Fréttablaðið - 12.05.2018, Blaðsíða 102

Fréttablaðið - 12.05.2018, Blaðsíða 102
KOMDU Í – dásamleg deild samfélagsins OPIÐ UM HELGAR FRÁ KL. 11 – 17 K V IK A Sumarið 1931 var nýtt íþróttafélag stofnað í Reykjavík, Íþróttafélag verkamanna. Síðar sama ár var annað slíkt félag með sama nafni stofnað í Hafnarfirði. Bæði voru þau skipuð kommúnistum eða róttækum jafn­ aðarmönnum og áttu sér hugmynda­ fræðilegar ástæður. Alþjóðasamtök kommúnista höfðu látið þau boð út ganga að félagar í hreyfingunni skyldu ekki taka þátt í borgaralegum félagasamtökum heldur stofna sín eigin. Íþróttafélög verkamanna skyldu hafna samstarfi við hina opin­ beru íþróttahreyfingu í hverju landi, en saman myndu félög kommúnista mynda sín eigin alþjóðasamtök. Var þessi afstaða í samræmi þá ákvörðun sovéskra stjórnvalda að hafna íþróttasamskiptum við hin kapítalísku ríki. Þannig sniðgengu Sovétmenn Ólympíuleikana en reyndu í stað þess að lyfta undir alþjóðleg íþróttamót verkalýðsins, sem raunar tóku ansi mikið mið af Ólympíuleikunum í skipulagi og uppbyggingu. Það voru þó ekki bara skipanir frá Moskvu sem lágu að baki stofnun félaganna, heldur blákaldur íslenskur veruleiki. Átök í tengslum við verk­ föll og kjaradeilur færðust í vöxt í upphafi fjórða áratugarins. Fyrir þau átök töldu ýmsir mikilvægt að búa sig með því að verkafólk hefði innan sinna raða þjálfaða íþróttamenn sem gætu látið finna fyrir sér ef slægi í brýnu. Þá spilaði inn í ákvörðunina að kommúnistar höfðu illan bifur á forystumönnum margra íþrótta­ félaga, sem væru uppeldisstöðvar fyrir hvítliða sem notaðir væru til að berja niður verkfallsaðgerðir. Rauðu íþróttafélögin rákust þó fljótlega á ýmsa veggi. Ísland var of fámennt til að unnt væri að reka hér tvöfalda íþróttahreyfingu. Kommún­ istar sem störfuðu innan gömlu íþróttafélaganna voru margir hverj­ ir tregir til að snúa baki við sínum gömlu liðum og urðu hin nýju félög því ekki ýkja fjölmenn. Engu að síður hófu þau að iðka ýmsar íþróttagrein­ ar, einkum þó fótbolta og fimleika. Félögin tvö urðu skammlíf og mörkuðu ekki djúp spor í íslenska íþróttasögu. Þó má benda á tvö markverð atriði. Í fyrsta lagi voru verkamannafélögin jafnréttissinn­ aðri en gerðist og gekk á þessum árum. Frá upphafi var lögð áhersla á að félögin væru bæði fyrir karla og konur. Í öðru lagi mun Íþróttafélag verkamanna í Reykjavík hafa verið fyrsta íslenska félagið sem æfði blak­ íþróttina. Menntskælingar í hand-tennis Blak barst fyrst til Íslands frá dönskum íþróttakennaraskólum á seinni hluta þriðja áratugarins og heimildir eru um að það hafi verið spilað í leikfimistímum í Mennta­ skólanum í Reykjavík, að minnsta kosti í stúlknatímum, þá undir Kommúnistar, KFUM og kvikir Asíubúar Janúar 1976. Íslenska landsliðið í blaki rétt áður en það lagði upp í keppnisferð til Ítalíu, en þar tók liðið þátt í undankeppni fyrir Ólympíuleikana. Nöfn leik- manna f.v.: Páll Ólafsson, Tómas Jónsson, Gunnar Árnason, Halldór Jónsson, Leifur Harðarson, Óskar Hallgrímsson, Valdemar Jónasson og Guðmundur E. Pálsson. Mynd úr sömu töku birtist í DV 13. janúar 1976 og eru upplýsingar um nöfn leikmanna hafðar þaðan. Saga til næsta bæjar Stefán Pálsson skrifar um skrítna sögu vin- sællar íþróttar. heitinu hand­tennis. Um nokkurra áratuga skeið var iðkun blakíþróttar­ innar bundin við Menntaskólann á Akureyri og skólana að