Fréttablaðið - 30.05.2018, Síða 11

Ætli það færi framhjá einhverjum ef Alþingi ætlaði að setja lög um kvóta án þess að tala
við Samtök útgerðarmanna? Eða
ef einhverjum dytti í hug að setja
ný lög um grunnskóla án þess að
tala við sveitarfélög eða Kennara-
sambandið.
Samráð er sjálfsagður hlutur
finnst okkur þegar við hugsum
um þessi dæmi. Klippt og skorið.
En er það svo? Í besta falli er það
umhugsunarvert þegar um er að
ræða fatlað fólk og lög og reglur
sem eiga að gilda um þennan fjöl-
breytta hóp.
Staðan er reyndar þannig að
Öryrkjabandalag Íslands telur
raunverulega þörf á því að öllum
þingmönnum, ráðuneytum, sveit-
arstjórnarfólki og starfsfólki í opin-
berri stjórnsýslu verði sérstaklega
gerð grein fyrir lögbundinni sam-
ráðsskyldu þegar það kemur að
gerð laga og reglna sem með ein-
hverjum hætti fjalla um fatlað fólk
eða málefni sem tengjast því.
Ljúf skylda lögum samkvæmt
Þetta er skylda. Skýrt er kveðið á
um hana í Samningi Sameinuðu
þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks,
sem hefur verið fullgiltur af Alþingi
Íslendinga.
Þar segir meðal annars:
„Þegar aðildarríkin undirbúa lög-
gjöf sína og stefnu samningi þessum
til framkvæmdar og vinna að því
að taka ákvarðanir um málefni sem
varða fatlað fólk skulu þau hafa náið
samráð við fatlað fólk og tryggja virka
þátttöku þess, einnig fatlaðra barna,
með milligöngu samtaka sem koma
fram fyrir þess hönd.“
Kanntu annan?
Talsverður misbrestur er því miður
á því að Alþingi og aðrir opinberir
aðilar uppfylli þessa skyldu sína. Nú
ku til dæmis vera yfirstandandi gerð
frumvarpa sem eiga að koma í veg
fyrir mismunun gegn fötluðu fólki.
Fatlað fólk hefur ekki verið beðið um
innlegg í þá umræðu.
Við sjáum alls konar dæmi úti um
allt um misbresti sem valda vand-
ræðum og rugli. Umferðarlögin eru
ágætt dæmi. Þar er fólk sem notar
hjólastól skilgreint bæði sem gang-
andi vegfarendur og reiðhjól!
Annað sláandi dæmi var endurmat
á yfirfærslu málefna fatlaðs fólks frá
ríki til sveitarfélaga en í þeirri nefnd
var enginn fulltrúi fatlaðs fólks.
Besta dæmið
Svo eigum við fleiri dæmi. Og sum
væru beinlínis fyndin ef þessi mál
vörðuðu ekki gríðarlega mikilvæga
persónulega hagsmuni fjölda manns.
Hér er eitt grátlegt:
„Við samningu frumvarpsins var
haft samráð við sjúkratrygginga-
stofnun og Tryggingastofnun. Þær
breytingar sem lagðar eru til í frum-
varpinu fela í sér að heilbrigðis-
þjónusta sé veitt öllum í samræmi
við þörf, óháð aldri. Ekki var talin
frekari þörf á samráði þar sem um
var að ræða aukin réttindi fyrir þann
hóp fólks sem breytingarnar taka til.“
Það er frekar spes, í besta falli
gamaldags, að háir herrar af báðum
kynjum taki það að sér að ákveða
fyrir aðra hvað séu réttarbætur og
hvað ekki. Getum við ekki gert betur?
ÖBÍ tilbúið til samráðs
Það er til fullt af þekkingu og reynslu
úti um allt samfélagið. Nefna má
Rannsóknarsetur í fötlunarfræðum
sem býr yfir þekkingu sem gæti
nýst okkur öllum við setningu laga
og reglna, en er enn sem komið er
heldur vannýtt auðlind.
Staðreyndin er að raunverulegt
samráð mun alltaf skila sér í betri
lagasetningu, betri reglum, betri
nýtingu á fjármagni, meiri sátt og
ekki síst, betra samfélagi.
