Skírnir - 01.04.2017, Qupperneq 58

stöðum Nöldekes á sínum tíma. Því er talað um að viss stöðn un hafi
orðið innan fræðanna fram yfir miðja 20. öld (Kiltz 2010: 19–28).13
3.3 Annað tímabil sögurýninnar innan íslamskra fræða
Það er ekki fyrr en á sjötta áratug 20. aldar sem aftur er farið að setja
Kóraninn og innihald hans í samhengi við þær sögulegu aðstæður
sem mótuðu hann og það hugmyndaumhverfi sem ríkti þegar hann
kom fram. Doktorsritgerð Günters Lüling (1928–2014), Über den
Ur-Qur’an (Um frumgerðir Kóransins), frá árinu 1974 markar hér
tímamót (Lüling 1974).
Lüling setur fram þá róttæku rannsóknartilgátu að Kóraninn
eigi ekki einungis að baki flókna tilurðarsögu, heldur byggist í
grunninn á bók sem innihélt m.a. sálma sem kristni söfnuðurinn í
Mekka studdist við. Máli sínu til stuðnings vísar hann til þess að
margir textar Kóransins séu múslimum, að meðtöldum íslömskum
fræðimönnum, almennt illskiljanlegir ef ekki er tekið tillit til þessa
samhengis. Textar Kóransins séu því hluti arfleifðar og hefða sem
ættaðar eru úr sýrlenskri kristni, nánar tiltekið þeirrar greinar sem
hafnaði útfærslu býsönsku kirkjunnar á þrenningarkenningunni
eins og hún var m.a. sett fram í Níkeujátningunni á kirkjuþingunum
í Níkeu árið 325 og Konstantínópel 381. Sálmarnir sem Lüling vísar
m.a. til í Kóraninum hafa að geyma andþrenningarlegan boð skap
og gagnrýni á þrenningarskilning og kristfræði Níkeujátningar-
innar.14 Í Kóraninum sé því að finna efni sem hafi verið notað í
andþrenningarlegri guðsþjónustu kristins safnaðar í Mekka og var
aðgengilegt í handbók hans. Lüling telur að um þriðjungur af texta
Kóransins samanstandi af efni úr þessu riti og að það hafi allt verið
til staðar löngu áður en Múhameð hóf boðunarstarf sitt. Við þennan
texta hafi síðan bæst íslamskar kenningar Múhameðs og ýmislegt
annað efni, þar á meðal önnur ritverk og sálmar sem þekktir voru í
58 sigurjón árni eyjólfsson skírnir
13 Ritgerðasafnið Die dunklen Anfänge: Neue Forschung zur Entstehung und frühe
Geschichte des Islams er t.d. tilraun til að vekja áhygli á þeirri flóru sem er að
finna innan þessara fræða í dag. Sjá Luxenberg 2007a og 2007b.
14 Sjá fjórar tilgátur sem Günter Lüling (1974: 1–14) setur fram í inngangi að verki
sínu.
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 58