Fréttablaðið - 30.05.2018, Blaðsíða 26
Ekki örvænta – stærstu útflutningsfyrirtæki lands-ins voru ekki að tilkynna um flutning úr landi. Enda hefur íslenskt efnahagslíf
að sumu leyti sjaldan staðið betur,
skuldsetning lítil, atvinnuleysi
lítið og undirstöður samfélagsins
traustar. Vandamál Íslands þessa
dagana eru þar að auki sum hver
lúxusvandamál, eins og hvað eigi
að gera við lífeyriskerfi sem syndir
í seðlum, að stærsta atvinnugreinin
er ekki lengur veldisvaxandi og að
það sé frekar skortur á starfsfólki en
störfum.
Hinar alltof oft séðu blikur sjást
þó á lofti þessa dagana (eða kannski
alltof oft umtöluðu?). Ein af þeim
blikum er að flutningur starfsemi
fyrirtækja úr landi virðist vera ógn
við hagkerfið. Í nýrri samkeppnis-
hæfniúttekt IMD viðskiptaháskól-
ans eru stjórnendur spurðir hvort
flutningur framleiðslu, rannsókna
og þróunar auk þjónustu sé bein-
línis ógn við hagkerfið. Í gegnum
tíðina hefur Ísland yfirleitt komið
ágætlega út í þeim samanburði og
á árunum fyrir hrun, þegar krónan
var hvað sterkust, þótti flutningur
framangreindrar starfsemi lítil
ógn. Síðustu misseri hefur kveðið
við annan tón – innan við 10 lönd
af 63 í úttekt IMD koma verr út en
Ísland, sem aldrei hefur komið jafn
illa út og nú.
Ógn við lífskjör almennings
Út frá þessu er hægt að álykta að
minnsta kosti með tvennum hætti.
Annars vegar að samkeppnishæfni
Íslands og íslenskra fyrirtækja sé í
hættu. Hins vegar að hér sé óþarfa
svartsýnisraus í stjórnendum sem
óttast þróunina í breyttu hag-
kerfi. Samkeppnishæfni Íslands fer
vissulega dvínandi og í áðurnefndri
úttekt IMD viðskiptaháskólans
fellur Ísland um fjögur sæti niður í
24. sæti. Þar að auki eykst bilið milli
Íslands og hinna Norðurlandanna,
sem öll eru ofar á listanum. Við
sjáum líka að álit stjórnenda á
þáttum samkeppnishæfninnar
hefur almennt séð lítið batnað frá
2010, þrátt fyrir gjörbreytta og betri
stöðu hagkerfisins. Það virðist því
sem sannleikurinn sé, eins og svo
oft í lífinu, einhvers staðar á milli.
Þar af leiðandi þurfum við að
taka því alvarlega að samkeppnis-
hæfni fari dvínandi og að stjórn-
endur meti hættuna af flutningi
fyrirtækja meiri en áður. Eru þeir að
horfa út frá sínum eigin hagsmun-
um? Örugglega að einhverju leyti.
Það breytir ekki því að hagsmunir
fyrirtækja fara saman við hagsæld
Íslands í heild. Hagsmunir okkar
allra eru að Ísland sé samkeppnis-
hæft fyrir ýmsa atvinnustarfsemi og
fjölbreytt fyrirtæki. Ekki bara vegna
beinharðra peninga heldur þekkist
varla að ríki búi við hæstu félagsleg-
ar framfarir og góð almenn lífsgæði
á sama tíma og samkeppnishæfni
er léleg. Fylgni þýðir ekki það sama
og orsakasamhengi en vísbending-
arnar um að samkeppnishæfni bæti
lífskjör að öðru óbreyttu eru þó
yfirgnæfandi. Tilraunastarfsemi til
að storka því er mesta áhættuatriði
sem hægt er að framkvæma gagn-
vart lífskjörum Íslendinga.
