Fréttablaðið - 18.05.2018, Page 6

STJÓRNSÝSLA Fjölmargar athuga­
semdir eru gerðar við aðkomu
og eftirlit stjórnvalda í tengslum
við útgáfu leyfa og eftirlit með
rekstri kísilvers United Silicon í
skýrslu Ríkisendurskoðunar um
efnið. Meðal þess sem kemur fram
í skýrslunni er að úttekt Vinnu­
eftirlits ríkisins á verksmiðjunni
fór fram tæpum mánuði eftir að
starfsemi hófst. Þá var ekki kannað
hvort aðstandendur verksmiðj­
unnar hefðu fjárhagslega burði til
að standa að henni.
Tíu ára sorgarsaga United Silicon
og fyrirrennara félagsins er flestum
kunn. Kísilver þess var gangsett
13.  nóvember 2016 en starfsemi
þess stöðvuð rúmum tíu mánuðum
síðar eftir ítrekaðar aðfinnslur og
athugasemdir við aðstæður innan
verksmiðjunnar og vegna lyktmeng­
unar frá henni.
Mánuði áður en verksmiðjan var
ræst sendi Magnús Garðarsson, for­
stjóri United Silicon, bréf um að
til stæði að hefja framleiðslu í lok
október. Það dróst sem fyrr segir
um hálfan mánuð. Fyrsta skoðun
Vinnueftirlits ríkisins fór hins vegar
fram 21. nóvember það ár. Þá fór
úttekt á starfseminni með tilliti til
starfsleyfisskilyrða ekki fram fyrr en
7. desember þrátt fyrir að óheimilt
sé lögum samkvæmt að rekstur
hefjist fyrr en eftirlitsmaður stofn­
unarinnar hafi gefið vottorð um að
útbúnaður sé í lagi. Slíkt vottorð var
gefið út þrátt fyrir að skilyrði þess
hafi ekki verið uppfyllt.
Í skýrslunni er einnig vikið að
mengunarspá í umhverfismats­
ferlinu. Áður hefur komið fram að
danska verkfræðistofan COWI fór
fram á að nafn og merki fyrirtækis­
ins yrðu fjarlægð af loftdreifilíkani í
matsskýrslu sem fyrirtækið skilaði
til Skipulagsstofnunar. Degi eftir að
tilkynning COWI barst skilaði Uni­
ted Silicon skýrslu sem Force Techn­
ology hafði unnið að beiðni þess.
„Í lögum og reglugerð um mat
á umhverfisáhrifum er ekki að
finna nein skilyrði um þá sem geta
unnið að mati á umhverfisáhrifum,
svo sem um menntun, vottun eða
gæðakerfi. Að mati Skipulagsstofn­
unar gat það því ekki ráðið úrslitum
hver vann spána. […] Ríkisendur­
skoðun telur aftur á móti óheppi­
legt að óvissa geti ríkt um uppruna
útreikninga og líkana sem miklu
máli skipta í mati á umhverfisáhrif­
um og að framkvæmdaraðilar geti
lagt fram gögn í nafni fyrirtækja
sem hafa ekki unnið þau þó að
efnislega kunni niðurstöður þeirra
að vera réttar,“ segir meðal annars
í skýrslunni. Stofnunin leggur til að
umhverfis­ og auðlindaráðuneytið
skerpi á kröfum sem gerðar eru til
þeirra sem vinna umhverfismöt.
Í skýrslunni er einnig vikið að því
að í undirbúningsferlinu hafi ekki
verið unnt að upplýsa um stjórn
né stjórnendur fyrirtækisins sem
ætlaði að standa fyrir rekstrinum
en upplýsingar um eignarhald og
stjórnendur verkefnisins voru afar
misvísandi alla tíð. Í þágildandi
Gríðarlangur listi aðfinnslna í skýrslu
Ríkisendurskoðunar um United Silicon
Úttekt Vinnueftirlits ríkisins, skortur á athugun á bakgrunni rekstraraðila og kröfuleysi við framkvæmd umhverfismats er meðal þess
sem Ríkisendurskoðun setur út á í skýrslu sinni um United Silicon. Starfsemi fyrirtækisins var stöðvuð síðasta haust eftir ítrekaðar
uppákomur í rekstri verksmiðjunnar og kvartana vegna mengunar frá henni. Víða var pottur brotinn við undirbúning rekstursins.
