Fréttablaðið - 08.09.2018, Qupperneq 94

Haustið ber með sér súld, slabb og kalda vinda en blessunar­lega líka splunku­nýtt leikár. Leik­húsin keppast nú
við að auglýsa sýningar sínar og þá er
tilvalið að rýna í úrvalið, taka púlsinn
á íslenska sviðslistaheiminum og fara
í startholunar fyrir komandi leikhús­
vetur.
Þarf að styðja við leikskáld
Áður en lengra er haldið er þó nauð­
synlegt að horfa um öxl og fjalla um
Grímuna, uppskeruhátíð sviðslista á
Íslandi, sem sjónvarpað var beint á
RÚV í júní síðastliðnum. Það er synd
að ekki virðist vera hægt að sýna
hátíðina í heild sinni en mörg verð­
launanna eru afhent áður en bein
útsending hefst. Uppröðunin í ár
var þó sérstaklega slæm. Að íslensk
leikritun og leikskáld fái ekki pláss í
útsendingu Grímunnar er gjörsam­
lega óafsakanlegt. Sömuleiðis er
líka ótækt að aðlaganir séu settar í
sama flokk og frumsamin verk. Frá
2013 hafa fjórar leikgerðir unnið til
verðlauna. Einnig hefur nafni verð­
launanna verið breytt, ekki er lengur
talað um leikskáld ársins heldur leik­
rit ársins. Smáatriðin skipta máli og
heildarniðurstaðan er sú að sífellt er
dregið úr mikilvægi leikskáldsins.
Samkvæmt nýlegri breskri könn­
un seljast fimm sinnum fleiri miðar
þar í landi á leiksýningar byggðar á
annaðhvort bókum eða kvikmynd­
um en á frumsamin leikrit. Forvitni­
legt væri að gera svipaða könnun
hér þar sem aðlaganir taka oft mikið
pláss. Aftur á móti bera íslenskir
áhorfendur líka ábyrgð og verða að
styðja betur við leikskáld sem skrifa
fyrir samtímann. En ekki er öll nótt
úti enn, ferskir vindar blása og vind­
áttin boðar gott.
Einstök einleikjahátíð
Einleikjahátíðin Act Alone á Suður­
eyri hefur löngum markað byrjun
leikársins og var hún haldin hátíðleg
í sextánda sinn í byrjun ágúst. Áhorf­
endur eru hvattir til að leggja land
undir fót á næsta ári og skoða hvers
megnug landsbyggðin getur verið
enda er hátíðin, leidd af frumkvöðl­
inum Elvari Loga Hannessyni, algjör­
lega einstök.
Leikfélag Akureyrar, þar sem Marta
Nordal hefur tekið við sem listrænn
stjórnandi, spilar fram áhugaverðu
leikári. Nýklassíski söngleikurinn
Kabarett hefur leikinn og leikárið
endar með fjölbreyttu samspili af
nýjum leikverkum, þar á meðal
heimildarverkinu Skjaldmeyjar hafs­
ins sem fjallar um reynsluheim eigin­
kvenna sjómanna. Mikil grasrótar­
vinna er í gangi á landsbyggðinni og
allar líkur á því að hún skili sér marg­
falt til baka á næstu misserum.
Sárt saknað
Leikárið á höfuðborgarsvæðinu byrj­
ar að jafnaði um miðjan september.
Fyrsta frumsýning Borgarleikhússins
er einleikurinn Allt sem er frábært
eftir Duncan Macmillan, þriðja leik­
verkið eftir höfundinn sem húsið
sýnir á tæpu ári, en hópurinn sem
fer fyrir sýningunni er fyrsta flokks.