Sígandi lukka er best
Framangreint bendir eindregið til
þess að sækja þarf fram og bæta
samkeppnishæfni landsins. Kjarn-
inn í því er að byggja upp hugvits-
drifinn útflutning til framtíðar og
breikka þannig stoðir verðmæta-
sköpunar. Aðgengi að fjármagni
skiptir þar máli og kemur fram sem
veikleiki í fjölda þátta samkeppnis-
hæfni, til dæmis aðgengi fyrirtækja
að áhættufjármagni, sem er for-
senda nýsköpunar. Mannauður er
enn mikilvægari og leita þarf leiða
til að laða að þá erlendu sérfræði-
þekkingu sem íslenskan örvinnu-
markað skortir.
Við þurfum líka að verja árangur
yfirstandandi áratugar – þá stað-
reynd að tímakaup í framleiðslu-
iðnaði er það fimmta hæsta í úttekt
IMD og atvinnuleysi það fimmta
minnsta. Til þess þarf að stíga
nokkuð varlega til jarðar á næstu
misserum.
Góð vinkona sagði við mig um daginn: „Rúna, ég er orðin svo leið á öllum þessum full-
yrðingum um að konur séu þetta
eða hitt og karlar eitthvað annað.“
Svo bætti hún við: „Hvenær ætlum
við að fara að hætta að fullyrða að
allir séu eins, bara af því að þeir eru
af sama kyni?“
Undirrituð er þessa dagana að gera
rannsóknarvinnu fyrir bókina: The
Stories of Boxes, the Good, the Bad
and the Ugly, þar sem við skoðum
boxin sem við erum annaðhvort að
setja aðra eða okkur sjálf inn í, upp-
runa þessara boxa, tilgang þeirra og
gæði. Ég er vinkonu minni hjartan-
lega sammála, það að setja allar
konur eða alla karla inn í eitthvert
fyrirfram gefið box hreinlega virkar
ekki. En, við mannfólkið gerum þetta
endalaust, og langoftast ómeðvitað.
Afleiðingin af þessum ómeð-
vituðu viðbrögðum er því miður
sundrung, einmanaleiki, ótti, kvíði,
leiði og jafnvel þunglyndi. Við sjáum
afleiðingarnar þegar boxin opnast,
samanber #MeToo og #Karlmennsk-
an. Því meira sem ég skoða þessi sjálf-
virku viðbrögð okkar mannfólksins
að setja aðra (og um leið sjálfan sig)
inn í einhver ósýnileg box, því betur
hef ég áttað mig á því hversu miklu
við getum breytt með því að vakna
til meðvitundar um okkar eigin við-
brögð og dómhörku. Tökum dæmi:
Í leiðtogafræðum nútímans er talað
um að „gamli Excel-gæinn“ (eitt
boxið) sé ekki lengur það sem þarf,
og í staðinn sé kominn leiðtoginn
sem er mjúkur, hlustar, hefur hlut-
tekningu, kann að hrífa fólk með sér
og svo framvegis (annað box).
Þegar ég heyrði þessa lýsingu fyrst
var ég, í hreinskilni sagt, bara sammála
þessari skoðun (sjálfvirk viðbrögð mín
í femínistaboxinu). Þegar ég hins vegar
stoppaði og skoðaði betur viðbrögð
mín og hvað ég væri í raun að gera með
þessari fullyrðingu, sá ég að ég var að
setja nýja leiðtoga í eitt box (voða gott
box), og „Excel-gæjann“ (einhverra
hluta vegna í karlkyni) í annað box.
Með þessum boxum var ég í raun að
henda út um gluggann öllum þeim
verðmætum og hæfileikum sem býr
í öllu því fólki sem er fljúgandi fært í
Excel. Hvaða bilun er það? Ef fólk með
Excel-kunnáttu væri matur, værum
við að tala um matarsóun. Í þessu til-
felli erum við að tala um enn alvarlegra
mál – mannauðssóun. Við sem sam-
félag, þurfum bæði fólk með Excel-
kunnáttu og mjúka leiðtogann til að
verkefni morgundagsins gangi upp.
Að vera meðvitaður um eigin
hugsanir og viðbrögð er lykillinn að
breytingum til batnaðar. Án með-
vitundar heldur þú áfram að dæma
fólk og það oft út frá einhverri gamalli
venju sem að öllum líkindum er ekki
lengur að þjóna neinum jákvæðum til-
gangi. Án meðvitundar um hverju þú
getur breytt verður einfaldlega engin
breyting.
