhlut
í febrúar síðastliðnum. Telur fjárfest-
ingafélagið viðskiptin besta tiltæka
mælikvarðann á gangvirði eignar-
hlutarins í árslok 2017.
Eins og fram kom í Markaðinum
í síðustu viku voru Jarðböðin metin
á um 4,5 milljarða króna um síðustu
áramót og jókst virði þeirra um 1,3
milljarða eða ríflega 40 prósent í
fyrra. Til samanburðar var bað-
staðurinn metinn á um 900 milljónir
í lok árs 2014.
Tækifæri er sem fyrr segir stærsti
hluthafi Jarðbaðanna en aðrir hlut-
hafar eru meðal annars félag í eigu
Bláa lónsins og Landsvirkjun.
Um 220 þúsund manns heimsóttu
baðstaðinn í fyrra. – kij
Nýttu sér forkaupsrétt að bréfunum
Jarðböðin við Mývatn hafa notið vaxandi vinsælda. FRéttablaðið/VilhelM
Virði eignarhlutar tryggingafélags-
ins TM í HSV eignarhaldsfélagi, sem
heldur utan um ríflega 34 prósenta
hlut í HS Veitum, jókst um fjórðung
í bókum félagsins á fyrsta fjórðungi
ársins. Er hluturinn nú metinn á 928
milljónir króna en áður var virði
hans 744 milljónir.
Eignarhluturinn í HSV er þriðja
stærsta fjárfestingareign
tryggingafélagsins.
Sigurður Viðarsson,
forstjóri TM, sagði á
kynningarfundi í tilefni
af fjórðungsuppgjöri
félagsins í gær að gert
hefði verið nýtt verðmat
á umræddum eignarhlut á
fyrsta fjórðungi ársins
en síðasta verðmat
var gert á þriðja árs-
fjórðungi 2016.
Óskráð hlutabréf í eigu trygg-
ingafélagsins skiluðu 3,3 prósenta
ávöxtun á fyrstu þremur mánuðum
ársins en hún var einkum komin til
vegna hlutarins í HS Veitum og Eyrir
Invest, stærsta hluthafa Marels.
Óbeinn eignarhlutur félagsins
í Stoðum er sem fyrr langsamlega
stærsta eign þess en hluturinn var
metinn á 2.148 milljónir króna í
lok mars. Stoðir hafa sem kunnugt
er selt allan 8,9 prósenta hlut sinn í
drykkjaframleiðandanum Re fresco
fyrir um 144 milljónir evra.
Aðspurður á fundinum hvort
tryggingafélagið mætti búast við
að fá yfir tvo milljarða í hend-
urnar sagði Sigurður
ekki víst að fjárhæðin
yrði öll greidd út. Það
yrði að koma í ljós.
– kij
Virði óbeins hlutar í HS
Veitum jókst um fjórðung
Sigurður
Viðarsson,
forstjóri tM.
9 . m a í 2 0 1 8 m I Ð V I K U D a G U R6 markaðurinn
0
9
-0
5
-2
0
1
8

0
4
:4
0
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
B
8
-8
4
E
8
1
F
B
8
-8
3
A
C
1
F
B
8
-8
2
7
0
1
F
B
8
-8
1
3
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
0
s
_
8
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K