Við þurfum að mennta kerfið
Rúnar Björn
Herrera
Þorkelsson
formaður
Málefnahóps
ÖBÍ um
sjálfstætt líf
Katrín
Oddsdóttir
lögmaður og
verkefnisstjóri
Málefnahóps
ÖBÍ um
sjálfstætt líf
Umhverfismál eru einn af þeim málaflokkum sem Norðurlandaráð leggur mikla áherslu á. Þar eigum
við ríkra sameiginlegra hagsmuna að
gæta. Á fundi sínum 2. maí 2017 sam-
þykktu umhverfisráðherrar Norður-
landa norræna áætlun um að draga
úr umhverfisáhrifum plasts. Fram-
tíðarsýn áætlunarinnar er að fram-
vegis beri að framleiða, nýta og endur-
vinna plast í hringrásarkerfi sem skaði
hvorki heilsu manna né umhverfið.
Áætlunin, sem er stefnumarkandi,
byggist á fyrri samnorrænum aðgerð-
um í plastmálum og er sett fram til að
auka þekkingu á málefninu, leggja
drög að aðgerðum og stuðla að sam-
legðaráhrifum, auknu samstarfi og
vitundarvakningu á Norðurlöndum.
Aðgerðir
Undir „plastáætlunina“ heyra sex
stefnumótandi áherslusvið fyrir nor-
rænt samstarf um sjálfbæra plast-
notkun sem eru:
a. Fyrirbyggjandi aðgerðir gegn
myndun plastúrgangs og stuðningur
við hönnun sem stuðlar að endurnýt-
ingu, lengri líftíma og endurnotkun.
b. Árangursrík kerfi fyrir meðhöndl-
un úrgangs og aukin endurvinnsla
plastúrgangs.
c. Samstarf um að stöðva plast-
mengun í hafinu og finna hagkvæmar
lausnir til hreinsunar.
d. Að efla þekkingu á örplasti og
greina aðgerðir til að draga úr losun
þess út í umhverfið.
e. Að efla þekkingu á umhverfisáhrifum
lífplasts, þ.e. plasts unnu úr lífmassa, og
lífbrjótanlegs plasts í samanburði við
hefðbundið plast.
f. Að efla þekkingu á efnum sem valda
vandræðum í tengslum við endur-
vinnslu plasts.
Norræna embættismannanefndin
um umhverfis- og loftslagsmál ber
meginábyrgð á áætluninni og hafa
vinnuhópar á vegum nefndarinnar
umsjón með framkvæmd áætlunar-
innar. Utanaðkomandi samstarfsaðilar,
svo sem stjórnvöld, rannsóknarstofn-
anir, atvinnulífið og félagasamtök, geta
einnig komið að framkvæmd áætlunar-
innar.
Auk þess að marka stefnu í aðgerðum
sem draga úr plastmengun á Norður-
löndum er áætlunin einnig framlag
Norðurlanda til framkvæmdar á
alþjóðasamningum, þar á meðal heims-
markmiðum Sameinuðu þjóðanna nr.
12 og 14 og átaki Umhverfisstofnunar
Sameinuðu þjóðanna gegn úrgangi í
hafi sem ber yfirskriftina CleanSeas og
er ætlað að hvetja stjórnvöld, fyrirtæki
og almenning til aðgerða sem stuðla að
hreinni höfum. Þá sýnir áætlunin einn-
ig skuldbindingu Norðurlandanna til
að innleiða ályktanir umhverfisþings
Sameinuðu þjóðanna um úrgang og
örplast í hafi.
Hin norræna plastáætlun
Silja Dögg
Gunnarsdóttir
þingmaður
Framsóknar-
flokksins og
formaður
Íslandsdeildar
Norðurlanda-
ráðs
Loksins er veturinn liðinn og flest hlökkum við til að sjá meira af Sólinni. Hún er upp-
spretta alls lífs og 15-20 mínútna
sólbað hefur góð áhrif á sálarlífið og
hleður okkur upp af lífsnauðsynlegu
D-vítamíni.
