Verslunartíðindi - 01.02.1930, Blaðsíða 9

VERSLUNAETÍÐINDI
19
um sjálfum. Innflu'ningurinn hefur aftur á
móti breyst lítið, en hann hefur verið i
Svíþjóð ca. 100 milj. á ári og í Danmörku
ca. 150 milj.
Þá má ennfremur geta þess, að í Sví-
þjóð hefur verið komið hjer á vjelaiðnaði,
þar sem það hefur verið hægt, og þaraf-
leiðandi færri, sem fá atvinnu. í Svíþjóð
höfðu 5167 menn atvinnu við tóbaksverk-
smiðjurnar árið 1920, en 2478 1928, og er
það 52°/0 fækkun. En í Danmörku höfðu
6600 atvinnu við tóbaksiðnaðinn 1918, og
er það í hlutfalli við fólksfjöldann ca. 430°/0
meira en í Svíþjóð. Þá hafa ennfremur
sænskir smásalar haft ca. 17 milj. brúttó-
tekjur, en danskir ca. 2 1 milj., og kemur
hjer fram ca. 40 milj. mismunur, þegar far-
ið er eftir fólksfj lda.
Þegar því spurt er að því, hvort Sví-
þjóð hafi í nokkra átt haft einhvern hagn-
að af tóbakseinkasölunni, verður að svara
því neitandi. Þvert á móti er ástæða til
þess að ætla, að bæði sænska ríkið og
fjöldi sænskra borgara hefði haft fjárhags-
legan hagnað af því, ef þar hefði verið
sama aðferð höfð og í Danmörku, því vit-
anlega eru skilyrðin fyrir svip iðri skatta-
pólitík lík í báðum löndunum. Ennfremur
verða sænsk'r tóbaksneytendur að greiða
mun hærra verð fyrir tóbakið en danskir,
og vörugæðin eru einnig lakari í Svíþjóð
en í Danmörku.
Það sem Svíþjóð því hefur borið úr být-
um upp úr tóbakseinkasölunni er þetta:
Minni neysla, minni tekjur, hærra verð, lje-
legri vörur, brottrekstur nokkur þúsunda
verkamanna og mun minni hngnað af söl-
unni.
Ef byggja ætti á þessari reynslu í landi,
þar sem engin tóbaksvinsla er, heldur alt
tóbak flutt inn unnið, þá kemur fyrst og
fremst það til greina, að þar er ekki ab
tala um annan hagnað en þann, sem fæst
af sölunnh Áhangendur einkafyrirkomulags-
ins munu sennilega segja, að ríkið fái meiri
hagnað með þessu móti, með því að taka
í sínar hendur þann ágóða, sem innflytj-
endur og heildsalar anrars myndu fá, og
ennfremur með því að rýra ágóða smásal-
anna, og þyrfti þá ekki að hækka vöruna
neitt í verði. En á móti þessu mælir fyrst
og fremst, að ríkið fer á mis við skattinn
frá þessum atvinnurekendum, og í öðru
lagi hlýtur stjórnarkostnaður hjá ríkiseinka-
sölu að verða margfelt meiri en hjá einka-
sölufyrirtækjum. — Þá hefur ennfremur
reynslan sýnt, að sú hætta er jafnan yfir-
vofandi yfir ríkiseinkasölufyrirkomulaginu,
að neyslan fari minkandi, ef ekki er um
beinar lífsnauðsynjar að ræða, og sem staf-
ar af því, að ekki er jafn vandað til um
val á vörunni. Frjáls sala hefur þann kost,
að það eru óhjákvæmileg skilyrði til þess
að hún geti þrifist, að reynt sje að fá sem
vandaðasta vöru, og allra bragða þá leitað
til þess að finna eitthvað nýtt, sem vekur
meiri eftirspurn, og ennfremur hefur sam-
kepni það í för með sjer, að vöruverðið
fer svo lágt, sem nokkur tök eru á. Þetta
hefur þær afleiðingar, að neyslan eykst.
Minkandi neysla er langmesta hættan
fyrir einkasöluna, því af henni leiðir það,
að það verður að hækka tollana eða að fá
ljelega vöru, eða þetta hvorttveggja, ef
tekjurnar eiga ekki að rýrna. Ef maður
hugsaði sjer að ríkiseinkasala væri lög-
leidd í einhverju landi fyrir stuttan tíma,
t. d. 2 3 ár, er líklegt að neyslan mundi
ekki minka neitt að ráði, ef einkasalan sæi
um, að vörugæðin rýrnuðu ekki, en eftir
því sem lengur líður, hefur reynslan sýnt,
að neyslan minkar. Áhangendur einkasöl-
unnar, sem hafa haldið því fram, að þetta
væri tekjulind fyrir ríkið, hafa því orðið að
gjöra ýmsar ráðstafanir til þess að tekj-
nrcar vrnuðu ekki, en þær ráðstafanir hafa
aðeins nægt um stundarsakir, þvi neyslan
heldur áfram að minka, vegna vöntunar á