Verslunartíðindi - 01.11.1925, Blaðsíða 10

VERSLUNABTÍÐINDl
116
sýnt að víðasthvar hafa kaupfjelögin ver-
ið svo að segja skattfrjáls. —
Af þessu fyrirkomulagi hefur tvent hlot-
ist: kaupfjelögin hafa vegna sjerstöðu sinn-
ar í skattamálum getað dregið margfalt
meiri viðskifti úr höndum verslunarstjett-
arinnar~en ella hefði orðið og sú viðskifta-
velta, sem til þeirra hefur horfið hefur
hætt að vera skattaobject* fyrir sveitar og
bæjarsjóði, en af því hefur aftur leitt að
álögurnar á kaupmenn og aðra ibúa hafa
aukist að sama skaþi, — þar sem yfirleitt
hefur verið hægt að koma því við vegna
efnahags íbúanna. A einstaka stað horfir
beinlínis til stórvandræða fyrir sveitar-
stjórnirnar vegna þess að verslun kaup-
fjelaganna er skattfrjáls en verslunin hafði
á meðan hún var í höndum kaupmanna
verið aðal álagningarobjectið.
Jeg skal taka eitt dæmi sem sýnirrang-
lætið við núgildandi fyrirkomulag.
I kauptúni einu hjer á landi er kaup-
fjelag og 3 kaupmenn. Kaupfjelagið hef-
ur lang8amlega raesta verslun. Árið 1924
námu útfiuttar vörur þess kr. 600,000,00
en útfluttar vörur kaupmanna til eamans
kr. 540,000,00. Jafnað var niður kr.
25,000,00. Af þeirri upphæð greiddu íbú-
ar hreppsins aðrir en kaupmenn (og kaup-
fjelagið) kr. 12,500,00. Afgangurinn kr.
12,500,00 skiftist þannig að á kaupmenn-
ina var jafnað Tcr. 11400,00 en kaupfjelag-
ið greiddi kr. 1,100,00 i iitsvar.
Getur hver maður með óbrjálaðri skyn-
semi sjeð hvílikt misrjetti hjer á sjer stað
og er hjer aðeins tekið þetta eina dæmi
en fleiri lík munu finnast.
Það er hart að slíkt misrjetti skuli geta
átt sjer stað að lögum, en það er ennþá
harðara að það skuli byggjast á lögum,
sem ekki eru eldri en frá árina 1921.
Þetta getur ekki gengið lengur, Þegar
á næsta þingi verður að taka þetta til
meðferðar og fá það lagfært. Kanpmenn
óska ekki eftir neinum skattaívilnunum
umfram aðra menn og eru fúsir á að bera
þær birgðar í þjóðfjelaginu, sem þeim ber,
en þeir krefjast þess og þeir eiga heimt-
ingu á því, að þeir sjeu i skattamálum
settir jafnfætis keppinautum sínum kaup-
fjelögunum.
L. Jóh.
Seðlaútgáfan.
Frh.,
Alt þar til stríðið hófst, voru seðlar ís-
landsbanka leystir inn með gulli, þegar
krafist var, og var því íslenska krónan í
gullsgengi. Á árunum 1905—1914 bar ekki
á því svo nokkru næmi, að menn sækt-
ust frekar eftir gulli en seðlum, enda var
seðlaveltu vel stilt hóf eftir viðskiftaveltu,
og trygging fyrir seðlunum langsamlega
nægileg. Upphæð sú af Islandsbankas'eðl-
um, sem í umferð var, komst aldrei fram úr
hinum lögheimiluðu tveimur og hálfri milj-
ón króna. Fram til ársins 1913 var upp-
hæðin aldrei yfir 2 miljónir; hæst var hún
til þess tíma í nóvember 1912, kr. 1,751,-
000,00. 1 nóvember 1913 komst hún í
fyrsta skifti yfir 2 miljónir, var þá kr.
2,105,185,00. — Að seðlaveltan var ekki
meiri, orsakaðist auðvitað meðfi’am af því
að fjárhagsframþróun var á þeim árum
tiltölulega jöfn, og ekki undii’orpin þeim
stórsveifium, sem fram komu á meðan á
heimssyrjöldinni stóð og eftir að henni
lauk. Þegar heimsstyrjöldin hófst í ágúst
1914, sló, sem eðlilegt var, miklum óhug
á menn alstaðar í heiminum. Fjármála-
menn höfðu enga hugmynd um hver á-
hi’if ófi’iðurinn mundi hafa á viðskifta- og
fjármálalíf þjóðanna, og alt lenti á ring-
ulreið. Kauphöllum var viðasthvar lokað