Feykir - 31.05.2012, Side 7

21/2012
möguleiki á því að halda eftir
einhverjum kvóta,“ segir Ómar
og útskýrir að hann telji það
ekki vera eðlilegt að byggðarlög
sem hafa reitt sig á veiðar svo
öldum skiptir geti tapað niður
atvinnuháttum sínum með
tilkomu einhvers kerfis sem er
sett á. Veiðiheimildirnar fara
svo í eigu örfárra einstaklinga
sem og kjósa svo kannski
að selja hann allan burt - í
kjölfarið situr byggðin eftir
með sárt ennið. Það var raunin
á Hvammstanga en samkvæmt
Ómari var helmingur inn-
fjarðarrækjukvótans seldur burt
tveimur til þremur árum eftir
að kvótakerfmu var komið á
laggirnar.
Byggöakvótinn
heldur í okkur lífinu
Harpa HU-4 er 60 tonna
stálbátur sem kom í eigu
Ómars árið 1994. „I gegnum
tíðina erum við búnir að
veiða nánast allt; þorsk, kola,
rækju, hörpudisk, ígulker.
Búnir að vera á netum og
línu - bara nefndu það,“
útskýrir Ómar en nú hefúr
Harpan setið aðgerðarlaus
við Hvammstangabryggju
síðast hðna þrjá mánuði þar
sem sá litli kvóti sem eftir er
kláraðist fljótt og örugglega.
Á meðan hafa Ómar og hinir
skipsmennirnir beðið eftir
úthlutun byggðakvótans með
óþreyju og tilhlökkun eftir
því að komast aftur út að róa.
Kvótinn kom loks í hús síðast
liðinn föstudag. „Byggðakvót-
inn hefur verið að halda í
okkur lífmu,“ segir Ómar en
þá fær hann úthlutað um 50
tonnum á ári. „Hér skiptir
byggðakvótinn verulega miklu
máli, ef ekki væri fyrir hann
þá væru þau fjögur starfsgildi
hjá mér farin,“ útskýrir hann.
Áður fyrr var hægt að leigja
kvóta en Ómar segir það ekki
vera hagkvæmt lengur þar
sem hann sé orðinn svo dýr.
„Þegar leiguverðið er orðið
jafnt fiskverðinu þá borgar það
sig ekki.“ Þetta vandamál segir
hann hafa farið vaxandi síðasta
eina og hálfa árið eða svo, þar
sem framboð á kvóta hefur
farið ört minnkandi.
Síðustu misseri hefur
Ómar að mestu stundað
veiðar á kola, sem lifir á
sjávarbotni, og notar til þess
dragnót en slík veiðarfæri eru
umdeild og hafa viða verið
bönnuð. „Við sem stundum
dragnótaveiðar hér við Húna-
flóa gerðum samkomulag
við sveitarstjórn Húnaþings
vestra og ráðuneytið, þar sem
leitast var eftir því að koma
til móts við alla,“ útskýrir
Ómar. Samkomulagið fellst
í því að búið er að loka
innsta hluta Miðfjarðar og
Hrútafjarðar og svo er alveg
lokað fyrir dragnótaveiðar
yfir hrygningartímann, sem
stendur yfir í mars-, apríl- og
maímánuði.
„Menn eru almennt sáttir
með þetta fyrirkomulag og
vilja vinna í sátt og samlyndi
við umhverfi sitt,“ segir Ómar
og bætir við að honum þyki
þó undarlegt að loka bara fýrir
dragnót yfir hrygningartímann
en að leyfa önnur veiðafæri á
sama tíma. Hann segist ekki
vera sannfærður um eyðilegg-
ingarmátt dragnótarinnar og
bendir á að hjá Alþjóðlegu
hafrannsóknarstofnuninni er
dragnótin sett í sama flokk
og handfæri. Ómar tekur þó
fram að hann telji nauðsynlegt
að rannsaka öll veiðarfærin
til hlítar og komast að niður-
stöðum. „Við viljum ekki að
það sé verið að drepa lífríkið
hér upp á framtíðina og því
viljum við auðvitað sjálf að
þetta sé rannsakað.“
Fann vin sinn
á hafsbotni
Ómar segir lífið á sjónum vera
mjög skemmtilegt, sérstaklega
með góðan mannskap um
borð. Þrátt fyrir að hafa oft siglt í
vondum veðrum þá segist hann
hafa verið blessunarlega laus
við að lenda í nokkurri hættu.
„Ég hef verið heppinn að því
leyti, það hefur aldrei orðið slys
hjá mér. Þó hef ég lent í að leita
að öðrum,“ segir Ómar og rifjar
upp atburð sem átti sér stað á
sjómannadaginn í fýrra þegar
tveir björgunarsveitarmenn
urðu eftir úti á sjó eftir sjó-
mannadagsskemmtun. Hann
fór af stað til að hjálpa til við
leitina og sigldi inn fjörðinn
en þar fann hann mennina
tvo, kalda og þrekaða effir
klukkustunda veru í sjónum.
Annar þeirra segir Ómar hafa
verið verr haldinn en hinn þar
sem hann var í lekum blautgalla
og mátti ekki tæpara standa.
