Feykir - 31.05.2012, Side 6

6í^3 21/2012
Ómar Valgeir Karlsson er sjómaður og útgeróarmaóur á Hvammstanga þar sem hann gerir út 60 tonna
dragnótabát með fjögurra manna áhöfn. Ómar hefur stundaó sjómennsku frá unga aldri, allt frá því þegar
höfnin á Hvammstanga ióaöi af lífi og drengirnir í bænum gátu ekki beðið eftir því að sækja sjóinn og taka
þátt í rækjunni þegar hún var og hét, eins og Ómar orðar þaö. Nú eru hins vegar breyttir tímar, rækjustofninn
hruninn og kvótakerfió við lýði, og fjörið sem eitt sinn var daglegt brauð á bryggju bæjarins lifir einungis í
minningu þeirra sem tóku þátt í ævintýrinu.
Sleit barnsskónum
á bryggjunni
viðtal Berglind Þorsteinsdóttir
„Hér snérist allt um rækju
og þegar stofninn hrundi,
hrundi allt með,“ segir Ómar
en síðan eru liðin 14 ár frá
því þegar um tíu til tólf bátar
frá Hvammstanga, Blönduósi
og Skagaströnd gerðu þar
út rækju dag hvern yfir
alla vetrarmánuðina. Þegar
fiskgengd jókst á svæðinu
hopaði rækjan og sjómenn
fengu lítið sem ekkert í staðinn.
„Við áttum litlar aflaheimildir
í öðru en rækju og var okkur
lofað sárabótum. En þegar á
hólminn var komið fengum
við bara brot af því sem okkur
hafði verið lofað,“ útskýrir
Ómar.
Ómar hóf útgerð sama ár
og kvótakerfið var tekið upp,
árið 1984, og ber hann því
ekki vel söguna. Það ár keypti
hann 20 tonna bát frá Húsavík,
Haförn HU4, en honum fylgdi
180 tonna þorskkvóti. Þar sem
Ómar stefndi á rækjuveiðar
á Hvammstanga var tekið af
honum 50 tonna kvóti strax í
upphafi fyrir rækjuleyfið. Árið
1991 hugðist Ómar hagræða
í rekstri og keypti minni og
hagkvæmari bát, lítinn 10
tonna stálbát. Þá fékk hann
aftur kvótaskerðingu um 50
tonn og þá búið að skerða
hann tvisvar. Svipaða sögu
er að segja af öðrum bát á
Hvammstanga, Neista HE4,
en samkvæmt Ómari fékk
hann einnig tvískerðingu.
„Við mótmæltum þessu
en ráðuneytið gerði bara
það sem þeim datt í hug og
skýringin sem við fengum
var: „Þið hafið það svo gott
á rækjunni að þið hafið ekki
þörf á öllum þessum kvóta.“
Eftir að rækjustofninn hrundi
börðumst við fyrir því að fá
kvótann til baka en fengum
það ekki í gegn,“ segir Ómar
og útskýrir að það sem
rækjusjómenn við Húnaflóa
eru svo ósáttir við er að þeir
fengu ekki sömu meðferð og
sjómenn sem stunduðu veiðar
á loðnu fengu þegar stofninn
hrundi á sínum tíma. „Þeir
fengu auknar aflaheimildir á
þorski og fleiri fisktegundum
sem sárabætur svo þegar
loðnan náði sér aftur á strik
fengu þeir að halda sínum
auknu aflaheimildum í ofan-
álag,“ segir Ómar og bætir
við að það sem verra var
að Landsamband íslenskra
útvegsmanna (LÍÚ), sem
eiga að verja hagsmuni allra
útvegsmanna, settu sig í
andstöðu við kröfur rækju-
sjómannanna við Húnaflóa
á meðan þeir börðust fyrir
málstað loðnusjómanna.
„Það er alltaf bara hugsað um
þessa stóru. Á meðan höfum
við lítið haft í 13 ár.“
Ómar telur helsta ókost
kvótakerfisins vera skort á
hreyfanleika. Hann tekur sem
dæmi að þegar kvótakerfinu
var komið á veiddist ýsa ein-
ungis við Suðurlandið og þá
féll allur kvóti fiskstofnsins á
sunnanflotann. „Nú veiðist
mikið af ýsu hér á Norðurlandi
og þá þurfum við að leigja kvóta
af einhverjum karli í Reykjavík,
vegna þess að þar veiddist mikið
af ýsu fyrir 30 árum síðan,“ segir
hann og heldur áfram: „Það
sem er samt súrast í þessu kerfi
er að það er hægt að taka kvóta
ffá svæðum. Það þyrfti að vera