Feykir - 24.05.2012, Blaðsíða 6

6 20/2012
Ljóöi Matthíasarjochumssonar viö lag Siguröar Helgasonar
veröur gert hátt undir höföi á ný
Skín viö sólu
Skagafjörður
Þessi upphafsorð hins kunna kvæðis Matthíasarjochumssonar um Skagafjöró eru
öllum kunn og kvæöiö ávallt sungiö viö lag Siguróar Helgasonar, ýmist viö hátíðleg
tækifæri eóa þá viö jaróarfarir. Er þá sá siður viöhaföur aö menn standa upp líkt og
um þjóósöng væri að ræða enda oft kallaður þjóósöngur Skagfiröinga.
umsjón Páll Friðriksson
Sagan um tilurð
kvæðisins sem og lagsins
er stórmerkileg og hefur
verið færð í letur m.a. í
32. Skagfirðingabók sem
Sögufélag Skagfirðinga gaf
út 2010.
Árið 1959 var lítið kver með
öllum þrettán erindunum, gefið
út af Kaupfélagi Skagfirðinga
í minningu um sjötíu ára
starfsafmæli þess og er víða til
á heimilum í Skagafirði en með
öllu ófáanlegt í verslunum í dag.
Nú verður hins vegar breyting
á og kverið endurútgefið og
fært öllum 5. bekkingum
grunnskólanna í Skagafirði að
gjöf-
Það vita það kannski ekki
allir að kvæðið, sem heitir
með réttu Skagafjörður, telur
alls þrettán erindi, þó oftast
séu aðeins tvö þeirra sungin
við athafnir hvers konar, þ.e.
fyrsta og síðasta erindið en
þau eru eins og nærri má geta
um sögu, náttúru og mannlíf
Skagfirðinga. Segir Jónas
Jónsson frá Hriflu í formála
þeirrar útgáfu KS er áður
er getið að það sé mesti og
voldugasti óður um íslenskt
hérað. „í engu öðru sögu- og
hetjuljóði er byggðin, fólkið
og sagan ofin jafn listilega í
samfelldan glitvef andargiftar,
stílfegurðar og rnælsku," skrifar
Jónas. Kristmundur Bjarnason
skrifar skemmtilega sögu um
höfunda ljóðs og lags í 32. hefti
Skagfirðingabókar sem kom út
2010 og byrjar svo: „Tvennum
11 .
1 J 1 ír\ i

5. bekkur BJ ÍÁrskóla é Sauóárkróki.
Nemendur Grurmskólans austan Vatna á Hólum.
sögum fer um það hvenær og
hvar sr. Matthías orti ljóð sitt,
Skagafjörður, sem síðar varð
þjóðkunnugt undir nafninu
Skín við sólu Skagafjörður,
upphafslínu kvæðisins. Enn-
fremur eru skiptar skoðanir
um skáldskapargildi þessara
tólf [þrettán -innskot blm.]
erinda“, skrifar Kristmundur
sem ekld vill taka eins djúpt
í árinni og Jónas frá Hriflu
sem sagði að ljóðið væri ort
með sama snilldarbragði
og Gunnarshólmi Jónasar
Hallgrímssonar. Annars
vegar er sagt að kvæðið sé
ort að kvöldlagi um vetur í
skammdeginu þar sem mikið
frost var úti og kafaldshríð,
eins og Hriflu-Jónas haíði eftir
syni skáldsins en hins vegar
er haft eftir skáldinu sjálfu
og Kristmundur minnist á í
Skagfirðingabók: „Jeg fekk nl. í
gærmorgun þá flugu í munn, að
setja í næsta Lýð kvæðismynd
um ykkar fagra fjörð og hérað,
byrjaði því þegar í stað og
endaði kveðskapinn áður en ég
fór í hvílu í gærkvöldi.“
Höfundur þess lags sem
ávallt er sungið við kvæði
Matthíasar er Sigurður
Helgason (1872 - 1958)
en hann varð frumkvöðufl
í tónlistarlífi í Ameríku.
Kristmundur rekur sögu hans
skilmerkilega í fýrrnefndri
Skagfirðingabók en þrátt fyrir
mikJa viðleitni, eins og hann
segir sjálfur, tókst honum ekki
að leysa gátuna um, hvaða ár
lagið var samið. Þó dregur
hann þær ályktanir að það hafi
verið laust fýrir 1910 í Kanada
þar sem Sigurður átti heima
þá. „Lagið mun fyrst hafa verið
leikið opinberlega í Skagafirði
1911. Það var hornaflokkur
frá Akureyri, sem lék það
hinn 17. júní fyrir framan
sjúkrahúsið á Sauðárkróki.
Þá var það lítt eða ekki þekkt
í Skagafirði. Viðbrögðin létu
ekki á sér standa. Lagið varð
héraðssöngur Skagfirðinga.
Þeir tóku sliku ástfóstri við
ljóð og lag, að um eða laust
eftir 1930 varð að venju að
standa upp, sem þjóðsöngur
væri, er það var sungið eða
leikið á samkomum," segir
Kristmundur. Það er merkflegt
nokk að lagið var það fyrsta
er Sigurður samdi og það
langvinsælasta og fékk hann
höfundarlaun og heiðursskjal
frá KS og nokkrum Skag-
firðingum árið 1943 enda
hljómaði lagið á öflum sam-
komum Skagfirðinga bæði
utan héraðs og innan, eins og
stendur í skjalinu.