Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 31.03.1982, Blaðsíða 12

12
atvinnu og tryggingu kaupmáttar. V eigamestu aðgerðirnar, sem gripið hefur verið
til í því skyni að hægja á vísitöluhækkunum, eru auknar niðurgreiðslur og lækkun
tolla. Með þessu er dregið úr ársfjórðungslegum hækkunum framfærsluvísitölu
um 3% áfyrri hluta ársins, þ. e. úrum eða yfir 12% í um eðayfir 9%. Þetta dregur
einnig úr verðbótahækkun launa og hefur þannig frekari áhrif. Lauslegar áætlanir
miðað við þær aðgerðir, sem þegar hafa verið ákveðnar, benda til þess, að hækkun
vísitölu framfærslukostnaðar frá upphafi til loka ársins verði um eða yfir 40%, og
að verðbólguhraðinn á síðari hluta ársins verði svipaður. I þessari áætlun er ekki
gert ráð fyrir áhrifum af nýjum kjarasamningum. Eins og nú horfir, virðist því
nauðsynlegt að grípa til frekari aðgerða á árinu, ef verðbólgumarkmiðið á að nást.
Þjóðhagsstærðir ársins 1982 eru settar fram á verðlagi, sem rímar við ofangreint
markmið um hækkun framfærsluvísitölu. Verðbreytingar þjóðarútgjalda eru hins
vegar nokkru meiri en nemur hækkun framfærsluvísitölu, einkum vegna þess að
verðlag einkaneyslu hækkar meira en framfærsluvísitala þar sem niðurgreiðslur
vega minna í einkaneysluútgjöldum en í framfærsluvísitölu. Einnig hækkar bygg-
ingarvísitala meira en framfærsluvísitala. Verðbreyting þjóðarútgjalda er því um
43% frá fyrra ári.
Forsendur spárinnar um þjóðarútgjöld og utanríkisviðskipti fela í sér, að við-
skiptahallinn á árinu 1982 minnki aðeins óverulega frá fyrra ári og verði 4 '/2% af
þjóðarframleiðslu samanborið við 5% í fyrra.
Frá því eftir miðjan síðasta áratug voru utanríkisviðskiptin í sæmilegu jafnvægi
þangað til í fyrra. Um miðjan áttunda áratuginn var viðskiptahalli mjög mikill eða
um 11% af þjóðarframleiðslu. Hann minnkaði síðan verulega næstu árin á eftir
eða í um 2% 1976 og 1977 og snerist í afgang á árinu 1978. Ástæðurnar eru fyrst
og fremst mikil aukning fiskafla á þessum árum og ör viðskiptakjarabati. Eins og
nú horfir, eru engar líkur á að þessi saga endurtaki sig á næstu árum. Auk þess er
greiðslubyrði af erlendum lánum meiri nú en áður. Á meðan útflutningsfram-
leiðslan eykst ekki að marki er einungis unnt að draga úr viðskiptahalla með því
að draga úr þjóðarútgjöídum, neyslu og fjárfestingu.
Sú þjóðhagsspá fyrir árið 1982, sem hér hefur verið lýst og nánar er rakin í
einstökum köflum ritsins, er í aðalatriðum reist á horfum í þjóðarbúskapnum, eins
og þær virðast nú. Óvissuþættir eru margir og flestir eru þeir á þá leið, að þróunin
gæti orðið óhagstæðari en hér er lýst. Helstu óvissuþættirnir eru eftirfarandi:
Loðnuveiðar gætu stöðvast alveg á árinu en hér er gert ráð fyrir nokkrum afla
í haust.
Efnahagsþróunin í heiminum gæti orðið óhagstæðari en hér er miðað við.
Óvissa ríkir um skreiðarmarkað í Nígeríu.
Gengi Bandaríkjadollars gæti fremur lækkað en hækkað á árinu.
Olíuverð á Rotterdammarkaði er nú óvenju lágt og langt undir kostnaðar-
verði. Þetta eykur hættuna á, að verðið hækki á árinu.