Hans mesta afrek segir
hann þó vera þegar hann
fann vin sinn sem fórst úti
á sjó. Maðurinn hét Friðrik
Jón Friðriksson, kallaður
Bíi. Dag einn í rjómablíðu
á haustmánuðum árið 2000
sökk bátur hans Ingumundur
Gamli með sviplegum hætti,
tveir komust lífs af en Bíi fór
niður með bátnum. Hvernig
Ómari tókst að finna vin sinn
á hafsbotni er með ólíkindum.
„Það hafði verið afleitt veður
í sex vikur eftir slysið en þegar
veðrinu slotaði héldum við út
með neðansjávarmyndavél.
Eftir á að hyggja var í raun rugl
að reyna þetta enda hafði fólk
eðlilega ekki mikla trú á því að
við findum hann,“ segir Ómar.
„Við lögðum út með að reyna
að fmna bátinn, sem var 100
tonna stálbátur, og vonuðumst
til þess að karlinn væri fastur
við bátinn. Á leiðinni á slysstað
sá ég lóðningu í mælitækinu
og plottaði staðsetninguna hjá
mér,“ segir Ómar en dýptar-
mælitækin nema það sem er á
milli báts og hafsbotns og eru
notuð til að finna fisk. „Ég gerði
þetta í raun ósjálfrátt, hugsaði
bara með mér að hér væri fiskur
og hélt svo áfram á þann stað
sem Ingimundur Gamli átti að
hafa farið niður, í 2-300 metra
fjarlægð.“
Leitin stóð yfir allan
daginn en án árangurs. Síðar
um daginn snéri hann aftur á
staðinn sem hann hafði merkt
hjá sér og stillti neðansjávar-
myndavélina. „Þar fundum
við Bía heitinn, beint undir
bátnum á 260 metra dýpi,“
segir Ómar og tekur fram að
hann sé sannfærður um að
hann hafi verið leiddur áfram
til að finna hann. „Það var í
raun ótrúlegt að við höfðum
fundið hann þar sem það var
ekkert útsýni þarna niðri en
bátinn sjálfan fundum við
talsvert seinna," segir Ómar
og bætir við að það hafi verið
mikill léttir að geta jarðsett
vin sinn.
Ómar rifjar upp gleðistund-
ir með Bía og Bigga bróður
sínum, sem voru saman í
rækjuútgerð, en Ómar byrjaði
fyrst að fara á sjó hjá þeim
félögum einungis 12 ára
gamall. „Mér fannst þetta
voða gaman og spennandi.
Ég notaði hvert tækifæri til
að fara út á sjó og fór nánast
allar helgar og öll sumur,“
segir Ómar en hann vissi
snemma að hann vildi leggja
sjómennskuna fyrir sig. Þeir
félagarnir léku sér á bryggjunni
alla daga og ofan í bátunum.
„Ég fór fyrsta alvöru túrinn
á rækjubát 10 ára gamall. Ég
varð alveg ægilega sjóveikur,
við tveir félagarnir vorum nær
dauða en lífi,“ segir hann og
hlær. Vingjarnlegt andlit Björns
Þóris Sigurðssonar, betur
þekktur sem Bangsi, var dagleg
sjón á bryggjunni þá, líkt og nú,
og tók hann félagana upp á sína
náðarhönd og kenndi þeim
ófá handtökin. „Það var góður
skóli að fá að vera með honum.
Hann er mjög skemmtilegur og
fróður karl og þekkir allt inn og
út eins og puttana á sér,“ segir
Ómar og segir frá því þegar
Bangsi gerði upp árabát, sem
búið var að leggja af og sjósetti
fyrir þá félaga til að hafa.
Ómar segir frá því hvernig
það atvikaðist að hann varð
skipstjóri í fyrsta sinn 18
ára gamall. „Við vorum þrír
strákar að leysa af á bátnum
Neista. Það gekk eitthvað
erfiðlega hjá þeim sem átti
að koma bátnum frá bryggju
og gekk ekki betur en svo að
hann keyrði alltaf á bryggjuna.
Það var mikið hlegið að okkur
skal ég segja þér,“ segir Ómar
og hlær. „Ég hugsaði með
mér: „Ég skal prófa þetta!“
og fyrst ég gat það þá varð ég
skipstjórinn."
Oft gat skapast ægileg
stemmning á inníjarðarrækju-
veiðunum hér áður fyrr, segir
Ómar en þá mátti veiða visst
magn á dag og var þá mikið
kapp lagt á að klára skammtinn
sem fyrst, á sem stystum tíma.
„Þá var oft mikið fjör og
gaman, öfugt við í dag þar sem
hver veiðir í sínu horni,“ segir
Ómar. „Ég er ekki viss um að
maður hefði hugsað um að líta
út á sjó hefði maður alist upp í
dag,“ segir hann og bætir loks
við: „Það var meiri rómantík
í kringum sjómennskuna í þá
daga - alltaf mikið um að vera
og gaman að umgangast alla
þessa skemmtilegu karla.“
Ómar ásamt eiginkonu sinni Hörpu Lind Vilbertsdóttur. Ómar taiar oft um Hörpurnar sinar þrjár;
eiginkonuna, bátinn og Söluskálann Hörpu á Hvammstanga, þar sem þau hjónin reka farsælan
veitingarekstur sem hefur aldeilis hitt i mark hjá heimamönnum.