Feykir - 18.10.2012, Qupperneq 4

4 Feykir 39/2012
Spjallað við Maríu Magnúsdóttur um uppvöxtinn, stríðsárin og ævistarfið
María Magnúsdóttir fluttist aftur á heimaslóðir eftir 55 ára búsetu í Bretlandseyjum
þar sem hún starfaði sem hjúkrunarfræðingur. Nú býr hún á Blönduósi þar sem hún
segist eiga hlýjar æskuminningar af sólríkum dögum og varð það til þess að hún
kaus að eyða haustdögum lífs síns við bakka Blöndu, þar sem hún býr í notalegri
íbúð fyrir eldri borgara. Yfir tebolla fékk blaðamaður Feykis að heyra sögur um það
hvernig það var fyrir unga stúlku að flytja til Bretlands á barmi heimstyrjaldar og
hvernig hún helgaði líf sitt hjúkrun annarra.
Helgaði líf sitt hjúkrun
María (lengst til hægri) á fyrsta stofugangi sínum sem deildarstjóri á National Hospital for Nervous Diseases árið 1948.
„Í minningunni var alltaf
sólskin á Blönduósi,“
segir María og minnist
góðra stunda þegar hún
var 10 ára gömul og eyddi
sumrinu hjá Rannveigu
Líndal í Kvennaskólanum
á Blönduósi. „Hún og
mamma voru vinkonur úr
Kvennaskólanum í Reykjavík
og Rannveig vildi endilega
fá mig til sín yfir sumarið,“
segir María en þá hjálpaði
hún til í ýmsum verkum og
í matjurtagörðunum. „Hún
talaði alltaf við mig eins og
ég væri fullorðin manneskja
og spurði mig jafnvel ráða
- það þótti mér merkilegt,“
segir hún og hlær. María
rifjar einnig upp góðar
minningar frá þeim stundum
sem hún dvaldi hjá frænda
sínum, Kristni Magnússyni
á Kleifum, sem reyndist
henni afar vel. „Þegar ég
kom á Kleifar í fyrsta sinn
þá gaf hann mér nýja danska
skó og silkisokka – ég var í
skýjunum, þú getur ímyndað
þér,“ segir María með bros
á vör.
María er fædd í Geldingaholti
í Skagafirði þann 10. október
1916 og fagnaði því 96
ára afmæli í síðustu viku.
Faðir hennar hét Magnús
Magnússon lögfræðingur og
var ritstjóri blaðsins Storms,
sem hann var einnig stofnandi
að. Móðir hennar hét Halldóra
Sigríður Jónsdóttir og
stjúpfaðir Magnús Jónsson.
María átti fimm hálfsystkini,
þrjú frá föður sínum og tvö
frá móður. María var fyrstu
æviár sín á Þorkelshóli í
Víðidal, þar sem móðir hennar
og stjúpi voru í
húsmennsku, og
árið 1929 flutti hún
svo til Hafnafjarðar
þar sem hún bjó
í 10 ár. María fór
í Flensborg og
eftir að hún lauk
námi fór hún að
vinna hjá Sigríði
Snæland nuddkonu
sem var með stofu
á Brekkugötu í
Hafnafirði. „Mig
langaði alltaf að
læra nudd og var að
skoða möguleikana á því, en á
þeim tíma var kreppa og mikil
gjaldeyrishöft, því fengust
engir peningar,“ segir María.
Frændi hennar Jón Thordarson
forstjóri Sjóklæðagerðarinnar
bauð henni lán en þeir
peningar voru fastir í Leipzig
í Þýskalandi og þurfti hún því
að sækja aurana þangað. Hún
stefndi því á að fara þangað í
nám og sótti þýskutíma hjá séra
Jóni Auðuns í tvö ár. „Hann
hafði verið í námi í Heidelberg
og talaði alltaf svo fallega um
land og þjóð,“ rifjar María upp.
„En svo varð útlitið æ dekkra á
meginlandinu og sífellt fleiri að
tala um að það væri að koma
stríð, því var ekkert vit í því að
fara þangað,“ útskýrir hún.
Eitt sinn þegar María var stödd
í Skagafirði hitti hún vinkonu
sína Steinunni Hafstað frá Vík,
ásamt frænku hennar, sem var
stödd hérlendis í skemmtiferð.
Þessi frænka hennar var
hjúkrunarfræðingur og hafði
sest að í Vatnahverfinu í
Englandi. „Þá sagði Steinunn
mér að hún væri á leið til
Skotlands til að starfa á
geðsjúkrahúsi. Frænka hennar
sagðist þekkja forstöðukonuna
á sjúkrahúsinu og að hún gæti
komið mér þangað líka. Ef mér
líkaði vel gat ég verið áfram
og farið í hjúkrunarnám – ég
ákvað að slá til,“ segir María
brosandi.
Annaðist aðalsfólk
María hélt af stað til Skotlands
með Brúarfossi vorið 1939,
þá 22 ára gömul og full af
ævintýraþrá. Geðsjúkrahúsið
sem María hóf störf hjá hét
þá Glasgow Royal Mental
Hospital og var stór einkaspítal,
í afskaplega fallegu umhverfi,
í Gartnavel. Þegar hún kom á
spítalann var Steinunn vinkona
hennar þegar búin að vera
þar í sex mánuði en fljótlega
ákvað hún að snúa sér að
öðru. Hún fór til Danmerkur
að leggja stund á hótelhald en
bróðir hennar Árni Hafstað
var þá í Danmörku að læra
símaverkfræði. Þegar stríðið
skall á segir María að þau
hafi bæði orðið innlyksa í
Kaupmannahöfn. „Árið 1940
komust þau loks heim til
Íslands með Esjunni, en skipið
flutti fjölda Íslendinga aftur
heim í gegnum Petsamo í
Finnlandi,“ segir María.
Maríu líkaði starfið á
geðsjúkrahúsinu vel. Að
launum fékk hún frítt fæði og
húsnæði auk þriggja punda
á viku í vasapening. „Pundin
voru mun hærri í þá daga og
þegar ég kom til Skotlands
átti ég fimm pund, þannig að
ég var bara nokkuð vel sett,“
segir María og brosir. Hún
segist hafa verið nokkuð góð
í ensku, gat lesið málið vel
og varð fljótlega vel talandi.
Hún ákvað að vera áfram
og hefja hjúkrunarnámið.
Forstöðukonan á spítalanum
hét Mrs. Brody og segir María
hana hafa verið kvenskörung
mikinn. „Ég man að hinar
stúlkurnar sögðu að hún væri
með augu í hnakkanum og það
fór ekkert framhjá henni,“ segir
María og hlær. „Hún sagði við
okkur að við yrðum að muna
það að fólkið sem við vorum að
annast væri af aðalsættum, það
væri efnað og vel menntað fólk.
Ég man að mér fannst gáfulegt
af henni að benda okkur á
þetta, að við mættum alls ekki
líta niður á sjúklingana,“ rifjar
María upp, en Mrs. Brody átti
eftir að reynast Maríu vel.
Væri ekki hér ef
sprengjan hefði
sprungið
Haustið eftir komu Maríu til
Skotlands skall heimstyrjöldin
síðari á. „Stríðið byrjaði í
september og strax í október
byrjuðu árásirnar,“ segir
María. Sjúkrahúsið sem hún
starfaði á var skammt frá Clyde
ánni sem rennur í gegnum
Glasgow en við hana voru
miklar skipasmíðastöðvar
og kafbátalægi og gerði það
hennar nánasta umhverfi
að hernaðarlegu skotmarki.
„Á hverri nóttu heyrðum
við í loftárásum, svo vandist