Fyrsta frumsýning Þjóðleikhússins
átti að vera gamanleikurinn Fly Me to
the Moon eftir Marie Jones, sem leik­
stýrir sjálf, en hún er kannski þekkt­
ust fyrir að semja hið vinsæla Með
fulla vasa af grjóti. Upphaflega áttu
Ólafía Hrönn Jónsdóttir og Steinunn
Ólína Þorsteinsdóttir að fara með
aðalhlutverkin en sú síðarnefnda
dró sig út úr sýningunni og Anna
Svava Knútsdóttir tekur við. Ástæða
þess að Steinunn Ólína forfallaðist
voru þær hryggilegu fréttir að eigin­
maður hennar, leikarinn Stefán Karl
Stefánsson, lést undir lok ágústmán­
aðar eftir langvinna og erfiða baráttu
við krabbamein. Hann var einungis
43 ára að aldri og verður sárt saknað.
Ný íslensk leikritun
Á þessu leikári kennir ýmissa grasa
hvað varðar nýja íslenska leikritun,
sem er skref í rétta átt. Í Þjóðleik­
húsinu má finna fjögur ný íslensk
verk að þessu sinni; Insomnia eftir
Amalie Olesen og leikhópinn Sterta­
bendu, Velkomin heim! eftir Maríu
Thelmu Smáradóttur í samvinnu við
Trigger Warning og grínverkið Súper
eftir Jón Gnarr.
Í Borgarleikhúsinu má sjá Tví­
skinnung eftir ljóðaslammskáldið
Jón Magnús Arnarsson, Ég dey eftir
Charlotte Bøving og Club Romantica
eftir Friðgeir Einarsson í samvinnu
við leikhópinn Kriðpleir. Að auki
teflir leikhúsið fram nýskáldunum
Hildi Selmu Sigbertsdóttur, Matthí­
asi Tryggva Haraldssyni og Þórdísi
Helgadóttur í Núna 2019 sem Kristín
Jóhannesdóttir leikstýrir. Þetta er frá­
bært framtak og einstaklega snjallt að
tefla kynslóðunum saman á þennan
máta.
Ný leikrit í Tjarnarbíói
Ný leikrit eru hornsteinn leikársins í
Tjarnarbíói sem sannar hversu mikil­
vægt er að sjálfstæða sviðslistasenan
eigi fast heimili, sem Reykjavíkurborg
verður að styðja betur við fjárhags­
lega. Þar má finna fimm ný leikrit;
Svartlyng eftir Guðmund Brynjólfs­
son, Griðastað eftir Matthías Tryggva
Haraldsson, Rejúníon eftir Sóleyju
Ómarsdóttur, Það sem við gerum í
einrúmi úr smiðju Smartílab og kóm­
íska einleikinn Istan eftir Pálma Frey
Hauksson. Einnig hýsir Tjarnarbíó
tilraunakenndar tónlistarsýningar,
dans og sviðslistahátíðina Spect­
acular, samvinnuverkefni Lókal og
Reykjavík Dance Festival.
Hin óviðjafnanlega Ronja
Framboð af nýjum barnaleikritum er
ekki ýkja mikið í stóru leikhúsunum
en þess í stað stóla þau á kanónur af
stærri gerðinni.
Þjóðleikhúsið frumsýnir hina
óviðjafnanlegu Ronju ræningja­
dóttur í byrjun september með Sölku
Sól fremsta í flokki á Stóra sviðinu og
Ævar Þór Benediktsson, betur þekkt­
ur sem Ævar vísindamaður, færir fjöl­
þætta sagnabálkinn sinn upp á svið
undir nafninu Þitt eigið leikrit á nýja
árinu.
Litlu leikhúsgestir Borgarleikhúss­
ins þurfa að bíða fram á næsta ár til
að finna eitthvað nýtt þar í húsi. Þá
mætir Matthildur eftir Roald Dahl á
svið í öllu sínu veldi í uppfærslu eftir
leikskáldið Dennis Kelly og uppi­
standarann Tim Minchin. Leikhópur­
inn Lotta hefur fundið sér fast heimili
í Tjarnarbíói og sýnir Rauðhettu þar
á nýju ári, einnig verða bæði dans­ og
jólasýningar fyrir smæstu gestina þar
í húsi.
