Verslunartíðindi - 01.12.1930, Blaðsíða 9

VERSLUNARTÍÐINDl
11 i
lánað er. Hvað hið fyrra snertir, geta
mistök bankanna orðið tvenskonar: ó-
hóflega miklar lánveitingar qg of tak-
markaðar. Hið fyrra er oft — og í raun-
inni oftast — vinsælt í bráðina, og ef
bönkunum væri stjórnað af stjórnmála-
mönnum -— sem sjaldnast eru því mót-
fallnir að afla sjer vinsælda — myndi
hættan á mistökum af þessu tagi vera
stöðugt yfirvofandi, og það miklu meir
en með núverandi fyrirkomulagi. — Nú
verður að skifta lánunum sanngjarnlega
milli hinna ýmsu atvinnuvega, en ef
bankastjórnin væri í höndum einhverrar
stjórnarskrifstofu, myndi pólitíkin áreið-
anlega verða hagfræðilegum verðleikum
yfirsterkari. Það er talsvert til í því, sem
sagt hefir verið, að sje pólitík og at-
vinnuvegir í mjög nánu sambandi, sje
spilling í hvorutveggju.
Endanlega ákvörðunin um það, hvaða
einstaklingum skuli lána fjeð, og hve
mikið, er að mestu leyti í höndum deilda
(útbúa-) stjóranna. Það verk útheimtir
mikla dómgreind, og hefir ávalt áhættu
í för með sjer, og þar af leiðir, að mað-
ur, sem hefir alla sína tíð starfað við
verslunarviðskifti, er betur tii þess hæf-
ur en embættismaður, sem hefir aðal-
lega vanist við varúðina eintóma og fast-
heldni við fornar venjur. Aðaleinkenni
þjóðnýttrar bankastarfsemi myndi ann-
aðhvort verða ýtrasta íhaldssemi um lán-
veitingar, sem sje, þegar æðstu embæt':-
ismenn ríkisins ættu að ráða, eða óhóf-
legar lánveitingar, þegar stjórnmála-
mennirnir sæu sjer hag í því, að beita
valdi sínu til að hafa áhrif á lánveiting-
ar. Hvorugt yrði viðunanlegt, en stöðug
umskifti frá öðru fyrirkomulaginu til
hins, myndi hafa i för með sjer ókosti
hvorutveggja, en hvorugs kosti.
Hvaða stjórnarfyrirkomulag sem rík-
ir, er ómögulegt að komast hjá því að
kappræða um það öðru hvoru, hvort
nauðsynlegt sje að breyta núverandi fyr-
irkomulagi lánveitinga. En yfirleitt verð-
ur því ekki neitað, að samvinna milli rík-
isins og bankastarfseminnar er nauðsyn-
leg til þess að ákveða útlánafyrirkomu-
lagið. Og þetta þarf ekki að vera ósam-
ræmanlegt við það, að verslunarbankar
sjeu áfram í einstakra eign og undir eins-
stakra stjórn, sem hvorttveggja er álíka
æskilegt frá hagnýtingarinnar sjónar-
miði. Og þetta á sjer líka stað hjá flest-
um verslunarþjóðum, enda þótt mismun-
ur geti verið á fyrirkomulaginu í smærri
atriðum, og auðvitað eru breytingar
nauðsynlegar öðru hvoru, því eins og
hver annar hluti fjárhagsbyggingar ríkj-
anna, er bankastarfsemin breytingum
undirorpin, og stendur ekki sífelt í stað.
Tjekkávísanir.
Alþjóðanefnd hefur nú með höndum
að rannsaka tjekklöggjöfina með það
fyrir augum að koma meira samræmi á
hana.
Saga tjekkávísananna er gömul, og er
frá þeim tíma, er gullsmiður í London
voru eins og nokkurskonar bankastjórar.
Fólkið lagði peninga inn hjá gullsmiðn-
um og gaf svo ávísanir á þá aftur. Papp-
írar með svipuðum tilgangi höfðu að vísu
verið til löngu áðurýen þegar sagt er, að
tjekkinn sje frá síðari helming 17. ald-
arinnar, þá er meint með því, að þá
fjekk liann í'yrst fast snið í Englandi, og
hefur breyst síðan, aðeins á þeim sama
grundvelli.
Upphaflega var tjekkinn rjettilega
skoðaður sem víxill, er gefinn var út á
banka, og sem ætti að greiðast við fram-