Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 31.03.1982, Blaðsíða 5

5
unin saman um 7% en þjóðarframleiðsla jókst um V2%. Olíunotkun í hlutfalli við
þjóðarframleiðslu hefur þannig minnkað um 18% frá árinu 1978 til ársins 1981
en minnkaði aðeins um 8% eftir olíuverðshækkunina fyrri. í stærstu iðnríkjunum,
ekki síst Bandaríkjunum, er munurinn enn meiri. Ástæðurnar eru meðal annars
þær, að orkuverð til neytenda hækkaði mun fyrr eftir olíuverðshækkunina síðari
og ýmsar ráðstafanir til orkusparnaðar, sem gerðar voru eftir 1974, voru farnar að
bera árangur. Auk þess var nú almennt gert ráð fyrir, að olíuverðshækkunin yrði
varanleg, en 1974 var hald margra, að olíuverð lækkaði fljótlega aftur.
Samdrátturinn í olíunotkun undanfarin ár hefur neytt olíuframleiðsluríki í
OPEC-samtökunum til þess að draga úr framleiðslu sinni til þess að koma í veg
fyrir verðhrun á olíu. OPEC-ríkin hafa nú ákveðið að takmarka framleiðsluna við
17,5 milljónir tunna á dag, en árin 1976 til 1979 var framleiðslan 30—31 milljón
tunna á dag. Framleiðsla annarra ríkja hefur hins vegar aukist á þessu tímabili, úr
tæplega 15 milljónum tunna 1976 í 18—19 milljónir á síðasta ári. Mörg ríki utan
OPEC hafa lækkað verð á olíu og ýmis ríki innan OPEC, sem hafa framleitt olíu í
hærra gæðaflokki og selt á hærra verði en viðmiðunarverð OPEC (verð á olíu frá
Saudi-Arabíu), hafa einnig lækkað verðið. Stefna Saudi-Arabíu, sem er lang-
stærsta ríkið innan OPEC, hefur hins vegar verið að leggja kapp á að halda
verðinu óbreyttu í 34 dollurum fyrir hverja tunnu af hráolíu. Verð á Rotterdam-
markaði hefur hins vegar verið mun lægra um langa hríð.
Afgangur í utanríkisviðskiptum OPEC-ríkja var 110 milljarðar dollara árið
1980. Áætlað er, að hann hafi minnkað í 60 milljarða í fyrra og á þessu ári gæti
hann horfið að mestu. Þetta hefur þegar haft þau áhrif, að ýmis olíusöluríki hafa
orðið að ganga á gjaldeyrisforða sinn eða taka erlend lán til að jafna viðskipta-
halla. Þetta á til dæmis við um Nígeríu, sem er mikilvægur markaður fyrir íslenskar
fiskafurðir.
Framvindan á olíumarkaði mun hafa margvísleg áhrif á búskap iðnríkjanna á
þessu ári. Síðustu tvö árin hefur útflutningur OECD-ríkja til olíusöluríkjanna
aukist mjög mikið, og hefur það átt drjúgan þátt í því, að hagvöxtur hefur þó ekki
orðið minni en raun ber vitni. Á þessu ári mun hins vegar draga verulega úr
aukningu þessara viðskipta. Á hinn bóginn ætti þróun olíuverðs að hafa áhrif til
frekari hjöðnunar verðbólgu, en við það ætti kaupmáttur tekna almennings að
aukast og þar með einkaneysla. Ástand á olíumarkaði hefur einnig áhrif á al-
þjóðafjármagnsmarkað og á gengi dollars.
Undir lok síðasta árs var vonast til þess, að hagvöxtur í ríkjum OECD tæki að
glæðast á ný á árinu 1982. Þó var talið, að afturbatinn yrði hægur og hans gætti
naumast að marki fyrr en á síðari hluta ársins. Átti það einkurn við um Bandarík-
in, en þjóðarframleiðsla þeirra er nær 35% af heildarframleiðslu OECD. Fram-
vindan í Bandaríkjunum skiptir því sköpum fyrir þróun heimsbúskaparins.
Veruleg óvissa ríkir hins vegar um efnahagsþróun í Bandaríkjunum, einkum
vegna þess að vextir eru enn mjög háir og hætt við að það dragi áfram úr