Einræðisherrar mætast
Leikhúsið keppist við að endurspegla
samtímann og sálarlíf mannfólksins
og miðað við hvernig heimurinn
er í dag getur ekki verið tilviljun að
valdaþyrstir einræðisherrar ráði
lögum og lofum í jólasýningum
ársins. Þar mætast Ríkharður III í
Borgarleikhúsinu og kómísk útgáfa
af Adolf Hitler í Þjóðleikhúsinu, en
sú sýning er dönsk uppfærsla á kvik­
myndinni Einræðisherranum sem
Charlie Chaplin gerði ódauðlega.
Bæði stóru leikhúsin leita til
klassíkurinnar til að loka leikárum
sínum. Áhugavert verður að sjá
hversu vel Kæra Jelena eftir Ljúd­
mílu Razumovskaju eldist og hvernig
Loddarinn eftir Moliére verður fram­
reiddur af Stefan Metz.
Ný andlit
Mikið er um ný andlit á þessu ári sem
er ánægjulegt og forvitnilegt verður
að sjá þetta unga fólk feta sín fyrstu
spor í leikhúsinu. Aftur á móti verður
að undirstrika hversu mikilvægt er
að hlúa að þessu nýja sviðslistafólki
sem alltof oft hverfur af sviðinu áður
en það hefur fengið tækifæri til að
sanna sig almennilega. Þetta fólk er
framtíðin og ekki er einungis hægt að
stóla á þá einstaklinga sem slá í gegn
samstundis heldur verður að rækta
hæfileika með alúð og stuðningi.
Ekki má gleyma frábæru leikhús­
bíósýningunum í Bíói Paradís, sem
gefa íslenskum leikhúsunnendum
tækifæri til að sjá hvað er á fjölunum í
London. Í haust verður hægt að horfa
á Ian McKellen glíma við Lé konung
eftir William Shakespeare og nýja
útgáfu af Ungfrú Júlíu eftir August
Strindberg.
Líklegar til gæða
Leikhúsáhorfendur landsins hafa
úr nægu að velja á þessu leikári en
nokkrar sýningar verður að nefna
sérstaklega sem líklegar til gæða.
Báðar Shakespeare­sýningarnar,
Ríkharður III og Jónsmessunætur­
draumur, lofa góðu. Sömuleiðis nýju
erlendu verkin Samþykki í leikstjórn
Kristínar Jóhannesdóttur og Dúkku­
heimili, annar hluti, í leikstjórn Unu
Þorleifsdóttur. Og miðað við útkomu
síðustu ára eru allar líkur á því að
Matthildur í leikstjórn Bergs Þórs
Ingólfssonar eigi eftir að slá í gegn.
Einnig skal nefna enn og aftur hversu
mikilvægt er að styðja við öll þau
nýju íslensku leikrit sem eru í boði.
Nú er lag að leikhúsáhorfendur
kaupi sem flesta miða í leikhús, styðji
þétt við bakið á íslenskri leikritun,
fari út fyrir þægindarammann og
hvetji ungt leikhúsfólk til dáða.
Góðar leikhússtundir!
Sigríður Jónsdóttir
Ekki Er Einungis
hægt að stóla á þá
Einstaklinga sEm slá í gEgn
samstundis hEldur vErður
að rækta hæfilEika mEð
alúð og stuðningi.
sigríður Jónsdóttir,
leiklistargagn-
rýnandi frétta-
blaðsins, fjallar í
sviðsannál um leik-
árið 2018-2019. á
nýju leikári kennir
ýmissa grasa hvað
varðar íslenska
leikritun og all-
nokkuð er um ný
andlit.
Fjölbreytt leikár fram undan
8 . s e p t e m b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r50 m e n n i n G ∙ F r É t t A b L A ð i ð
menning
0
8
-0
9
-2
0
1
8
0
4
:2
9
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
0
C
4
-4
3
4
8
2
0
C
4
-4
2
0
C
2
0
C
4
-4
0
D
0
2
0
C
4
-3
F
9
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
1
1
2
s
_
7
_
9
_
2
0
1
8
C
M
Y
K