Laugarvatni. Fyrsta Íslandsmót karla í blaki var ekki haldið fyrr en árið 1970 og voru þátttökuliðin einmitt borin uppi af þáverandi og fyrrverandi nemendum frá Laugarvatni og að norðan. Sannast sagna er lítið vitað um hversu umfangsmiklar blakæfingar Íþróttafélags verkamanna voru í raun. Því síður liggur fyrir hvers vegna kommúnistarnir íþróttasinn­ uðu hófu að æfa blak svo snemma: grein sem nær engir aðrir en fáeinir menntaðir íþróttakennarar höfðu heyrt getið um og sem virðist ekki vera sérstaklega fallin til að æfa fólk í að lúskra á verkfallsbrjótum. Mögu­ leg skýring er sú að blakið hafi ein­ mitt orðið fyrir valinu vegna þess að hin íþróttafélögin lögðu ekki stund á það. Þannig hafi aðstandendurnir vonast til að unnt væri að lokka kommúnista úr gömlu félögunum til að æfa þessa nýju íþrótt. Blak og blóðrauðir bolsar kunna að virðast skringilegir bólfélagar, en það er þó kannski í takt við hina furðu­ legu sögu þessarar vinsælu bolta­ íþróttar. Öfugt við eldri hópíþróttir á borð við rúbbí, fótbolta og krikket, sem allar eiga flókna og óljósa upp­ hafssögu, er lítið mál að nefna upp­ hafsmann og upphafsár blaksins. Það var búið til árið 1895 af manni að nafni William G. Morgan. Hann var íþróttakennari sem starfaði innan KFUM­hreyfingarinnar í Massa­ chusetts í Bandaríkjunum eða YMCA, svo notast sé við ensku skamm­ stöfunina. Fáeinum árum áður hafði starfsbróðir Morgans í nálægum bæ, James Naismith, fundið upp aðra íþrótt ætlaða ruðningsköppum, sem leika mátti innandyra að vetrarlagi og hafði líka þann kost að vera ekki jafn ofbeldisfull og ruðningur, sem dró úr meiðslum. Sú íþrótt nefndist körfubolti. Körfuboltinn sló þegar í gegn hjá meðlimum KFUM og var hann leik­ inn í íþróttasölum hreyfingarinnar víða um Bandaríkin. Hann naut eink­ um vinsælda meðal yngri manna, en William G. Morgan veitti því fljótt athygli að íþróttin reyndist eldri mönnum of erfið og jafnvel háskaleg. Hann einsetti sér því að skapa grein sem byði upp á spennu hópíþróttar­ innar en væri þó hægari og algjörlega laus við líkamlega snertingu. Niðurstaða Morgans varð sú að skapa einhvers konar blöndu af körfubolta og tennis. Hann skipti vellinum upp í tvo helminga með neti á milli, þannig yrði tryggt að and­ stæðingar í leiknum þyrftu ekki að snertast. Netið var ekki strengt ýkja hátt á nútímamælikvarða eða í rétt tæplega tveggja metra hæð, en hafa ber þó í huga að meðalhæð fólks var nokkru lægri þá en síðar varð. Leikur­ inn gekk svo út á að liðsmenn hvors liðs halda boltanum á lofti með því að slá hann sín á milli en freista þess loks að vinna stig með því að koma knettinum í gólf andstæðinganna. Leikur eða íþrótt? Öfugt við körfuboltann, sem skjótt þróaðist yfir í harða keppnisgrein með héraðsmótum, landsmótum og skipulögðum keppnisflokkum, varð blakið í þessari frummynd sinni fyrst og fremst óformlegur leikur. Fjöldi liðsmanna var fljótandi og engar reglur um hversu oft liðsfélagar máttu senda boltann sín á milli. Slíkt var raunar markmið uppfinninga­ mannsins, sem hugsaði fremur um heilsubót en keppnisgildi. Léttari blakboltar, sem unnt var að senda af meiri krafti, komu fram um aldamótin 1900 og urðu til að auka hraðann í blakinu nokkuð. Engu að síður lætur nærri að réttara sé að tala um blak sem leik heldur en íþrótt á þessu upphafsskeiði sínu. Ekkert benti í það minnsta til þess að grein­ in ætti eftir að brjóta sér leið inn á stærstu íþróttahátíðir og ­mót. Það var hins vegar á Filippseyjum sem blakið stökkbreyttist úr því að vera heilsubótartrimm miðaldra karla yfir í að verða hröð keppnis­ grein þrautþjálfaðra íþróttamanna. Trúboðar á vegum KFUM höfðu tekið með sér blakbolta og blaknet víða um heiminn, þar með talið til Filippseyja. Þar í landi hitti blakið beint í mark og krydduðu Filipps­ eyingar það með þáttunum úr sinni eigin íþróttahefð. Það voru Filippseyingar sem kynntu til sögunnar „smassið“, þar sem blakarar slá boltann upp í loftið fyrir liðsfélaga sinn sem kemur aðvíf­ andi og hamrar hann af krafti yfir á vallarhelming andstæðinganna. Í kjölfarið var fljótlega sett reglan um að hvort lið megi að hámarki snerta boltann þrisvar sinnum í röð. Með filippseysku breytingunum var blakið orðið margfalt hraðari íþrótt og raunar var breytingin slík að tala mætti um nýja íþróttagrein. Það er því ef til vill til marks um vestrænan hroka að blakmenn um víða veröld hampi enn William G. Morgan sem upphafsmanni íþróttar sinnar, en fæstir hirði í neinu um þátt Filipps eyinga í að umbylta greininni. Það var hins vegar Bandaríkjaher sem bar ábyrgðina á útbreiðslu blaks­ ins með hinum nýju reglum. Banda­ ríkin hófu þátttöku í fyrri heims­ styrjöldinni á lokastigum hennar og í kjölfarið voru bandarískir her­ flokkar staðsettir víða um lönd. Árið 1919 mátu hernaðaryfirvöld það sem svo að blak væri ódýr og holl afþrey­ ing fyrir dátana í útlöndum og sendu ókjörin öll af keppnisbúnaði til her­ deilda sinna og bandalagsþjóða. Blakiðkun bandarísku hermann­ anna vakti forvitni margra Evr­ ópubúa og nokkrum árum síðar, á Ólympíuleikunum í París 1924, var blak á meðal sýningargreina sem hluti af sérstakri kynningu á banda­ rískum íþróttagreinum. Enn áttu þó fjörutíu ár eftir að líða uns blak varð fullgild Ólympíugrein. Það var á Tókýóleikunum 1964. Sú ákvörðun var ekki að frumkvæði Alþjóðaólympíunefndarinnar, sem leit á blak sem fáránlega jaðar­ íþrótt. Greinin var hins vegar vinsæl í Japan, líkt og víðar í Austur­Asíu og á þessum árum þótti sanngjarnt að gestgjafar fengju að hleypa greinum sem nytu vinsælda heima fyrir inn á leikana til að fá tekjur af miðasölu. Japanir hlutu bronsverðlaunin í karlaflokki, en augu þjóðarinnar hvíldu á kvennaliðinu sem vann til gullverðlauna. Úrslitaleikurinn fékk meira en 85% áhorf, en einungis fyrsta tungllendingin getur státað af viðlíka áhorfstölum í gjörvallri sjón­ varpssögu Japans. Blaksigurinn 1964 telst enn í dag mesta íþróttaafrek Japana, en tilkoma blaksins sem Ólympíugreinar átti eftir að valda þáttaskilum fyrir íþróttina sem óx hröðum skrefum næstu árin – einn­ ig uppi á Íslandi, þar sem greinin tók loksins skrefið úr íþróttahúsum MA og ML … löngu eftir að reykvísku kommarnir fóru fyrst að æfa upp­ gjafir og smöss. 1 2 . m a í 2 0 1 8 L a U G a R D a G U R42 H e L G i n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 1 2 -0 5 -2 0 1 8 0 4 :3 1 F B 1 2 8 s _ P 1 0 7 K .p 1 .p d f F B 1 2 8 s _ P 1 0 2 K .p 1 .p d f F B 1 2 8 s _ P 0 2 2 K .p 1 .p d f F B 1 2 8 s _ P 0 2 7 K .p 1 .p d f A u to m a tio n P la te re m a k e : 1 F C 1 -0 8 D 0 1 F C 1 -0 7 9 4 1 F C 1 -0 6 5 8 1 F C 1 -0 5 1 C 2 7 5 X 4 0 0 .0 0 1 6 B F B 1 2 8 s _ 1 1 _ 5 _ 2 0 1 8 C M Y K
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.