Feykir - 20.12.2012, Blaðsíða 12

12 Feykir 48/2012
Þann 7. mars 1890 var almennur
safnaðarfundur haldinn í Fagranessókn
og var þar eftir allmikil átök samþykkt
af fengnu leyfi. Að leggja niður
Fagraness- og Sjávarborgarkirkjur en
reisa í þeirra stað kirkju á Sauðárkróki
fyrir báðar sóknir. Og íbúarnir í þessu
örsmáa þéttbýli við vestanverðan
Skagafjörðinn höfðu á því fullan hug að
koma sér upp guðshúsi, og voru á lofti
margar hugmyndir um hvern veg skyldi
að því staðið, enda ekki auður í hvers
manns ranni. Það var svo þann 29.
desember þetta ár, að á silfurbrúð-
kaupsdegi sínum, gaf Ludvig Popp 200
krónur til nýrra kirkjubyggingar og
með þvílíku framlagi margefldist
baráttuhugurinn, og meðal annars af
frumkvæði hans var hafin almenn
fjársöfnun til framkvæmdanna.
Um miðjan júní 1892 var gengið frá
grunni nýrrar kirkju á Sauðárkróki og
grind að henni komið upp. Unnið var að
kirkjubyggingunni allt sumarið, en yfir-
smiður var ungur snikkari, Þorsteinn
Sigurðsson, járnsmiðs Sigurðssonar á
Sauðárkróki, en hann vann allar vinnu-
teikningar og hönnun hússins í samráði
við Popp. Var allt kapp lagt á að gera
kirkjuna messufæra á árinu, og var
reisugildi kirkjunnar haldið á Hótel
Tindastóli hinn 1. ágúst það ár.
Talið var að kirkjan rúmaði 350
manns í sæti, og segir í Skagfirskum
annálum: „Uppkomið reyndist kirkju-
skipið 16 ál. á lengd og 14 ál. á breidd,
kórinn 6 ál. á lengd og 7 á breidd, stöp-
ull 5 ál. á hvorn veg. Hæð undir loft í
kirkjuskipi var 5 al. en hæð frá gólfi og
upp í hvelfingu 10 ál.“
Og þarna stóð þetta veglega guðs-
hús, reist af trú, metnaði, og ást á því
sem litlu samfélagi var dýrmætast,
almættinu.
Líklega eru fá dæmi þess, – ef nokkur,
– að lítið og fástækt samfélag hafi reist
sér svo veglegt guðshús, að það hafi í
sæti rúmað hvert mannsbarn í söfn-
uðinum og rúmlega það, og ekki þó
síðra að þessi helgidómur var miklu
mun veglegri en algengt var, og var til
þess tekið hversu kirkjan var vel og
fagurlega máluð, og lýsing ein sú besta í
guðshúsi hérlendis. Hér má skjóta inní
að enn þann dag í dag er búnaður
kirkjunnar að mestum hluta til sá sami
og við vígsluna, að vísu eru ekki lengur
kerti í veglegum ljósakrónum og vegg-
ljósum, og víst er hljóðfærið annað svo
eitthvað sé nefnt.
En samfélagið undir Nöfum óx og
dafnaði, vissulega ekki í neinum stórum
stökkum, en hægt og sígandi, og senn
kom að því að kirkjan þótti of lítil, og
þannig hefur það gengið í áranna rás.
Vissulega hafa komið fram hugmyndir
um að full þörf væri á að samfélagið
byggði nýja kirkju, og meira að segja
mun líklega enn til í gögnum
sveitarfélagsins, – áratugagamall frá-
tekinn reitur til kirkjubyggingar, en sem
betur fer hafa þeir sem réðu ferð í það og
það sinnið borið gæfu til að beina
athyglinni að okkar gamla, fagra og
gagnmerka guðshúsi, – lagt í það
metnað sinn að halda því vel við og
stækka eftir þörfum.
Þannig hefur Sauðárkrókskirkja
verið stækkuð þrívegis og hafa þær
breytingar allar verið á þann veg, og
tekist svo vel að varla gæti nokkrum til
hugar komið að kirkjan væri nú, – ekki
alveg nákvæmlega eins og Þorsteinn
snikkari skildi við hana nokkru fyrir
næstsíðustu aldamót.
Vildu sjá kirkjuna fallegu
Fyrir margt löngu átti ég þess kost að
vera með í því að taka á móti þrem
bráðhressum, öldruðum vesturíslensk-
um konum, ein þeirra var barnabarn
Þorsteins snikkara, en hinar tvær
frænkur hennar, afkomendur landnem-
ans Árna Einars Árnasonar.
Þessar glæsilegu öldruðu konur
höfðu aldrei til Íslands komið áður, en
þær vissu upp á hár hvaða staði á
Sauðárkróki þær vildu skoða, og þar var
efst á lista kirkjan. En síðan voru á
listanum nokkur hús í gamla bænum,
sem þær höfðu á skrá um að Þorsteinn
hefði byggt eða komið að bygginga-
framkvæmdum. Var augljós væntum-
þykja þeirra af að sjá hversu kirkjan var
falleg og henni vel við haldið, en þó
sagði sú sem var afadóttir Þorsteins að
þessi kirkja væri miklu mun stærri en
þær sem hann hefði byggt í Vesturheimi.
En ef rétt er munað sagði hún að
Þorsteinn hefði byggt fimm kirkjur eftir
sömu teikningu sinni og hér á Sauðár-
króki, en þær væru allar mun minni.
Væru nú aðeins tvær ennþá í notkun en
þrjár hefðu brunnið.
Var sérstaklega ánægjulegt að eiga
dagstund með þessum heiðurskonum,
sem höfðu sótt um langvegu til þess að
sjá þann stað þar sem rætur þeirra lágu,
og skoða handverk löngu genginna
forfeðra sinna.
Og nú, 120 árum síðar, stendur
kirkjan okkar enn og snýr dyrum mót
austri og birtu nýrrar dagrenningar.
Hún hefur sannarlega verið sá
festaklettur sem í upphafi var ætlað og
innan veggja hennar hafa Sauðár-
króksbúar, sem og margir fleiri, - lifað
bæði gleði og sorgarstundir, þar hefur
verið slegið á alla strengi tilfinninga, og
er vonandi að svo verði um langa
framtíð. Sannast hér hið fornkveðna:
„Ef Drottinn byggir ekki húsið, erfiða
smiðirnir til einskis,“ og þess vegna
erum við nú þess fullviss, að almættið
var með í ráðum þegar Sauðárkrókskirkja
reis af grunni, það leit með velþóknun
til þeirrar lofgjörðar sem íbúarnir á
mölinni við Sauðárósinn vildu færa
Drottni sínum með því að reisa honum
eins veglegan helgidóm sem þeim var
nokkur kostur. Áður var það nefnt að
þegar við vígslu hafi kirkjan verið vel
lýst og betur en önnur sambærileg hús.
Myndir: HSk og stór mynd Hinir sömu sf.