Pólitísk óvissa hrellir ítalska fjárfestaSkotsilfur
Konráð S.
Guðjónsson
hagfræðingur
Viðskiptaráðs
Íslands
Rúna
Magnúsdóttir
stjórnendaþjálfi
og FKA-félags-
kona
Ítölsk ríkisskuldabréf féllu skarpt í verði í byrjun vikunnar eftir að Sergio Mattarella, forseti Ítalíu, neitaði að samþykkja fjármálaráðherraefni Fimmstjörnu-
hreyfingarinnar og Norðurbandalagsins. Hefur ávöxtunarkrafan á ítölsk tveggja ára bréf sem dæmi ekki verið hærri síðan árið 2013. Ítölsk hlutabréf lækkuðu
í verði. Fjárfestar sjá fram á langvarandi pólitíska óvissu en gert er ráð fyrir að boðað verði til þingkosninga næsta haust eða á næsta ári. NoRdicphotoS/Getty
Góða, slæma og ljóta boxið
Aldrei meiri hætta á flutningi
fyrirtækja úr landi
Þrýstir á Arion
Orðið á götunni er
að Sveinn Andri
Sveinsson, lög-
maður Datacell
og Sunshine Press
Productions, sem
hafa krafið Valitor um
milljarða í skaðabætur, fari mikinn
þessa dagana og reyni að valda sem
mestum usla í aðdraganda hlutafjár-
útboðs Arion banka, móðurfélags Vali-
tors. Að sögn kunnugra vill lögmaður-
inn þannig nýta tækifærið, ef svo má
segja, til þess að þrýsta á bankann um
að ná samkomulagi við sig. Vissulega
þykir mörgum innan bankans fregnir
af málaferlum fyrirtækjanna gegn
Valitor óþægilegar í aðdraganda út-
boðsins. Afar ósennilegt er þó talið að
bankinn láti undan þrýstingnum.
Hugsjónir og
hagsmunir
Tímaritið Frjáls
verslun gefur á
föstudag út sitt
árlega tekjublað
þar sem birtar
verða upplýsingar
um tekjur þúsundir
Íslendinga, unnar úr álagningarskrám
ríkisskattstjóra. Margir héldu að útgáfu
blaðsins yrði hætt eftir að Myllusetur,
sem rekur Viðskiptablaðið, keypti
Frjálsa verslun í fyrra. Þekkt er að pétur
Árni Jónsson, stærsti eigandi Myllu-
seturs, hefur hingað til haft lítið dálæti
á fréttum fjölmiðla upp úr álagningar-
skránum og það sama má segja um
leiðarahöfunda Viðskiptablaðsins í
gegnum árin. Ekki eru mörg ár síðan
blaðið sagði skipulagið „ógeðfellt“ og
ýta undir „illmælgi og tortryggni í garð
náungans“. Hvar eru hugsjónirnar nú?
Uppfyllir skilyrðin
Íbúðalánasjóður hefur
á síðustu dögum
sent þeim leigu-
félögum sem eru
með leiguíbúðalán
frá sjóðnum bréf
þar sem ÍLS áréttar
að það sé hlutverk sitt
að ganga úr skugga um að skilyrði
lánanna séu uppfyllt. Eitt skilyrðið er
að félög sem taka umrædd lán mega
ekki vera rekin í hagnaðarskyni. Leigu-
félagið Heimavellir, sem Guðbrandur
Sigurðsson stýrir, skuldaði um síðustu
áramót um 8 milljarða í slík lán. Í fyrra
skilaði félagið 2,7 milljarða hagnaði
en ef matsbreyting fjárfestingareigna
er undanskilin, sem nam um 3,8
milljörðum, var um 1.100 milljóna tap
af leigurekstrinum. Það má því segja
að Heimavellir uppfylli í þeim skilningi
vel skilyrði lánanna.
3 0 . m a í 2 0 1 8 m I Ð V I K U D a G U R10 markaðurinn
3
0
-0
5
-2
0
1
8
0
4
:3
0
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
F
1
-F
1
1
4
1
F
F
1
-E
F
D
8
1
F
F
1
-E
E
9
C
1
F
F
1
-E
D
6
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A
F
B
0
4
0
s
_
2
9
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K