Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 31.03.1982, Blaðsíða 8
8
Vöruútflutningur dróst saman um 1 % í fyrra þótt útflutningsframleiðslan ykist
um 1%. Lítil aukning útflutningsframleiðslunnar borið saman við fyrri ár (10%
aukning 1980 og 11% meðalaukning 1976—1980) stafaði einkum af því, að
framleiðsla sjávarafurða jókst aðeins um 1 lh%, eftir 12% meðalaukningu árin
1976 til 1980. Þarna var því mikil breyting frá því, sem verið hefur undanfarin ár,
og er það meginástæða þess, að úr hagvexti dró. Álframleiðsla jókst lítilsháttar og
kísiljárnframleiðsla talsvert, en báðar verksmiðjurnar voru þó reknar langt undir
fullum afköstum vegna orkuskorts og minnkandi eftirspurnar eftir afurðum
þeirra. Vegna hinnar miklu aukningar innflutnings og samdráttar útflutnings varð
halli á vöruskiptum við útlönd í fyrra, þrátt fyrir að viðskiptakjör bötnuðu um 1 %.
Hallinnvar 196 milljónir króna eða 1 % af þjóðarframleiðslu. Árin 1978 til 1980
var afgangur á vöruskiptajöfnuði.
Halli í þjónustuviðskiptum í fyrra nam 812 milljónum króna eða 4% af þjóðar-
framleiðslu en árið áður nam hallinn 3,5%. Tekjur í þjónustuviðskiptum jukust
verulega og munaði þar mest um mikla tekjuaukningu af samgöngum. Þetta gerði
þó ekki betur en vega nokkurn veginn upp aukningu útgjalda, einkum vegna
aukinna vaxtagreiðslna af erlendum lánum.
Viðskiptahallinn við útlönd nam samtals 1 008 milljónum króna í fyrra eða 5%
af þjóðarframleiðslu samanborið við 2,4% halla árið áður. Þetta er mun meiri
halli en spáð var á síðasta hausti og er ástæðan bæði ntinni útflutningur en ætlað
var en þó einkum mun meiri innflutningur. Þessi halli var meira en jafnaður af
innstreymi fjármagns og batnaði gjaldeyrisstaðan unt 435 milljónir króna. Er-
lendar skuldir jukust á árinu og námu í árslok 37% af þjóðarframleiðslu.
Greiðslubyrði af erlendum lánum óx einnig verulega og varð 17% af útflutnings-
tekjum samanborið við 14% árið áður.
Verðbólga hjaðnaði talsvert á síðasta ári og var við neðri mörk þess sem hún
hefur verið síðustu þrjú árin. Vísitala framfærslukostnaðar hækkaði um rúmlega
40% frá upphafi til loka ársins en vísitala byggingarkostnaðar um 45%. Meðal-
hækkunin milli ára var hins vegar meiri vegna mikillar hækkunar á síðari hluta árs
1980. Framfærsluvísitala hækkaði um 51 % milli ára og hækkun byggingarvísitölu
var svipuð. Þessa hjöðnun verðbólgu (framfærsluvísitala hækkaði um nær 60%
frá upphafi til loka ársins 1980) má einkum rekja til efnahagsaðgerða um ára-
mótin 1980/81 og lækkunar á gengi Evrópumynta gagnvart Bandaríkjadollar, en
það dró úr hækkun innflutningsverðs. Með skerðingu verðbótahækkunar launa
um 7% 1. mars í fyrra var lægð sú verðbólgualda, sem reis í kjölfar kjarasantninga
haustið 1980. Útlit var fyrir, að með þessari ráðstöfun ásamt öðrum, sem fólust í
efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar, færi verðbólgan niður í nálægt 50% frá upp-
hafi til loka síðasta árs. Hins vegar var óvíst hvort verðbólgan hjaðnaði meira
nema frekari ráðstafanir kæmu til. Reyndin varð hins vegar sú, að verðbólgan á
mælikvarða framfærsluvísitölu varð rúmlega 40'/o, eins og áður sagði. Ástæðan
var fyrst og fremst sú, að gengishækkun dollars gagnvart Evrópumyntum var nýtt