Feykir - 16.05.2012, Side 7

19/2012 Feykir 7
hún hafi heillast af Bayeux-
reflinum þegar hún kynntist
sögu hans á meðan á námi
hennar stóð í Kaupmannahöfn.
„Það má segja að hann sé mín
Mecca,“ segir hún og að ætlunin
sé að fara í pílagrímsferð til
Bayeux í Normandí einn
daginn, þar sem hann er
geymdur. Jóhanna dregur upp
bók um þennan margrómaða
refil sem saumaður var upp
úr árinu 1066 og segir frá
sigurför Williams sigursæla
í orrustunni við Hastings.
„Refillinn er aðalheimildin um
þennan atburð í sögunni og er
ómetanleg samtímaheimild um
klæðnað, mat og margt fleira,“
útskýrir hún og bendir á myndir
af skipum og brynjuðum
hermönnum. Bayeux-refilinn
segir hún vera 70 metra langan,
„okkar er 46 metrar og því bara
hálfdrættingur á við þennan,“
segir hún kankvís á svip.
Árið 2008 hvíslaði hún hug-
myndinni að setja Vatnsdælu
á refil að vinkonu sinni, Hildi
Hákonardóttur listakonu,
sem hún kallar ljósmóður
verkefnisins, en hún hefur hvatt
hana til dáða allt frá upphafi.
„Það var búið að mynda,
endurrita og kvikmynda
sögurnar okkar en enginn
hafði saumað þær út. Mér
þótti hugmyndin skemmtileg
og viðraði hana við Hildi til
að athuga hvort hún teldi
þetta vera gerlegt,“ útskýrir
hún. Jóhanna sá verkefnið
alltaf fyrir sér sem einskonar
héraðsverkefni og langaði að
sem flestir kæmu þar að.
Fljótlega setti hún sig í
samband við Félag um Land-
nám Ingimundar gamla sem
er félagsskapur fólks sem
hefur áhuga á Vatnsdælu og
sögu Húnaþings. Þar mun Þór
Hjaltalín sagn- og fornleifa-
fræðingur hafa komið við sögu
og lagt verkefninu lið. „Hann
sá um að söguhlutinn væri
réttur og sannur og hélt okkur
handverks- og listakonum á
jörðinni,“ segir hún og hlær.
Vatnsdæla tekur
á sig mynd
Árið 2009 kom upp sú hug-
mynd að leita til Listaháskóla
Íslands og segir Jóhanna þær
umleitanir hafa fengið afar
góðar viðtökur.
Það voru þeir Guðmundur
Oddur Magnússon, eða
Goddur, prófessor í grafískri
hönnun og Jóhannes Þórðar-
son, deildarforseti hönnunar-
og arkitektúrdeildar, sem voru
Jóhönnu til halds og trausts
innan listaháskólans. Þeir tóku
að sér að setja saman lista með
nöfnum myndlistamanna
sem hefðu burði til þess að
hafa umsjón með verkinu
og höfðu samband við
listamennina. „Eftir stóð
Kristín Ragna Gunnarsdóttir
en hún var kjörin listamaður
í verkið en hún er jafnframt
bókmenntafræðingur og hafði
því góðan skilning á sögunni,“
segir Jóhanna. Kristín Ragna
hefur myndskreytt barnabækur
við góðan orðstýr og hefur m.a.
unnið tvisvar sinnum íslensku
my n d s k re y t ive rð l au n i n
Dimmalimm, þá fyrir mynd-
lýsingar í bókunum Hávamál
sem Þórarinn Eldjárn endur-
orti og Örlög guðanna eftir
Ingunni Ásdísardóttur. Sömu-
leiðis hefur hún kennt frásagnir
með teikningum og því var
hún tilvalin í að taka að sér
umsjón með nemendum
Listaháskólans.
„Þetta var sumarið
2010 og hún var snögg að
skipta upp köflunum 47
sem eru í Vatnsdælu í 22
þætti, jafnmörgum og þeim
nemendum á öðru ári í
grafískri hönnun sem skráðir
voru til náms við LHÍ um
haustið,“ segir Jóhanna. Þegar
kennsla hófst um haustið fengu
námsmennirnir það verkefni
að lesa Vatnsdælu í þaula og
svo fékk hver og einn sinn
hluta til að túlka með sínum
hætti. Hlutverk Kristínar
Rögnu var að samræma
persónur í gegnum söguna
þegar nemendurnir skiluðu
af sér verkinu, jafnframt að
samræma upphaf og endi
hvers hluta. „Nemendunum
var boðið í ferð hingað norður
á söguslóð til að gefa þeim
tilfinningu fyrir umhverfinu.
Gerð var sú krafa að þau yrðu
sögunni og umhverfinu trú –
ég vildi ekki sjá Herðubreið eða
Lómagnúp á teikningunum,“
útskýrir Jóhanna. „Kristín
Ragna hafði orð á því að hún
hafi aldrei verið með hóp sem
hafi verið jafn spenntur fyrir
verkefni sínu, að vera að taka
þátt í einhverju raunverulegu
og sem kemur til með að skipta
máli. Margir þeirra lögðu sig
virkilega fram við þetta og
spáðu í hvernig best væri að
útfæra söguna,“ segir hún.