Frá fyrstu skóflustungu verksmiðjunnar. FRÉTTABLAÐIÐ/VÍKURFRÉTTIR
Arðsemismat byggðist eingöngu á forsendum United Silicon
Í tíð eldri laga um ívilnanir til nýfjárfestinga var það
skilyrði samkvæmt lögunum að Íslandsstofa fram-
kvæmdi arðsemismat á starfseminni. Í skýrslunni er
vikið að aðkomu Íslandsstofu að verkefninu en hún
taldi að „verkefnið myndi skila umtalsverðum ábata
fyrir íslenskt samfélag“.
Í skýrslunni er sett út á það að arðsemismatið hafi
alfarið byggt á framlögðum gögnum og upplýsingum
frá aðstandendum verkefnisins. Engin áreiðanleika-
könnun var framkvæmd og tók Íslandsstofa það fram
í niðurstöðum sínum að þær hvíldu á þeirri forsendu
að áætlanir og fullyrðingar umsækjenda stæðust.
„Einnig má benda á ýmsa hnökra á arðsemismatinu,
til dæmis er í greinargerð Íslandsstofu vísað til fyrir-
hugaðrar starfsemi sem smáþörungaframleiðslu,“
segir í skýrslunni. United Silicon stefndi vissulega ekki
að stofnun smáþörungaframleiðslu heldur því að
koma kísilveri á fót. Ríkisendurskoðun leiðir að því
líkur að þar hafi slæðst inn texti úr arðsemismati fyrir
verksmiðju Algalíf Iceland ehf.
Íslandsstofa baðst síðar undan því að framkvæma
slík möt, og var fallist á það, þar sem það samræmdist
ekki hlutverki hennar en það er að kynna landið fyrir
erlendum fjárfestum.
2007-2012 Tomahawk Development,
fyrirrennari United Silicon, hefur
undirbúning að opnun kísilvers í
Helguvík.
13. september 2012 Stakksbraut 9,
síðar United Silicon, sendir tillögu að
umhverfismatsáætlun til Skipulags-
stofnunar.
26. júní 2013 Stakksbraut 9 sækir um
starfsleyfi til Umhverfisstofnunar.
3. október 2013 United Silicon sækir
um ívilnun til atvinnuvega- og ný-
sköpunarráðuneytisins.
27. ágúst 2014 Fyrsta skóflustunga
kísilversins.
14. desember 2014 Reykjanesbær gefur
út byggingaleyfi til United Silicon.
20. apríl 2016 Vinnueftirlit ríkisins veitir
United Silicon starfsleyfi.
13. nóvember 2016 Starfsemi hefst.
7. desember 2016 Lokaúttekt Vinnu-
eftirlits ríkisins fer fram.
25. apríl 2017 Umhverfisstofnun stöðv-
ar framleiðslu vegna mengunar.
19. maí 2017 Umhverfisstofnun
heimilar gangsetningu á nýjan leik.
14. ágúst 2017 United Silicon fær
heimild til greiðslustöðvunar.
1. september 2017 Starfsemi kísil-
versins stöðvuð.
✿ Stiklað á stóru í sögu
United Silicon
Magnús
Garðarsson.
Stefán
Sigurðsson.
Ekki fór fram könnun af
hálfu stjórnvalda á eignar-
haldi, fjárhagslegu bolmagni
eða sögu rekstraraðila
United Silicon heldur voru
yfirlýsingar þeirra teknar
góðar og gildar.
lögum um ívilnunarsamninga var
gerð krafa um óflekkað mannorð
og orðspor framkvæmdastjóra
aðila. Ekki fór fram nein könnun af
hálfu stjórnvalda þess efnis heldur
voru yfirlýsingar aðila teknar góðar
og gildar. Könnun á slíku hefði hins
vegar leitt í ljós að árið 2009 var
fyrirtæki í eigu Magnúsar Garðars­
sonar sektað vegna brota á rétt­
indum verkamanna og að honum
hefði verið gert að segja upp hjá
áðurnefndu COWI fyrir að hafa mis­
notað aðstöðu sína sem starfsmaður
þar. joli@frettabladid.is
VIÐSKIPTI Íslensk fjarskiptafyrir­
tæki þurfa að greiða Farice, sem
rekur sæstrengi á milli Íslands og
Evrópu, fimm­ til tífalt hærra verð
fyrir gagnasambönd heldur en
erlendir viðskiptavinir gagnavera
hér á landi.
