Úr þjóðarbúskapnum : framvindan ... og horfur .. - 31.03.1982, Blaðsíða 57

57
farið vaxandi. Samanburður tekna og gjalda A-hluta ríkissjóðs, sem er þó ekki
einhlítur mælikvarði á ríkisumsvif einsogsíðar verður vikið að, bendir til þessa og
kemur fram ntikil aukning á síðastliðnu ári. Hlutfall tekna ríkissjóðs af þjóðar-
framleiðslu hækkaði þá um 2% og hlutfall útgjalda um 1%. Innheimtar tekjur
A-hluta nárnu 29,7'Xo af þjóðarfamleiðslu árið 1981 samanborið við 27,7% 1980
og28,l% 1979. Þetta hlutfall var um 25'12% að jafnaði árin 1972—1977. Útlögð
gjöld ríkissjóðs námu 29,3% af þjóðarframleiðslu áárinu 1981. Hlutfall útgjalda
af þjóðarframleiðslu hefur verið mun breytilegra en hlutfall tekna. Hæst hefur
hlutfallið orðið 29,9% árið 1975, sem rekja má til hvors tveggja, samdráttar
þjóðarframleiðslunnar á því ári og aukningar útgjalda. Er þjóðarframleiðsla jókst
árið 1976 lækkaði útgjaldahlutfallið á ný í rösklega 26% en hækkaði svo í nær
28% 1978 og rösklega 29% 1979. Útgjöld jukust minna en nam aukningu
þjóðarframleiðslu og hækkun verðlags 1980, en þau jukust svo að mun í fyrra,
eins og áður sagði.
Tekjuaukning ríkissjóðs á síðastliðnu ári er sérstaklega athyglisverð fyrir þá
sök, að hún stafar ekki af hækkun skatta og jafnframt má ætla, að innheimtu-
breytingar eigi lítinn hlut að máli. Fyrir álagningu tekju- og eignarskatta í fyrra
voru gerðar umtalsverðar breytingar á tekjuskatti einstaklinga og sjúkratrygg-
ingagjaldi, í því skyni fyrst og fremst að létta skattbyrði af miðlungstekjum og
Iágum tekjum en auka hana á hærri tekjum. Er áætlað, að þessar breytingar hafi
fremur leitt til skattalækkunar en hækkunar. Samkvæmt bráðabirgðatölum jókst
innheimta tekju- og eignarskatta um tæplega 53% frá árinu 1980 til ársins 1981,
innheimta óbeinna skatta jókst um 65% og tekjur aðrar en af sköttum jukust um
svipað hlutfall. Þar sem óbeinir skattar nema meira en fjórum fimmtu af heildar-
tekjum ríkissjóðs má rekja aukningu heildartekna 1981 til þeirra. Af einstökum
liðum óbeinna skatta má helst nefna aðflutningsgjöld, söluskatt ogsérstakt vöru-
gjald. Ekki var um neina almenna breytingu tolla að ræða á árinu en á hinn bóginn
var innflutningsgjald af bílum lækkað í ágúst og jafnframt varsérstakt vörugjald af
ýmsum heimilistækjum fellt niður. í heild jukust gjöld af innflutningi (þar með
talið innflutningshluti sérstaks vörugjalds) um 68% í fyrra. Verðmæti almenns
vöruinnflutnings jókst hins vegar um 57%. Hlutfall allra innflutningsgjalda af
innflutningi hefur þannig aukist úr 22,5% árið 1980 í 24% árið 1981. Hin mikla
aukning innflutnings í fyrra hefur þannig skilað ríkissjóði drjúgum tekjum og má
skýra allan rekstrarafgang ríkissjóðs árið 1981 með aukningu innflutningsgjalda
umfram aukningu innflutnings. Raunar má rekja nær allan tekjuafganginn til
hinnar miklu innflutningseftirspurnar síðustu fjóra mánuði ársins. í þessu
sambandi má benda á, að afar mikils ósamræmis gætir nú í álagningu innflutnings-
gjalda, en það veldur því, að verðhlutföll milli einstakra flokka og tegunda vöru
hafa raskast stórlega. Þetta hefur veruleg áhrif á vöruval, og þau áhrif eru oft allt
önnur eða miklu meiri en til hefur verið ætlast eða eðlilegt getur talist. Þannig má
til dæmis nefna, að skattlagning innflutnings með aðflutningsgjöldum, sérstöku
vörugjaldi og jöfnunargjaldi er nú á bilinu frá 0 upp í 140% af innflutnings-