Nemendurnir skiluðu af sér
fyrsta uppkasti í febrúar 2011
og þá fékk Jóhanna að sjá
afrakstur vinnu þeirra sem
hún segir hafa verið afskaplega
skemmtilegt - að sjá þeirra
persónulega stíl í hverjum hluta
fyrir sig. „Það vakti þó athygli
mína að ég sá hvergi ísbirni, en
Ingimundur gamli fann Birnu
með tvo húna á Húnavatni,
og ekki heldur Þórdísi sem
var fyrsti Húnvetningurinn,
en hvort tveggja eru það sem
Húnvetningar myndu helst
kannast við úr Vatnsdælu,“
útskýrir Jóhanna en síðar
kom í ljós að Þórdís og
ísbirnirnir höfðu verið sett í
neðanmálsteikningar. Líkt og
Bayeux-refillinn var Vatns-
dælurefillinn 50 sm breiður, og
þá er meginmáli gert skil fyrir
miðju en að ofan og neðan má
sjá ítarefni. „Svo rak ég augun
í risastóra kanínu, jafnstóra og
hestarnir - ég skildi nú ekki
hvað hún var að gera þarna. Þá
kom í ljós að listamaðurinn var
frá Lettlandi og honum fannst
vanta eitthvað til að fylla upp
í eyðuna og það var honum
eðlilegt að setja eina kanínu
þar,“ segir hún hlægjandi
og bætir við að kanínan hafi
fengið að fjúka.
Fyrstu sporin
Textílsetið á Blönduósi varð
snemma aðili að verkefn-
inu en það er til húsa í
Kvennaskólanum á Blönduósi.
„Mér fannst vel til fundið
að refillinn yrði saumaður
út í þessu húsi þar sem
mikil handverkshefð ríkir
og óskaði eftir að hann yrði
hýstur hér,“ segir Jóhanna
en hún hefur gegnt hlutverki
framkvæmdarstjóra við Textíl-
setrið í hlutastarfi frá árinu
2011 og má því segja að refillinn
sé undir hatti Textílsetursins.
„Sem tóvinnukennari og sauð-
fjárbóndi kom að sjálfsögðu
ekkert annað til greina en
íslenska ullin þegar kom að
því að velja garn í útsauminn,“
segir Jóhanna en hún gerði
samning við Ístex. Í herbúðum
þeirra voru spunnin 720 kíló
af sérvalinni lambsull í verkið
en um er að ræða níu liti
valda með Bayeux-refilinn
til hliðsjónar. Efnið í refilinn
er hörléreft sem Jóhanna
fékk frá versluninni Nálinni
í Reykjavík og var sérpantað
frá Danmörku. Í samráði við
Jakob Jóhann Jónsson hjá
Léttitækni á Blönduósi var
hönnuð undirstaða undir
refilinn að fyrirmynd vefstóls,
sem Jóhanna segir hafa reynst
einstaklega vel.
Þá var ekkert til fyrirstöðu
að hefja útsauminn sem var
gert með viðhöfn á Húnavöku
þann 16. júlí sl. sumar. Fyrstu
sporin settu Vigdís Ágústsdóttir
húsfreyja á Hofi, sem ber nafn
fyrstu húsfreyjunnar þar á
bæ og eiginkonu Ingimundar
gamla, og Ingimundur Sigfús-
son fyrrum sendiherra á
Þingeyrum, sem ber nafn
Ingimundar en á Þingeyrum
er talið að Vatnsdæla saga hafi
verið skrifuð um 1270. „Þau
voru svo vinsamleg að taka þátt
í þessu með okkur og saumuðu
á sitthvorum staðnum – þar
með var refillinn opinn,“ segir
Jóhanna en opnunarathöfnin
fór fram í Íþróttahúsinu á
Blönduósi og búið var að
hengja upp allar myndirnar svo
fólk gæti skoðað þær. „Ég vildi
sýna hve langur refillinn er en
hann er jafn langur og lengri
hlið hússins og fjórum metrum
betur.“
Gömul saga flutt inn
í framtíðina
Jóhanna áætlar að verkefnið
Vatnsdæla á refli hafi fengið
um 350 heimsóknir frá því að
refillinn var opnaður og eru
fyrstu sex metrarnir komnir
vel á veg. „Til að fjármagna
verkefnið var ákveðið að þeir
sem saumi í refilinn greiða
fyrir klukkutímann og fái
fyrir vikið nafn sitt skráð
í bók, ásamt upplýsingum
um hvað viðkomandi gerði,
en bókin kemur til með
að fylgja reflinum næstu
þúsund árin, líkt og Bayeux-
refillinn,“ segir Jóhanna og
brosir. Refillinn hefur verið
vinsæll viðkomustaður hjá
saumaklúbbum og vinkonu-
hópum en einnig eru dæmi
um að fólk sem ekki er búsett
á svæðinu hafi gert sér ferð í
Kvennaskólann og fengið gist-
ingu í húsnæði hans. Jóhanna
segir að gaman sé að segja frá
því að þau sem hafa sett spor
sitt í refilinn séu allt frá sex ára
aldri til 100 ára.
Í upphafi sagðist Jóhanna
telja að verkið tæki um 13-15 ár
en nú telur hún 10 ár vera nærri
lagi. „Ég geri mér grein fyrir því
að þetta getur dottið inn og út
úr tísku en þetta mun mjakast
áfram. Minn draumur er að allir
sem tengjast Húnavatnssýslu
á einhvern hátt setji spor sitt í
refilinn og flytji þannig okkar
gömlu sögu, Vatnsdælu, inn í
framtíðina,“ segir Jóhanna og
bætir við í lokin að hún sjái fyrir
sér að refillinn myndi sóma sér
vel á Þingeyrum, þar sem sagan
gerðist og hjarta Húnvetninga
slær.
Jóhanna setur spor sín í söguna. Hægt er að kaupa útsaumaðir myndir, líkt og eru í reflinum, í Textílsetrinu á Blönduósinu.