Sólbit
Flestir vita að það ber að varast sólina
milli klukkan 11.00-15.00, sérstaklega
á suðlægum slóðum. Þá er best að sitja
í skugga. Heimamaður á lítilli eyju
á suðlægum slóðum gaf sig á tal við
þann sem þetta skrifar fyrir mörgum
árum. „Hvers vegna vegna situr þú
ekki í skugganum, ungi maður?“ Ég
svaraði: „Sólin er sterkust núna og ég
ætla bara að sóla stutt og svo ekkert
meira í dag.“ Maðurinn horfði á mig og
hristi höfuðið. „Færðu þig í skuggann,
vinur. Sólin bítur á þessum tíma dags.“
Sólvit
Það er ekki óalgengt að fólk (ekki
síst karlfólk) sem býr á norðlægum
slóðum hugsi eins og ég gerði þarna
um árið. Danska krabbameinsfé-
lagið gerir stólpagrín að þessari
hegðun í herferð þar sem innfæddir
sólarlandabúar eru hvattir til að
„bjarga Dana“ (e. help a Dane).
Þessi gálgahúmor hefur grafal-
varlegan undirtón, forvörn gegn
húðkrabbameini. Það er beinlínis
hættulegt að steikja sig í stuttan
tíma, þegar sólin er sem sterkust
og nota morgnana til að geta sofið
út og eftirmiðdagana í eitthvað
annað.
Sólvörn
Verið aldrei í sólinni án þess að nota
sólvarnaráburð með sólvarnarstuðli
30 (SPF30), eða hærri ef húðin er
mjög hvít. Notið sólgleraugu sem
verja augun fyrir svokölluðum UVR-
geislum. Notið sólvarnar áburð og
sólgleraugu, jafnvel þó þið sitjið í
skugga. Skugginn ver okkur ekki
fyrir endurvarpi geisla frá vatni
eða ljósum sandi. Berið á ykkur sól-
varnaráburð með 2-3 tíma millibili.
Notið líka léttan klæðnað og höfuð-
föt og sterkari sólvörn á viðkvæm
svæði eins og varir, eyru og nef.
Notið aldrei sólvarnaráburð sem
aðalvörn til að geta verið sem lengst
í sólinni. Sólvarnaráburðurinn ver
okkur ekki fyrir vissum hættulegum
geislum sólarinnar þó hann komi í
veg fyrir sólbruna.
Ljósabekkir
Sumir halda að þeir geti undirbúið
húðina fyrir sólböðin með því að
fara nokkrum sinnum í ljósabekki
áður en farið er í sólina. Þetta er
rangt. Það ver ekki húðina fyrir
skaðlegum sólargeislum þó hún sé
brún eftir ljósabekkjanotkun.
Sólskinsbörn
Það er afar mikilvægt að verja börn-
in okkar fyrir skaðlegum bruna.
Berum vel og reglulega á þau sterk-
an sólvarnaráburð. Haldið þeim í
skugga milli 11.00-15.00 og klæðið
þau í létt hlífðarföt. Börn sem eru
sex mánaða og yngri eiga alltaf að
vera í skugga.
Bjargið Íslendingi
Það er frekar spes, í besta
falli gamaldags, að háir
herrar af báðum kynjum
taki það að sér að ákveða
fyrir aðra hvað séu réttar-
bætur og hvað ekki. Getum
við ekki gert betur?
Framtíðarsýn áætlunarinnar
er að framvegis beri að fram-
leiða, nýta og endurvinna
plast í hringrásarkerfi sem
skaði hvorki heilsu manna
né umhverfið.
Ásgeir R.
Helgason
dósent í sál-
fræði, lektor
í lýðheilsu-
vísindum og
fræðslufulltrúi
hjá Krabba-
meinsfélaginu
FRÁ FRAMLEIÐENDUM SHREK
Frábær ölskyldumynd
um draumaprinsinn sem heillaði
Mjallhvíti, Öskubusku og Þyrnirós
KOMIN Í BÍÓ
S k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 11M i ð V i k u D A G u R 3 0 . M A í 2 0 1 8
3
0
-0
5
-2
0
1
8
0
4
:3
0
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
F
1
-C
9
9
4
1
F
F
1
-C
8
5
8
1
F
F
1
-C
7
1
C
1
F
F
1
-C
5
E
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
4
0
s
_
2
9
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K