„Við erum í raun í engri samnings­
stöðu. Þetta er einokun og í okkar
huga óásættanleg staða,“ sagði Þor­
varður Sveinsson, framkvæmda­
stjóri fyrirtækja­ og þróunarsviðs
Sýnar, á fjárfestafundi félagsins í
gær.
Hann sagði félaginu „renna blóð­
ið til skyldunnar“ til þess að taka
málin í eigin hendur og kanna fýsi­
leika þess að leggja nýjan sæstreng
frá Íslandi til Evrópu.
Eðlilegt væri að spyrja hvort
mögulegt væri fyrir Sýn að byggja
og reka eigin ljósleiðarastreng fyrir
þann kostnað sem greiddur er til
Farice. Sá kostnaður væri enda
verulegur en Þorvarður benti á að
innlend fjarskiptafélög stæðu undir
um 50 til 55 prósentum af tekjum
Farice.
Stefán Sigurðsson, forstjóri Sýnar,
tók þó fram að sæstrengsverkefnið
væri enn á þróunarstigi og ekki væri
því ljóst hvort af því yrði.
Til þess að félagið gæti unnið
málið áfram og réttlætt fjárfesting­
una myndu íslensk stjórnvöld þurfa
að koma að málum.
– kij
Greiða allt að tífalt hærra
verð fyrir gagnasamband
BANdARíKIN Kim Jong­un, einræðis­
herra Norður­Kóreu, fær ekki sömu
meðferð og Muammar Gaddafi,
fyrrverandi einræðisherra Líbýu.
Þetta sagði Donald Trump, forseti
Bandaríkjanna, í gær. John Bolton,
þjóðaröryggisráðgjafi Trumps, hafði
áður lagt til að  að Líbýuaðferðin
svokallaða yrði farin í kjarnorku­
afvopnun á Kóreuskaga.
Gaddafi samþykkti árið 2003 að
hætta vinnu að kjarnorkuáætlun
ríkisins en uppreisnarmenn,
studdir af Vesturlöndum, drápu
hann svo árið 2011. Er því ekki að
undra að tillagan hafi farið öfugt
ofan í Norður­Kóreumenn. Hótuðu
þeir því meðal annars að hætta við
fyrirhugaðan leiðtogafund Kim og
Trumps sem fram á að fara þann
12. júní í Singapúr.
Kim Kye­gwan, aðstoðarutan­
ríkisráðherra Norður­Kóreu, var
harðorður í garð Boltons á mið­
vikudag. „Við felum ekki þá stað­
reynd að okkur býður við honum,“
sagði Kim.
„Líbýuaðferðin er ekki eitthvað
sem við höfum verið að horfa til
þegar kemur að Norður­Kóreu,“
sagði Trump og bætti því við að
fyrir hugað samkomulag við ein­
ræðisríkið myndi fela í sér áfram­
haldandi valdatíð Kim og stóraukin
efnahagstækifæri Norður­Kóreu.
Þá hafa heræfingar Bandaríkja­
manna og Suður­Kóreumanna einn­
ig vakið reiði Kim Jong­un. Viðræð­
um, sem fram áttu að fara í gær, var
frestað og sagði Norður­Kóreustjórn
að ekki stæði til að hefja þær að nýju
fyrr en vandamálið væri leyst. – þea
Trump reynir að lægja öldurnar
Donald Trump, forseti Bandaríkjanna. NoRDIcphoToS/GeTTy
1 8 . m A í 2 0 1 8 F Ö S T U d A G U R6 F R é T T I R ∙ F R é T T A B L A Ð I Ð
1
8
-0
5
-2
0
1
8

0
4
:3
0
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
D
5
-A
4
8
8
1
F
D
5
-A
3
4
C
1
F
D
5
-A
2
1
0
1
F
D
5
-A
0
D
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
B

F
B
0
4
8
s
_
1
7
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K